سرمایه گذاران هلندی متقاضی تولید زعفران در مرند

 

فرماندار مرند از تمایل سرمایه گذاران هلندی برای مشارکت در تولید زعفران در این شهرستان خبر داد و گفت: مرند با دارا بودن اقلیم مناسب، بهترین نقطه شمال غرب کشور برای کشت محصولات کشاورزی با مصرف آب کم به خصوص زعفران است.

به گزارش نصر،تقی کرمی روز سه شنبه در دیدار با این هیات خارجی پنج نفری از کشور هلند افزود:در حال حاضر در این شهرستان 115 هکتار از اراضی کشاورزی به کشت زعفران اختصاص یافته است که طبق برنامه تدوین شده این مقدار در سال 1399 شمسی به 300 هکتار افزایش می یابد.

کرمی اظهار کرد: در سال گذشته شهرستان مرند با تولید 400 کیلوگرم زعفران توسط 198 کشاورز زعفران کار، به عنوان قطب تولید این محصول در شمال غرب کشور شناخته شد.
فرماندار شهرستان ویژه مرند گفت: این شهرستان در زمینه خرید پیازچه زعفران از کشور هلند، واگذاری اراضی کشت زعفران و صادرات آن به نام شهرستان مرند و فرآوری تحت لیسانس کشور هلند آماده همکاری است.
رئیس هیات پنج نفری سرمایه گذاران کشور هلند گفت: سفر این هیات به مرند با هدف افزایش همکاری در خصوص کشت محصولات با مصرف آب کم همچون زعفران و گل محمدی است.
روبرت وندر تانگ/ Robert vander tang/ افزود: با توجه به تحقیق های انجام شده و مشاهده کیفیت بالای زعفران در مزار ع مرند، این کشور آماده همکاری در زمینه افزایش کشت زعفران در این شهرستان است.
وی به وجود تکنولوژی روز دنیا در کشور هلند در خصوص کشت زعفران اشاره کرد و گفت: در صورت تحقق این همکاری می توان شاهد افزایش سه برابری کشت این محصول در اشهرستان مرند بود.
وی به کشت سنتی زعفران در مرند اشاره کرد و گفت: پرورش پیازچه زعفران در مرند به روش سنتی هفت سال طول می کشد اما با اجرای روش پرورش صنعتی در این شهرستان می توان پیازچه زعفران را در مدت زمان کمتر از یک سال پرورش داد و شاهد افزایش تولید این محصول گران قیمت در مرند بود.
وی گفت: تولید این محصول در هلند با توجه به بارندگی مداوم با مشکل مواجه است اما زعفران هلند در طول سال به 23 کشور جهان صادر می شود.
این هیات طی بازدید از مزارع کشت زعفران در شهر بناب مرند و پرورش گل محمدی، این محصولات را در سطح بالای کیفی ارزیابی کردند و مشارکت بیشتر دو کشور در بحث تبادل اطلاعات در زمینه کشاورزی را خواستار شدند.

 

آشنایی با زعفران

 

Crosus sativaنام علمی:

خانواده : Iridaceae

نام انگلیسی : Saffron

نام محلی : زعفرون

نام فارسی :زعفران

 

زعفران یکی از ارزشمندترین رستنی های ایران است که با رنگ و رایحه ای دل انگیز و مزه ای دلپذیر جهانیان را مجذوب خود می کند و با خواص فرح زایی ، لطافت و زیبایی بخشی به پوست و چهره و دیگر خصوصیات جادویی خود، میرود که دل های اقوام و ملل مختلف دنیای کنونی را به تسخیر درآورد.

درباره منشاء زعفران با نام علمی Crocus sativus نطریه های مختلفی ابراز شده است ، که برخی از آنها ریشه های افسانه ای دارد. مثلا بعضی مبدا زعفران را هند متذکر شده اند که صرف نظر از پیشینه انتقال فرهنگ کاشت و مصرف زعفران به کشمیر، اساس آن مبتنی بر داستان هبوط حضرت آدم در سرزمین هند است. مطابق این گونه روایات ، کلیه اسپرغم ها، یعنی همه رستنی ها و میوه های خوشبو ی از جمله ” زعفران “ ارمغان بهشتی آدم بوده که درهند فرود آمده است. این گیاه چند ساله ، دارای پیاز کوچک ، تقریبا کروی ، و پوشیده شده از غشای قهوه ای رنگ می باشد . این گیاه ، بومی نواحی مختلف آسیا به ویژه جنوب غربی آسیا ، جنوب اروپا و جنوب اسپانیا است ، ولی در حال حاضر در نقاط دیگری از دنیا کشت و برداشت می شود . ارتفاع قسمت هوایی و بیرونی گیاه حدود 10تا 30 سانتی متر بوده که دارای ساقه و تعدادی برگ های باریک است . از وسط برگ ها ، ساقه تولید شده ، گل خارج می شود و در ماه های مهر تا آذر گل ها به تعداد یک تا سه عدد بر روی هر ساقه ظاهر می شوند . گل ها به رنگ بنفش و دارای 6 گل برگ می باشند . قسمت مورد استفاده ی گیاه که به نام زعفران در بازار تجارت موجود است ،انتهای خامه و کلاله ی گل (مادگی ) می باشد که به رنگ قرمز متمایل به نارنجی است.

قدیمی ترین اسنادی که درباره مصرف زعفران به دست ما رسیده ، از دوره شاهان پارس یعنی هخامنشیان می باشد . این اقبال خوش را داشته ایم که هخامنشیان فهرست بلند بالایی از انواع مواد مصرفی در آشپزخانه دربار (به تفکیک نوع و مقدار مصرف) را بر روی ستونی مفرغی حک کرده اند . این کتیبه در جلو اقامتگاه شاه پارسیان نصب بوده است .

پولی ین (نویسنده نظامی یونانی در قرن دوم میلادی) در رساله خود، مواد مندرج در این ستون و مقادیر آن ها را ثبت کرده، که از جمله مقدار زعفران مصرفی در بار روزانه دو مین (منه یا مینا : 498 گرم) در حدود یک کیلو گرم بوده است . در این فهرست مواد فراوان دیگری از جمله : عسل، شیره انگور، عصاره سیب، چند رقم آرد بسیار نرم گندم و جو مرغوب، روغن های بادام و پسته وکنجد و نیز چربی حیوانی، زیره، سیاه دانه، تخم جعفری، دانه کرتم (که مترجمان قبلی آن را هل احتمال داده اند اما به گمان نگارنده باید قرطم عربی نام خود را از آن گرفته، که به معنی کاجیره یا کافشه و گلرنگ می باشد)مندرج است. مواد مزبور می تواند در تهیه انواع خوراکها، نان شیرینی، کلوچه، تافتون و نان مورد استفاده قرار گیرد. بروایت گزنفون، پارسیان بعد از کورش، خوراکهای خود را تنوع بخشیدند و خوراکهای خوشمزه ای تهیه میکردند.

همچنین هخامنشیان در روغن های آرایشی از زعفران استفاده می کردند . ما نمی دانیم که مادها زعفران خوراکی و گونه وحشی گیاه آن را چه نامی داده اند . اما اطمینان می توان داشت که مردمان مستقر در نواحی زاگرس و به خصوص مادها برای زعفران نام مشخصی داشته اند . این نام از نظر گویشی دارای تلفظی شبیه واژه کَرکُم یا کُرکُم مندرج در منابع پهلوی (پارسی عصر ساسانیان)، یا واژه کَرکَم پازسی به معنی زعفران بوده است. لازم به ذکر است که زعفران خودروی در گویش مردمان نواحی الوند، تا حدود قرن یازده هجری ” کرکمیسه “ نامیده می شد که جزء اول آن واژه کرکم است. بی گمان سومریان نخستین قومی بوده اند که در مدخل دروازه مدنیت بشری قرار گرفته و آثار مکتوبی از آنها بر جای مانده است. این قوم که در بین النهرین می زیسته اند از یک ناحیه کوهستانی به این منطقه مهاجرت کرده اند. ولی مبدا آنها را نواحی غرب دریای خزر، و برخی از ایران و بعضی نواحی کوهستانی زاگرس متذکر شده اند. اما نکته مهم اینست که سومریان از کجا زعفران را می شناخته اند؟ چرا که در سرزمین بین النهرین زعفران به صورت وحشی وجود ندارد. از طرفی بنا بر برخی شواهد تاریخی و واژگانی، مبدا گیاه زعفران معمولی کوه های زاگرس و دامنه های الوند است. می توان به این نتیجه رسید که اگر واقعا سومریان گیاه زعفران را می شناخته و مقصود آن ها همین زعفران معمولی خوراکی بوده است، آن ها باید از نواحی زعفران خیز ایران کوچ کرده باشند.

در زیر برخی از مستندات تاریخی که توسط مورخان ثبت شده است می آوریم :

دانشمند امریکایی بارتولدلافر ، که در سال 1917 نتایج پژوهش های خود را در باب روابط فرهنگی مدنی ایران و چین منتشر کرده ، تتبعی عالمانه نیز درباره منشاء و پیشینه زعفران و نامهای آن در زبان های مختلف انجام داده ، و از جمله به این نتیجه رسیده است که : اولا زعفران از رستنی های بومی ایران بوده و در واقع گیاه زعفران در ایران خودرو است و قاعدتا کشت آن از زمان های بسیار دور در این سرزمین آغاز شده است . ثانیا به احتمال زیاد، پیاز زعفران و فرهنگ کاشت و مصرف آن از ایران به نقاط جهان مخصوصا به هند انتقال یافته است.
متوسط عملکرد زعفران در صورت رعایت کامل اصول زراعی حدود 10 کیلو زعفران خشک در هر هکتار از نوع زعفران دسته ای می باشد . طول عمر گلها حدود 3 تا 4 روز بوده که به طور متوسط هر کیلو گل زعفران معادل 2170 عدد گل است و از هر 78 کیلو گل به طور معمول 1 کیلو زعفران دسته ای ( کلاله همراه با خامه ) حاصل می شود برای تهیه 1 کیلو زعفران سرگل نیاز به حدود 105 کیلو گل و برای تهیه 1 کیلو زعفران پوشالی ممتاز ( حداکثر طول خامه باقیمانده و متصل به کلاله کمتر از 3 میلی متر ) نیاز به حدود 103 کیلو گل زعفران است پس از

بهترین راه جدا سازی مواد موجود در زعفران جهت مصارف غذایی خانگی حل کردن کوبیده زعفران در مخلوط آب گرم و روغن مایع است ( با نسبت یک قسمت روغن و بیست قسمت آب به صورت دم کرده برای مدت نیم ساعت ) .

 

مشخصات گیاه شناسی :

 گیاهی علفی ، چند ساله ، بدون ساقه ودارای پیاز توپر( کورم ) کروی شکل با قطر 3تا5 سانتیمتر که در زیر خاک قرار می گیرد. هر پیاز 6تا9 برگ باریک و بلند نظیر علفهای چمنی تولید می کند . هر پیاز یک گل بنفش رنگ تو لید می کند. بخش انتهائی گل لوله ای شکل و طویل و حاوی 6 گلبرگ است. مادگی در مرکز گل ، دارای سه پرچم ویک تخمدان است که از ان خامه باریکی خارج میشود . خامه به رنگ زرد کمرنگ بوده که به سه کلاله شفا ف قرمز نارنجی به طول5/2 تا3 سانتیمتر ختم میگردد . همین کلاله است که همراه خامه پس از خشک شدن تجارتی را تشکیل می دهد .

 

زیستگاه :

گیاهی بومی هندوستان و جزایر بالکان و مدیترانه شرقی ، در هند، اسپانیا، ایران، فرانسه، ایتالیاو خاور میانه کشت می شود. بر اساس دایره المعارف امریکـــائی کلمــه کریکوس نام منطقه ای درشرق مدیترانه گرفته شده که در زمانهای قدیم در انجا کشت می شده است. بعلت نیاز ابی پائین و سهو لت کاشت داشت برداشت و عملکرد بالای ان از اهمیت خاصی برخوردار می باشد .

پراکندگی جغرافیایی :

تولید زعفران در ایران در جنوب خراسان که دارای میزان بارندگی بسیار کم است و در زمینهای فقیر و کم استعداد می باشد . گونه ای زراعی است که در مناطق علی آباد چنار ، عنایت آباد آباده و بید بیده سورمق کاشته شده که در سه مورد با منطقه کشت سازگاری نشان داده و محصول خوبی برداشت شده است . هم چنین بصورت وحشی نیز در مراتع با گونه های مختلفی وجود دارد که از جمله در کوه مروارید و کوه سیاه در پادنا مشاهده شده است .

 

 

قسمتهای مورد استفاده گیاه : کلاله و خامه

 ترکیبات شیمیایی :

 زعفران حاوی یک اسانس مرکب از ترپنها ، الکلهای ترپنی و استرها، گیاه همچنین حاوی گلیکوزید های تلخ (شامل کروسین ) کارتنوئید ، ویتامین ها، پیکروتین و پیکروکروسین میباشد.تولید رنگ خوراکی از گلبرگ زعفران: منطقه خراسان، نتایج حاصل از اجرای مرحله آزمایشگاهی طرح جستجو و استخراج آنتوسیانین از گلبرگ زعفران و بررسی پایداری آن در یک نوشابه مدل نشان داد که از گلبرگ زعفران که در حال حاضر به عنوان ضایعات دفع می‌شود می‌توان رنگ خوراکی طبیعی تولید کرد. نتایج حاصل از اجرای مرحله نیمه‌صنعتی این طرح نیز نشان داد که با توجه به وجود ماده اولیه کافی و مشخص بودن مراحل استخراج و تصفیه، تولید رنگ خوراکی کاملا امکان پذیر بوده و بررسی‌های فنی نشانگر توجیه‌پذیر بودن اجرای طرح است. گفتنی است عصاره رنگی گلبرگ زعفران به شکل پودر علاوه بر سهولت نگهداری و حمل و نقل و بسته‌بندی امکان استفاده در غذاهای مختلف را نیز دارد.

 

خواص مهم داروئی و مصارف گیاه :

بر حسب آزمایش هایی که در اروپا انجام شده است ، زغفران خاصیت کاهش چربی و کلسترول خون و افزایش نفوذ اکسیژن در پلاسما را در موش آزمایشگاهی از خود نشان داده است. در طب عوام نقاط مختلف جهان ، زعفران به عنوان آرام بخش ، ضد اسپاسم ، اشتها آور و مقوی معده استفاده می شود. در کشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش ، درمان درد معده و شکم و آسم مصرف می شود. این گیاه جهت درمان رفع اسهال خونی ، تب ،یرقان ، بزرگ شدن کبد و طحال ، عفو نتهای دستگاه ادراری و همچنین بعنوان پائین اورنده قند و گاهی جهت درمان ناراحتیهای پوستی مصرف می شود . در طب گیاهی چینی کلاله زعفران گاهگاهی جهت درمان گرفتگی سینه ، تحریک عادت ماهیانه و برطرف کردن دردهای شکمی مورد استفاده قرار میگیرد. به علت دارا بودن مواد تلخ موجبات سهولت هضم غذا را فراهم می سازدو از طرف دیگر به علت داشتن اسانس اثر محرک روی اعصاب دارد.از نظر در مانی دارای اثر مسکن بر روی اعصاب سطحی بدن است . درگذشته یک سری خواص درمانی برای قائل بوده اند واز ان بعنوان ارامبخش ، خلط اور، نشاط اور ، تحریک کننده معده ، محرک قوای جنسی ، برطرف کننده اسپاسمهای ماهیچه ای قاعده آور و نیز به عنوان سقط جنین استفاده می شده است.

نیازهای اکو لوژیکی :

در اکثر نقاط نیمه خشک و استپی جهان و ایران با تابستانهای گرم و خشک کشت می شود.

زعفران نواحی سرد با ارتفاع 1300تا2300 متر از سطح دریا را ترجیح می دهد،ولی شواهد موجب می شود که درمناطق با ارتفاع کمتر از 2000 متر وضعیت گلدهی بهتری دارد .

مناسبترین طول دوره روشنائی روز برای این گیاه 11 ساعت می باشد .

مناطقی که دارای 300تا400 میلیمتر بارندگی می باشند، و دارای زمستانهای پوشیده از برف می باشند ، برای کشت این گیاه منا سبتر است.

مقاومت این گیاه به سرما زیاد است و تا حدود 20- درجه برودت را تحمل میکند.

سرمای شدید و یخبندان و بارندگی در زمان گلدهی باعث خسارت به تولید این گیاه میشود.در دوره خواب و استراحت تابستانی ، بارندگی و یا ابیاری برای گیاه ضرر دارد،از اینرو کشت و کار زعفران در مناطق شمال ایران مانند،مازندران وگیلان ودر اذر بایجان و مناطق گرم و مرطوب خوزستان میسر نیست . مناطقی که افتابی و بدون اشجار که در مسیر باد های سرد نمی باشد ، برای رشد ان مناسب می باشد.

تولید در ایران درجنوب خراسان ، در این مناطق دارای میزان بارندگی بسیار کم حدود 150 میلیمتر و دارای زمینهای فقیر و کم استعداد می باشد .

مواد و عناصر غذایی مورد نیازگیاه:

زعفران به خاکهای با بافت شنی تا لومی با زهکشی خوب احتیاج دارد. این گیاه خاکهای سبک و با بافت متوسط را نسبت به خاکهای حاصلخیز غنی از مواد غذائی ترجیح می دهد ، چون در خاکهای غنی رشد رویشی افزایش یافته واز رشد زایشی کاسته می شود .

زعفران در طی دوره رشد به چند نوبت کود پاشی نیاز دارد ،یکی قبل از کاشت که باید کود حیوانی به میزان 15تا22 تن در هکتار واز سال دوم به بعد کود ازته 50 کیلو گرم و کود فسفر 50 کیلوگرم در هکتاربه زمین اضافه نمود. در ایران پس از اولین ابیاری با فاصله 2تا3 هفته بسته به درجه حرارت هوا گلها ظاهر می گردند.معمولا" دوره گلدهی 15 تا20 روزاست . بارانهای بهاره برای تولید جوانه های گل در پیاز مناسب می باشد. بارانهای پائیزه باعث تقویت گلدهی و بالا رفتن میزان محصول زعفران می شود.تنش آبی در اواخر زمستان و در ا وایل بهاراثر سو, بر میزان تولید محصول دارد.

 

خاک مناسب پرورش زعفران:

 

از آنجاییکه پیاز زعفران مدت نسبتا زیادی (7 - 5 سال) در زمین می ماند. خاک زمین باید سبک یا ترکیبی از شن و رس باشد که پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تامین مواد غذایی،در مقابل شرایط خاص منطقه ای نیز مقاومت نماید.
بنابراین جهت رشد و نمو مناسب گیاه و تولید محصول مرغوب و مطلوب زمین های حاصلخیز و زهکشی شده بدون درخت با خاک(لومی، لیمونی، رسی و شنی) و آهک دار که PH آن بین 7-8 باشد بر زمین های شور، فقیر و مرطوب، اسیدی ترجیح داد.

آبیاری:

 در نقاط مختلف خراسان بسته به شرایط آب وهوایی از اواسط مهر تا دهه اول آبان ابیاری زعفران شروع می شود. اگر هوا گرمتر باشد ، آبیاری دیرتر و هر گاه سرمای زود رس وجود داشته باشددر اوایل مهر باید مزرعه را آبیاری کردآابیاری زود هنگام باعث افزایش رشد رویشی گیاه می شود و ابیاری دیر هنگام باعث مواجه شدن گلها با یخبندان و سرما زدگی زمستان میشود. اولین آبیاری بسیار مهم می باشد و زمین باید به طور کافی و یکنواخت ابیاری شود،بدلیل اینکه گلها همزمان ظاهرشوند.در زراعت زعفران آبیاری دوم بعد از 4تا5 هفته از آبیاری اول صورت می گیرد .

پس از پایان کاشت پیازهای زعفران که حداکثر تا آخر شهریورماه طول می کشد حدود 15 تا 10 روز بعد از کاشت اقدام به آبیاری مزرعه می نمایند. در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبان آبیاری زعفران شروع می شود. با توجه که گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه می باشد لذا برای اینکه برداشت زعفران با مشکل مواجه نشود آب اول را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می کنند تا بدین وسیله دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد.آب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید بطور کافی و یکنواخت آب بخورد تا گلهای یک قطعه با هم و هم زمان بیرون آیند بعد از گاورو شدن مزرعه برای سله شکنی از کج بیل و چهار شاخ فلزی یا گاو آهن ایرانی با عمق کم استفاده می شود متعاقب آن زمین را ماله می کشند. سله شکستن زمین باعث می شود که جوانه های گل با سهولت بیشتری از خاک بیرون آمده و رشد قوی و مطلوبی داشته باشند.پس از آبیاری اول بفاصله 15 - 20 روز بعد از آن اولین گلهای زعفران ظاهر می شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی دهد. از اوایل فروردین تا زمانیکه رنگ برگها به زردی مایل شود هر 12 - 6 روز یکبار آبیاری انجام می شود.باید توجه داشت که بعد از وجین یک نوبت آبیاری به تاخیر بیفتد تا علف های هرز از بین رفته و مجددا سبز نشوند. آب آخر در درشت شدن پیاز موثر است.

 

سله شکنی:

بعد از آبیاری اول به محض گاورو شدن زمین سطح مزرعه باید سله شکنی شود بنحوی که پیازها صدمه نبینند بهترین وسیله سله شکنی کج بیل و بیل شیار دار و گاوآهن ایرانی و کولتیواتر است.
سله شکنی باعث می شود که گلها بآسانی از خاک بیرون آمده و کود حیوانی با خاک مخلوط گردد. در مواقعی که زارع نتوانسته باشد بزمین خود کود دهد قبل از انجام آبیاری می توان کود لازم را در سطح خاک پخش نموده و با شخم سطحی با خاک مخلوط نمود و بعد از این عمل که در واقع حکم سله شکنی را دارد جهت هموار نمودن زمین و چسباندن خاک به پیازها زمین را ماله می کشند.

 وجین علف های هرز:

 علف های هرز از طریق رقابت با گیاه زعفران از نظر آب و مواد غذایی و نور خورشید سبب کاهش محصول می شود علاوه بر این ممکن است در مراحل کاشت و برداشت زعفران مزاحمت های ایجاد و میزبان تعدادی از بیماریها و حشرات باشد. وجین مزرعه در هر موقع که علف های هرز رشد کردند ضروری است در مزارع زعفران اولین وجین بعد از آبیاری دوم انجام و این وجین باعث از بین رفتن علف های هرز مزرعه زعفران می گردد.
بطور معمول اولین وجین زعفران بعد از برداشت گلها و دومین آن در صورت لزوم به فاصله در حدود یک ماه قبل از آب سوم انجام می شود. در مورد مبارزه شیمیایی با علف های مزرعه باید توجه کرد که چون اثر این علف کش ها بر روی گیاه آزمایش نشده لذا باید حتی الامکان به هنگام رشد بوته های زعفران از مصرف علف کش های شیمیایی خودداری شود.

عملیات به زراعی زعفران:
برای بازدهی بیشتر محصول زعفران و ارتقاء کمی و کیفی آن باید به عوامل زیر متوصل شد:

1 - زمین اتخاب شده برای کاشت زعفران باید حاصلخیز بوده و غنی از مواد غذایی و آلی باشد.
2 - پیازهای درشت و سالم عاری از هر گونه بیماری و آلودگی برای کشت مزرعه انتخاب شود.
3 - ردیف کاری به جای کپه کاری نتیجه بهتری می دهد و عملیات ماشینی را در داخل مزرعه سهل و آسان می کند.

4 - از پیازهای خشکه کن و محافظت شده در شرایط خشک و خنک و تهویه شده استفاده شود.

5 - در هنگام استراحت تابستانی گیاه زعفران از آبیاری آن خودداری شود.

6 - در عمق کاشت پیازها دقت شود که در مناطق سردسیر 20 - 15 سانتیمتر و در مناطق معتدل 15 - 10 سانتیمتر کمتر نباشد.

7 - حتی الامکان در موقع خواب تابستانه با علف های هرز مبارزه شود.
8 - چون هرساله پیازها به سطح خاک نزدیک می شوند افزودن لایه ای معادل 2 - 3 سانت متر از کود و خاک و خاکستر سبب حفاظت بیشتر پیازها از تنش های محیطی شده و در عین حال مواد مغذی بیشتری به گیاه می رسد.
9 - بهنگام تهیه زمین از اضافه کردن کودهای حیوانی بهمراه کودهای شیمیایی پرهیز شود.

10 - پس از آبیاری سله شکنی زمین ضرورت کامل دارد تا گلها بآسانی بتوانند از خاک بیرون آیند منتهی باید دقت کرد که عمق سله شکنی طوری نباشد که به پیازهای زعفران آسیب برسد.
11 - مبارزه با جوندگان بخصوص انواع موش از اهمیت زیادی برخوردار است هرگونه سهل انگاری در این خصوص باعث از بین رفتن محصول و استقرار موشها در زمین می گردد.
12 - برداشت گل در ساعات اول روز (4 - 9 صبح) موقعی که گلها بصورت غنچه باشند باید انجام شود.
13 - در خشک کردن گلها باید دقت شود تا رنگ و عطر دلپذیر زعفران محفوظ بماند.
14 - بهترین روش خشک کردن زعفران روش توسینگ یا خشک کردن اسپانیایی است که بوسیله هیتر و الک نسوز انجام می شود.
15 - بالاخره زعفران باید در ظروف در بسته فلزی، چوبی قلع دار یا شیشه ای در دار دور از نور و رطوبت و حرارت نگهداری شود.

روش کاشت ،تاریخ و فواصل کاشت :

در ایران پیاز زعفران را از موقع خزان زعفران یعنی اوایل خرداد تا اواسط مهر میتوان کشت نمود . ولی بهترین زمان کشت پیاز زعفران اواسط مهر و اوایل آبانماه است. بهتر است از کشت پیاز در تیر ماه و اوایل مرداد ماه خود داری شود. فواصل ردیفهای کاشت پیاز معمولا" 25تا 30 سانتیمتر از هر طرف می باشد.

عمق کاشت پیاز معمولا" بین 15 تا20 سانتیمتر که حتما" باید در موقع کاشت قسمت سر پیاز روی خاک قرار گیرد .عمق 20 سانتیمتر باعث جلو گیری از سرما زدگی و همچنین گرما زدگی در تابستان برای گیاه می شود.

 

 برداشت محصول :

 برداشت گل و جدا سازی کلاله ها مهمترین پارامتر در مورد کیفیت زعفران نحوه خشک کردن کلاله آن است که می بایست در محیط تمیز و در زمان کوتاه ( حدود 2 الی 3 ساعت ) و در دمای حدود 50 تا 60 درجه سانتیگراد در اون الکتریکی انجام می گیرد . روش خشک کردن اسپانیایی ( الک - هیتری ) در مرتبه بعدی است و پس از آن روش خشک کردن با مایکروویو می باشد .

در حال حاضر کلیه مراحل برداشت گل و جداده سازی کلاله ها و فن آوری زعفران با دست صورت می گیرد .
کلاله سه شاخه زعفران مهمترین بخش تجاری آن است این بخش از گل حاوی مواد چرب . املاح معدنی و موسیلاژ است . عطر و بوی زعفران به علت وجود اسانس بیرنگ تروپن دار و یک ترکیب اکسیژن دار همراه با سینئول به نام سافرا نال می باشد . و طعم زعفران مربوط به هتروزید تلخ پیکرو کروسین است . ماده رنگین زعفران مربوط به وجود ماده ای به نام کروسین می باشد .

در ایران پس از ابیاری اول بعد از 2تا3 هفته بسته به درجه حرارت هوا گلها ظاهر می شوند.در هوای نسبتا" گرم گلها دیرتر و در هوای نسبتا" سرد و در زیر سایه درختان گلها زودتر ظهور پیدا می کنند.

معمولاً دوره گلدهی این گیاه بین 15تا20 روز طول می کشد ودوره برداشت گیاه بین 10تا15 روزاست. برداشت گل زعفران در سرتاسر دنیا فقط با دست صورت می گیرد .بهترین زمان برداشت کلاله زعفران صبح خیلی زود قبل از افتاب و قبل از باز شدن غنچه هاست .

اجزاء گل و عمر :

بررسی روی زعفران نشان می دهد که متوسط کیلو گرم گل شامل 2173 عدد گل و از هر کیلو گرم گل زعفران 39/47کیلو کلاله تازه و 48/9 کیلو کلاله خشک بدست می اید . همچنین 93/28 و 26/3 کیلو خامه خشک و خامه تر تولید می شود . نسبت کلاله خشک به خامه حدود 3 برابر می باشدو از 000/170 گل که معادل 5/78کیلو گرم گل است یک کیلو گرم بدست می اید. عمر زعفران بستگی به مراقبتهای زراعی و تعداد پیاز های کاشته شده در هر چاله دارد.هر چه تعداد پیاز کاشته شده بیشتر باشد عمر کوتاهتر می باشد.

در نتیجه با گذشت چند سال به علت تراکم پیازها و نقصان مواد غذائی و افزایش علفهای هرز باعث پوک شدن بعضی از پیازها و در نتیجه کاهش محصول را سبب می شود.هر گاه در چاله 2تا3 پیاز کشت شود ، عمر بین 8تا10 سال طول می کشدو گاهی به 10 تا 12 سال می رسد،و اگر در چاله 4تا5پیاز کشت شود عمر زعفران به 5تا8سال کاهش می یابد. بهترین زمان و بیشترین تولید بین سالهای 2تا5 می باشد.

نگهداری :

زعفران باید دور از نور و رطوبت باشد . بهتر است نگه داری زعفران در ظرف شیشه ای یا فلزی دربسته بوده که در حرارت معتدل نگه داری شود . با توجه به این که اسانس (مواد معطر ) زعفران قابل تبخیر شدن است در صورت نگه داری نامناسب ، به مرور زمان اسانس آن تبخیر شده و از اثرات دارویی و طعم و مزه ی آن کاسته می شود و مرغوبیت آن از دست می رود . چون مواد معطر گیاه یعنی اسانس در حالت پودر شده ، بسیار سریع تر از پودر نشده ی آن تبخیر می شود ، بهتر است زعفران را تا موقع مصرف پودر نکنیم و یا در صورت پودر کردن درظرف در بسته نگهداری شود.

تقلبات :

چون زعفران بسیار گران قیمت می باشد ، ممکن است گاهی همراه با تقلبات باشد . مهم ترین تقلبی که به عنوان زعفران صورت می گیرد گل رنگ می باشد که شباهتی به زعفران دارد و می تواند ایجاد رنگ زرد کند . زعفران به ویژه به صورت پودر ، با تقلبات بیش تری می تواند همراه باشد . روش های مختلفی جهت تشخیص زعفران تقلبی وجود دارد که دو روش ساده ی آن به شرح زیر است:

روش اول : به چند میلی گرم پودر زعفران ، دو یا سه قطره اسید سولفوریک غلیظ در یک شیشه ی ساعت اضافه می کنیم . در این صورت زعفران ابتدا به رنگ قرمز مایل به قهوه ای و پس از مدت کمی ، به رنگ قرمز مایل به بنفش مبدل می شود . این آزمایش به طور کامل اختصاصی نبوده و مربوط به موادی است ،مانند زعفران که دارای موادی دارای رنگ های زرد و یا نارنجی می باشند.

روش دوم : چند میلی گرم پودر زعفران را در یک شیشه ی ساعت قرار داده و به آن یک قطره اسید فسفومولیبدیک / سولفوریک اضافه کرده و کمی می ساییم . پس از آن ، مخلوط را زیر میکروسکوپ قرار داده و با بزرگ نمایی 100ملاحظه می کنیم . بعد از حداکثر یک دقیقه ، تکه های پودر به رنگ آبی مبدل گشته و اطراف تکه ها هاله ای از رنگ آبی احاطه می شود.

 

سمیت :

 مصرف زعفران به مقدار زیاد سمی است و باعث استفراغ ، خون ریزی رحم ، اسهال خونی ، خون روی از بینی ، پلک ها و لب ها ، سرگیجه ، بی حالی ، زردی پوست وتحریکات شدید ماهیچه های صاف و حتی گاهی مرگ نیز می شود . با آزمایشاتی که به عمل آمده ، مصرف حداکثر تا 5/1 گرم در روز برای یک فرد بالغ بلامانع است ولی باید سعی کرد که برای جلوگیری از عوارض و مشکلات بعدی ، کم تر از این مقدار مصرف شود و از زیاده روی در مصرف آن خودداری ورزید. به طور اصولی تغییرات آب و هوا و شرایط جغرافیایی بر روی کمیت و کیفیت مواد مؤثر گیاهان کاملا تأثیر گذار است و گیاهانی که در نقاط مختلف دنیا کشت و برداشت می شوند ، ممکن است دارای مواد و در نتیجه اثرات مختلف و یا ارزش های درمانی و یا مثلا سمی مختلف باشند . یکی از مواد موجود در زعفران که مقادیر زیاد آن اصلی زعفران است و بدان اشاره شد.

مصارف خوراکی :

با آنکه از گذشته های دور از زعفران بدلیل رنگ زیبا و عطر و طعم استثنایی استفاده می شده است، در سالیان اخیر به دلیل گرایش به مصرف افزودنیهای طبیعی، به جای انواع شیمیایی و سنتزی در مواد غذایی، استفاده از زعفران رو به فزونی گذاشته است. امروزه استفاده از زعفران در تکنولوژی و صنعت بسیار متداول شده است. کارخانجات مختلف صنایع غذایی، از زعفران در تهیه انواع سوسیس و مارگارین استفاده می کنند. کارخانجات لبنی، در تهیه انواع کره، پنیر و سایر محصولات تولیدی خود از آن استفاده می نمایند. در برخی از کارخانجات، زعفران در تهیه انواع پودرهای کیک و در انواع دسرها به کار می رود. همچنین کارخانجات مشروب سازی، از زعفران استفاده فراوانی می کنند. از زعفران به عنوان طعم دهنده و رنگ دهنده طبیعی و سالم در برخی نوشابه ها، ژله، بستنی، شکلات، نبات و آبنبات، کیک و کلوچه، پودرهای سوخاری و ... استفاده می شود. زعفران بخش ضروری دستورالعملهای غذایی برخی سوپها، غذاهای دریایی، انواع برنج و مرغ بوده و همچنین در تهیه دسر و نوشیدنیها مورد استفاده قرار می گیرد.در بسیاری از فرهنگها، زعفران، ادویه ای ارزشمند می باشد که بسیاری از افراد طعم آن را دوست دارند و عطر و رنگ آن را هم می پسندند.در منازل اکثر ایرانیها،بسیاری از انواع غذاها و شیرینی ها به همراه زعفران تهیه می شود. دسرهایی نظیر سوهان و انواع کیکهای زعفرانی را می توان نام برد.
هندیها و عربها از بزرگترین مصرف کنندگان زعفران می باشند. عربها از زعفران غذاهای مختلف و همچنین چای مخصوصی تهیه می کنند. قهوه عربی حتما باید دارای زعفران و هل باشد. هندیها هم غذایی به نام بریونی دارند که معمولاً در آن زعفران به کار می رود. در شمال ایتالیا و جنوب سوئیس زعفران، برای تهیه برنج زعفرانی معروف آنها یعنی ریزوتو(Risotto) مصرف زیادی دارد. فرانسویها نیز زعفران را به خوبی می شناسند و در تهیه انواع غذاها از آن استفاده می کنند. در اسپانیا غذایی به نام پائیا (Paella)، تهیه می شود که زعفران در آن نقش مهمی دارد. در آلمان و انگلیس نیز از زعفران در تهیه کیک زعفرانی استفاده می شود.

تقسیم بندی انواع زعفران :

 

در ایران معمولاً زعفران تولیدی به چند شکل تقسیم بندی می شود. یکی از اصطلاحاتی که از دیرباز در این زمینه مورد استفاده قرار می گرفته زعفران دخترپیچ است. این نوع زعفران شامل قسمت کلاله و خامه، (قسمت سرخ و قسمت سفید زردرنگ زعفران) می باشد که در فارسی به آن زعفران دسته‌ای نیز گفته می‌شود، و در خارج از کشور آن را به عنوان زعفران Bunch (دسته ای) یا Red & White(سرخ و سفید) می شناسند. در واقع قسمت قرمز دراین نوع زعفران بایدبین 75-70% باشد و قسمت ریشه یا کنج آن حدود30-25% است.
از نامهای جدیدتری که بعداً مرسوم شد، زعفران سرگل یا به اصطلاح عامیانه زعفران سرقلم بود که از زعفران دسته ای تولیدگردید، بدین نحو که قسمتهای زرد آن رابا قیچی کردن وسپس با استفاده از روش الکتریسیته ساکن جدا نمودند و زعفرانی تمیزتر و کاملاً قرمز به دست آوردند که در زبان انگلیسی به آن All-Red (کاملا سرخ) گویند و مشابه زعفرانی است که کوپه Coupé (قطع شده یا بریده)خوانده می شود. بعدها زعفرانهایی را که برای تهیه آنها مستقیماً قسمت قرمز(تنها شامل مقدار بسیار کمی از زردی) را از گل جدا می‌کنند پوشالی نامیدند، شاید به این دلیل که این نوع یک حالت حجیم و پوشال مانند پیدا می‌کند، که البته پایگاه معتقداست این اسم مناسبی نیست و باید نام بهتری برای این نوع زعفران انتخاب شود. هر کدام از این زعفرانها ممکن است درجه یک یا دو و مرغوب یا نامرغوب باشند و هیچیک را نمی توان به دیگری ترجیح داد. آنچه که مسلم است قدرت رنگدهی و کیفیت زعفران دسته به مراتب پایین تر از انواع دیگر زعفران است، همینطور از نظر روش خشک کردن چون با تاخیر خشک می شود و در واقع بخشی از قدرت رنگدهیش را در طول فرآیند خشک کردن از دست می دهد کیفیت پایین تری دارد.
برخلاف نتایج بررسیهای علمی و آنالیزهای انجام شده برخی تصور می کنند زعفران دسته‌ای و حتی ریشه یا کنج دارای عطر بیشتری است. این کاملاً اشتباه است، زیرا منشا مواد موثره زعفران (کروسین، پیکرو کروسین و سافرانال، مخصوصاً کروسین موجود در قسمت زردی(کنج) زعفران، کلاله آن است و مواد مذکور در اثر حرکت در بافت گیاهی از کلاله به آنجا انتقال پیدا کرده اند، خود زردی(کنج) نه تنها دارای مقدار قابل توجهی از آنها نیست(در مقایسه باکلاله) بلکه کروسین موجود در آن صفر است. از نظر عطر نیز تنها به این علت که به سبب نوع بافت گیاهیش امکان جذب رطوبت بیشتری از کلاله دارد، معطرتر به‌نظر می‌رسد.
وقتی زعفران سرگل را از زعفران دسته‌ای جدا می‌کنیم، قسمت ریشه یا سفید که در فارسی به آن کنج یا سفید زعفران و در اروپا به آن( whiteسفید یا style خامه)گفته می‌شود،جدا می‌شود و در واقع نمی توانیم آن را زعفران تلقی کنیم. این ماده کنج زعفران نامیده می شود و تعریف زعفرن را شامل آن نمی‌دانیم.
از تقسیم بندیهای دیگری که وجود دارد تقسیم بندی است که توسط بعضی از شرکتها مورد استفاده قرار گرفته و در آن زعفران برمبنای کیفیت به درجه هایی تحت عناوین 1و 2و3 یا1و2و3و4 و همینطور حروف انگلیسی مثلA،B و C درجه بندی شده اند. اینها استانداردهای کارخانه‌ای هستند، و امیدواریم در آینده پایگاه زعفران بتواند با کمک موسسات ذیربط مثل مؤسسه استاندارد و اتحادیه صادرکنندگان و سایر بخشها یک نامگذاری واحد را برای زعفران ایران رایج نماید...

 

منبع:www.biccim.org

تولید سالانه زعفران ایران

 

ايران با توليد سالانه بيش از 250 تن زعفران به ارزش بالغ بر 625 ميليارد تومان مقام اول توليد و تجارت اين محصول در جهان را به خود اختصاص داده و زعفران ايراني به 46 كشور دنيا صادر مي‌شود. 

به گزارش خبرنگار كشاورزي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) بيش از 95 درصد از زعفران جهان در ايران توليد مي‌شود اما ارزش افزوده اين محصول نصيب کشورهايي نظير اسپانيا (بزرگترين واردکننده زعفران ايران) مي‌شود در صورتي كه بيشترين زحمت براي طلاي سرخ در ايران کشيده مي‌شود چرا كه براي به دست آوردن يک کيلوگرم زعفران خشک بايد کشاورزان ساعت‌هاي متمادي 170 هزار دانه گل را از کلاله جدا کنند و با حساسيت بالايي خشک كنند.
به گفته منوچهري ـ دبير شوراي ملي زعفران ـ اين درحالي است كه اسپانيا به عنوان عمده‌ترين واردکننده زعفران ايراني بزرگترين صادرکننده اين محصول در جهان به شمار مي‌رود.
وي افزود: در صورتي كه ايران زعفران را كيلويي 2000 دلار مي‌فروشد اسپانيا اين محصول را پس از بسته‌بندي با برند خود كيلويي 4000 تا 5000 دلار در بازارهاي جهاني مي‌فروشد.
طي سه ماهه امسال نيز صادرات زعفران ايران با رشد 323 درصدي به حدود 70 ميليون دلار رسيد كه در اين ميان اسپانيا با بيش از 10 ميليون دلار صادرات، بزرگترين بازار صادراتي زعفران ايران بوده است و پس از آن چین، امارات، ایتالیا، عربستان و هند از ديگر بازارهاي اصلي زعفران ايران بوده‌اند.

75 هزار هكتار مزرعه كشت زعفران در استان‌هاي خراسان رضوي و جنوبي وجود دارد كه سال گذشته بيش از 240 تن محصول از اين سطح استحصال شد و با توجه به اينكه در پي استقبال و تقاضاي خريد اين محصول در بازارهاي جهاني هر ساله بر ميزان سطح زير كشت افزوده مي‌شود پيش‌بيني مي‌شود امسال توليد زعفران به بيش از 250 تن برسد.

براي توليد 250 تن زعفران 25 ميليون تن گل زعفران در فاصله‌اي كوتاه بايستي از مزارع جمع‌آوري شود و طي شرايط خاصي كلاله‌هاي قرمز زعفران از آن جداسازي و در نهايت با دقت خشك شوند تا كيفيت و ويژگي‌هاي زعفران خوب را داشته باشد.
جمع‌آوري به موقع و نقل و انتقال صحيح، بهداشت محيط و و افراد و رعايت اصول در جداسازي و خشكاندن در شرايط مناسب مواردي هستند كه در توليد محصولي سالم و با كيفيت اهميت بسزايي دارند اما به گفته نايب رييس انجمن توليد‌كنندگان و صادر‌كنندگان زعفران خراسان جنوبي به دليل نبود نيروي كار در روستاها گل زعفران به موقع از زمين برداشت نمي‌شود و پس از برداشت هم براي فرآوري و جداسازي كلاله گل كيلومترها از روستا به حاسيه شهرها مي‌آيد تا توسط نيروي كار موجود در شهرها فرآوري شود كه در ايسن شرايط نامطلوب و جابه‌جايي در مواردي تا يك سوم محصول به ضايعات تبديل مي‌شود.
علي حسيني به ايسنا گفت: با وجود افزايش سطح مزارع زعفران كشور ميانگين برداشت اين محصول يك كيلوگرم نسبت به دو دهه گذشته كاهش يافته و درحالي كه در دو دهه قبل از هر هكتار مزرعه زعفران پنج كيلوگرم محصول برداشت مي‌شد اما اكنون ميزان برداشت به چهار كيلوگرم افت كرده است كه در اين ميان آموزش و ترويج كشاورزان براي افزايش بهره‌وري بسيار ضروري است.

اما يكي از آفت‌هاي اين محصول ارزشمند و صادراتي كشور اين است كه پياز زعفران ايراني به كشورهاي همسايه قاچاق مي‌شود و افغانستان يكي از كشورهاي خريدار پياز زعفران ايران است و در توليد اين محصول پيشرفت‌هايي داشته است و هرچند كه اين كشور نمي‌تواند رقيب ايران باشد اما به هر حال رقباي توليد را هر چند كوچك نبايد ناديده گرفت و مهم‌تر از همه اينكه پياز زعفران ايراني ثروت بخش كشاورزي و كشاورزان است كه جلوگيري از خروج اين محصول را بر مسئولان امر ضروري مي‌سازد.

 

 

 

  میزان تولید زعفران در جهان :

 

 سالیانه نزدیک به 250 تن زعفران در کل جهان تولید می شود که از این مقدار حدود 230 تن آن متعلق به ایران می باشد. این در حالی است که ایران با تولید سالانه بیش از 90
 درصد زعفران جهان ، مقام اول را از نظر کمیت و کیفیت به خود اختصاص داده است.

 نمودار 1ـ نشان دهنده ی مقدار تولید زعفران در مناطق مختلف جهان می باشد.

 همانطور که در نمودار بالا مشاهده می شود کشور یونان با تولید سالیانه حدود 6 تن ، مراکش 4 تن ، کشمیر 3 تن ، اسپانیا حدود 2 تن و ایتالیا یک تن پس از ایران به ترتیب
 مقام های دوم تا ششم تولید زعفران جهان را دارند .

 گل زعفران در بسیاری از استانهای ایران کشت می شود ، لیکن بیشترین مقدار زعفران کشور در استان خراسان تولید می گردد .

 نمودار 2ـ نشان دهنده ی مقدار تولید زعفران در استانهای مختلف کشور می باشد.

 همچنین میزان تولید در شهرستانهای مختلف استان خراسان بسته به نوع شرایط محیطی متفاوت می باشد.

 نمودار 3ـ نشان دهنده این مطلب است.

 از حدود 230 تن تولید سالانه زعفران نزدیک به 200 تن آن به بیش از یکصد کشوراز جمله اسپانیا ، ایتالیا ، آلمان ، فرانسه ، امارات ، چین و عربستان صادر می شود و حدود30
 تن آن به مصرف داخل می رسد .

 

 

 

کاشت و برداشت زعفران

زعفران یکی از گیاهان گران قیمت است که به علت نداشتن مخارج کاشت در صورتی که همه ساله خوب از آن مواظبت شود، سود سرشاری نصیب زارعین می کند. کاشت زعفران می تواند قشر عظیمی از زنان و دختران روستایی را به کار گیرد و نه تنها باعث سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت آنان می شود بلکه می تواند از این راه کمک مؤثری به اقتصاد خانوار بنماید.

مشخصات گیاهشناسی

زعفران گیاهی است پایا و از تیره زنبقیان و جنس scrocus و گونه Sativa، پیاز زعفران غده ای و توپر می باشد و دارای چند پوست و یک مغز سفیدرنگ با ته تخت و نوک برآمده است که گل و ساقه جدید از غنچه های روی پیاز به وجود می آیند. پیازهای جوان پوسته ای قهوه ای رنگ دارند ولی پیازهای مادر چند پوسته دارند، پوسته رویی پرزدار و مغز پیاز سفید و شیرین و قطر آن بین 5 ـ 3 سانتی متر می باشد.

فرق پیاز خوراکی و پیاز زعفران این است که پیاز خوراکی دارای برچه هایی است ولی پیاز زعفران یک تکه و توپر است. پیاز مادر به علت بچه زایی چند پوست دارد.

آب و هوای مناسب جهت کشت زعفران

زعفران گیاهی است گرمسیری و در نقاطی که آب و هوای معتدل داشته و دارای تابستان های گرم و خشک و آفتابی و پاییز و زمستان نسبتا ملایم دارد، به خوبی رشد می کند. لازم به ذکر است که این موضوع ممکن است در همه شرایط صادق نباشد زیرا احتمال دارد گیاه به صورتی با محیط سازگار شود چنانچه در همدان که در ردیف شهرهای سردسیری ایران است، زراعت زعفران نتایج رضایت بخشی داده است.

پیاز زعفران تابستان فعالیت ندارد، دوره بیداری و فعالیت آن از حدود آبان تا اردیبهشت است و با شروع فصل گرما برگ هایش زرد شده و می خشکد و پیاز به خواب می رود پس زمین های گرم و خشک جای مناسبی برای کشت زعفران است.

نوع خاک

زعفران در زمین های شور، رسی یا خیلی شنی رشد نمی کند بلکه بهترین نوع خاک برای رشد آن خاک شنی ـ رسی است که مقدار کمی آهک داشته باشد، PH خاک باید بین 8 ـ 7 بوده، خاک مزرعه حاصلخیز و شیرین بوده و از علف های هرز پاک باشد در ضمن این گیاه را باید در زمینی کاشت که از چند سال قبل در آن زعفران کشت نشده باشد.

مقدار و نوع کود

این گیاه به مواد غذایی فراوانی احتیاج دارد. از دادن کود تازه حیوانی بایستی خودداری شود و فقط کود پوسیده استفاده نمود. به طور کلی در هر هکتار زعفران کاری نیاز به 50 ـ 30 تن کود حیوانی پوسیده به همراه 200 کیلوگرم کود شیمیایی مثل فسفر و پتاس به زمین داده می شود. مصرف 100 کیلو کود اوره به همراه 15 ـ 10 تن کود حیوانی برای هر سه سال یک بار می تواند بهترین پیشنهاد برای کشاورز زعفران کار به حساب آید.

عملیات کاشت

تهیه زمین: زمینی که به کشت زعفران اختصاص داده می شود، حدود 10 ـ 8 ساله است. در اوایل بهار بعد از قطع باران های بهاره زمین را با فاصله تقریبی یک هفته دوباره شخم عمیق و سطحی می زنند و بعد از آن کود پوسیده حیوانی را همراه با مقداری خاکروبه مخلوط با خاکستر به زمین داده و به وسیله ماله یا دیسک ضمن خرد کردن کلوخه ها، کود را با خاک مخلوط کرده و پس از نابودی، علف های هرز را تا موقع کاشت به حال خود می گذارند. چند روز قبل از کاشت زمین را آبیاری کرده مجددا برای مرتبه سوم شخم زده و پس از خرد کردن کلوخه ها اقدام به کرت بندی می نمایند. زمین باید در محل آفتابی و دور از سایه درختان و عاری از سنگریزه و ریشه علف های هرز باشد.

موقع کاشت

از مرداد ماه تا مهر ماه می توان به کشت زعفران اقدام نمود. پس از کاشت غده زعفران در زمین به مدت 7 ـ 4 و در بعضی مناطق تا 10 سال باقی مانده و محصول می دهد و از این نظر احتیاجی به کاشت مجدد در سال های بعد ندارد.

مقدار و نوع غده

غده ها باید درشت، سالم، بدون زخم، شاداب و عاری از هر نوع بیماری بوده و سن آنها از 7 سال تجاوز نموده و پوست های اضافی و کپه هر پیاز را جدا می کنند. (کپه همان جای ریشه زایی در ته پیاز است که چوب پنبه ای و خشک می باشد) برای اینکه غده ها پس از کاشت مورد حمله آفات و امراض قرار نگیرند بهتر است قبل از کاشت با سموم جیوه ای از قبیل سرزان، تری تیزان، گرانوزال و برای هر 100 کیلو پیاز 500 ـ 300 گرم سم مصرف نمود. مقدار غده لازم برای کاشت در هر هکتار 2 تن غده می باشد. اگر در سال هفتم به بعد غده ها بیرون آورده نشوند گیاه ضعیف شده و غده ها پوک می گردند و پس از یکی دو سال به کلی از بین می روند. در سال هفتم مقدار غده ای که از زمین می توان بیرون آورد 5 برابر مقدار کشت شده در سال اول است.

آبیاری

پس از کاشت غده ها در زمین مزرعه را باید بلافاصله آبیاری کرد در صورتی که قبل از کاشت مزرعه آبیاری شده باشد می توان آبیاری را چند روز پس از کاشت انجام داد. زعفران گیاهی است مقاوم به کم آبی و اولین آبیاری پاییزه باید حتما 15 روز قبل از بیرون آمدن ساقه گل ها انجام گیرد. اگر آبیاری جلوتر از مهرماه و به کرات انجام شود ابتدا برگ ها ظاهر می شوند و سپس گل ها پدیدار می گردند و در این صورت چیدن گل ها به سختی انجام خواهد گرفت و چه بسا گل ها بین برگ ها باقی مانده و از بین خواهند رفت. پس از کاشت غده ها تا زمان برداشت محصول مزرعه را فقط یک بار باید آبیاری نمود چون زعفران گیاهی مخصوص مناطق خشک است بنابراین به آب زیاد احتیاج ندارد ولی اگر بعد از برداشت محصول در طول زمستان چند آب به مزرعه داده شود، به درشت شدن غده ها کمک می کند.

برداشت زعفران

مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نخواهد داد و فقط تعدادی از غده هایی که درشت بوده و ذخیره غذایی کافی داشته اند گل داده و تولید محصول می کند. معمولاً اواسط آبان ماه گل های بنفش رنگی در مزرعه ظاهر می شود و به محض پیدایش اولین گل برداشت آغاز شده و تقریبا سه هفته ادامه دارد. موقعی که گل ها ظاهر می شوند، مزرعه زعفران خوش منظره، معطر و به رنگ ارغوانی یا بنفش خوش رنگی در می آید و یکی از زیباترین چشم اندازهای طبیعت را زمانی می توان دید که مزرعه زعفران به گل نشسته است زیرا در آغاز سرما و خزان کلیه گیاهان که هیچ گلی در صحرا نیست گل می دهند.

برای چیدن گل ها پیش از آنکه خورشید صبحگاهی اشعه نارنجی خود را بر مزرعه پوشیده از گل بتاباند، برداشت شروع و تا ساعت 9 صبح ادامه می یابد. عملیات گل چینی حدودا 25 ـ 15 روز به طور می انجامد.

دسته بندی

پس از آنکه گل را چیدند، آنها را در سایه روی هم می ریزند و تارهای قرمز (مادگی) را از گل ها می کشند و آنها را بین انگشتان خود نگاه می دارند و وقتی دسته کوچکی شد، با نخی باریک آن را می بندند و سپس در سایه روی پارچه تمیزی پهن می کنند تا خشک شود. تارها پس از خشک شدن به رنگ زرشکی در می آیند که بسیار چشم نواز است. این طرّه های قشنگ و خوشبو، زعفران است که به آن طلای قرمز هم می گویند

 

 

 

متوسط کشت و مقدار برداشت زعفران

در اولین سال کاشت زعفران قطعا گل برداشت خواهید کرد حال مقدار برداشت گل و زعفران خشک با توجه به سال و مدیریت متفاوت میباشد

متوسط برداشت در هر هکتار ۱۰کیلو زعفران خشک می باشد .به آمار زیر توجه فرمایید(این آمار بر اساس هکتار و بر اساس تحقیقات چند سال پیش میباشد)

در سال اول در ۱ هکتار بین ۵/۱ کیلو تا ۲ کیلو زعفران خشک میتوان برداشت کرد.

در سال دوم ۴ تا ۶ کیلو زعفران خشک میتوان برداشت کرد.

در سال سوم ۸ تا ۱۰ کیلو زعفران خشک میتوان برداشت کرد.

و در سال های بعدی ۱۰ یا بیشتر میشود برداشت کرد مثلا در سال ۹۲ کشاورز نمونه کشوری در ۱ هکتار ۲۵ کیلو زعفران خشک برداشت کرده که این موفقیت یک مدیریت قوی می طلبد ، شاید یک روز شما این رکورد را بشکنید.

 _۱ کیلو گل زعفران برابر با ۲۰۰۰ تا ۲۵۰۰ عدد گل میباشد .

نسبت گل به خامه ۳ به ۱ میباشد . مثلا از ۷۰ کیلو گل ۱ کیلو زعفران خشک برداشت می شود.

قیمت تقریبی هر کیلو زعفران در سال ۹۲ بین ۴/۵ تا ۵ میلیون تومان میباشد ، متوسط درآمد در هر هکتار ۵۰ میلیون تومان در سال می باشد.

 

 

آفات وبیماری های زعفران

 

درباره زعفران

زعفران یکی از ارزشمندترین رستنی­های ایران است كه با رنگ و رایحه­ای دل انگیز و مزه­ای دلپذیر جهانیان را مجذوب خود کرده است. زعفران از زمان­های بسیار دور در ایران کشت می­شده و ایران را خاستگاه این گیاه می­دانند. در حال حاضر ایران بزرگترین تولید کننده زعفران در دنیا است. همچنین به دلیل شرایط خاص آب و هوایی موجود در کشور زعفران تولید شده در ایران از بالاترین کیفیت برخوردار است. کلاله ­های زعفران که قسمت تجارتی زعفران را تشکیل می­دهد، نه تنها در صنایع غذایی، شیرینی پزی و نوشابه سازی مصرف می­شود، بلکه خاصیّت دارویی داشته و به عنوان اشتهاآور، هضم کننده غذا، آرامبخش و ضد درد نیز مورد استفاده قرار می­گیرد. زعفران گیاهی چند ساله است و فقط در یک سال هزینه کشت دارد و در مقابل چندین سال متوالی قابل بهره­برداری است. همچنین وزن کم، عدم نیاز به وسایل حمل و نقل مخصوص و سهولت نگهداری آن از دیگر مزایای کشت این گیاه می­باشد. زعفران گیاهی کم توقع است و از بازدهی اقتصادی بسیار مناسبی نیز برخوردار است و همچنین زمان مصرف آب در زراعت زعفران موقعی از سال است که سایر محصولات به آب نیازی نداشته یا حداقل با مشکل کم آبی مواجه نمی­باشند. بنابراین با توجه به شرایط خاص اقلیمی کشورمان که آب یکی از عوامل محدود کننده در توسعه کشاورزی است، زعفران گیاه مناسبی برای کاشت در مناطق خشک و نیمه خشک کشور می­باشد

مشخصات گیاهشناسی زعفران

زعفران با نام علمی Crocus sativusL .  گیاهی چند ساله، متعلق به خانواده زنبقیان Iridacea )) و راسته لیلیال­ها (Liliales ) می­باشد. این گیاه علفی، بدون ساقه و پیازدار است و پیاز آن از نوع كُرم (corm ) و برخلاف پیاز خوراكی كه از یك ساقه كپه­ای محصور در برگهای اندوخته­ای تشكیل شده است، پیاز زعفران یك ساقه زیرزمینی مدور، سخت، گوشتدار و توپر بوده که از پوسته­های فیبری قهوه­ای رنگی پوشیده شده­است. این ساقه­های زیرزمینی در اصطلاح باغبانی پداژه و در گیاهشناسی به بنه نیز معروف است. هر پیاز بسته به زمان آبیاری قبل، بعد و یا همزمان با گلدهی، 6 تا 9 برگ باریك نظیر برگ علفهای چمنی تولید می­کند. در قسمت فوقانی کورم بسته به درشتی آن 4-1 جوانه رأسی دیده می­شود که این جوانه­ها بعداً وظیفه ایجاد گل و برگ را به عهده دارند و از هر جوانه رأسی معمولاً یک و بندرت 2 تا 3 گل به رنگ بنفش، ظاهر می­شود. ارتفاع زعفران 10 تا 15 سانتی­متر است. مجموعه برگ­ها و گل­ها در داخل یک پوشش نازک و سفید رنگ به نام چمچه (Spathe ) که از روی پداژه می­روید، قرار دارد. چمچه اولین اندامی است که سطح خاک را شکافته و از خاک بیرون     می­آید. گلها ابتدا به صورت غنچه بوده که با تابش آفتاب باز می­شوند. گل­ها معمولاً در اوایل پائیز ظاهر می­شوند. برگ­ها معمولاً بعد یا همزمان با ظهور گل، ظاهر می­شوند. گلهای زعفران دارای 3 گلبرگ و 3 كاسبرگ تغییر شكل یافته به رنگ بنفش، 3 پرچم، (طول میله آن دو برابر بساك زردرنگ است) و مادگی با یک تخمدان كه در مركز گل قرار گرفته، تشكیل شده­است. از قسمت تخمدان خامه باریك و بلندی به رنگ زرد روشن به طول 7 تا 10 سانتی­متر خارج می­گردد و در انتها به سه کلاله بوقی شکل به رنگ قرمز عنابی که طول هر رشته 2 تا 3 سانتی­متر است ختم می­شود. این سه کلاله پس از خشک شدن، زعفران تجاری را تشکیل می­دهند که معطر و دارای بوی تند و طعمی تلخ است. تعداد برگ­های هر پداژه که داخل یک چمچه قرار دارد بین 3 تا 20 عدد و طول برگ­ها 19 تا 60 سانتی­متر و عرض آن­ها بین 3 تا 6 میلی­متر است. تكثیر زعفران به وسیله پیاز توپر (Corm ) صورت می­گیرد، زیرا به علت تریپلوئید بودن گیاه، بذری در آن تولید نمی­شود. جنس زعفران دارای طیف وسیعی از نظر تعداد كروموزوم می­باشد ولی در تمامی منابع زعفران خوراكی 2n=24 ذكر  شده­است. پیازچه­های جدید اغلب در بالا و تعداد کمی هم در اطراف و قاعده پیاز قبلی به وجود   می­آید (4 و 2). شکل زیر اندام­های گیاه زعفران را نشان می­دهد.

آفات زعفران

۱- جوندگان ( Rodentia)

مهمترین آفات زعفران، جوندگان هستند که شامل یک نوع خرگوش، یک نوع تشی،موش ها (موش ها مهمترین آفات زعفران هستند) و آهو وگوزن می باشد.

الف: خرگوش اروپایی (Lepus europaeus pall)

 

از خانواده Leporidaeو راسته جوندگان است. ازاین گونه درایران، تا کنون زیر گونه های iranensis .L.e , L.e.connori , L.e.cyrensis گزارش شده است. بعضی ها عقیده دارند که در ایران فقط یک گونه خرگوش به نام europaeus Lepus وجود دارد.

مناطق انتشار:

خرگوش اروپایی یا خرگوش جثه بزرگ در نواحی شمال،شمال غربی و غرب کشور انتشار دارد.

شکل شناسی:

طول بدن آن ۵۵ تا ۶۸ سانتی متر و وزن آن ۴ تا ۵ کیلوگرم وگاهی تا هفت کیلو گرم نیزمی رسد. بدن باریک و دراز و پاها نسبتا بلند است. گوش ها دراز هستند و اگر آن ها را به جلو خم کنیم از پوزه حیوان می گذرد. دم نسبتا دراز و درسطح فوقانی آن لکه تیره یا سیاه دیده می شود.رنگ پشت جانور زرد مایل به زیتونی است ورنگ پوست در فصل زمستان، درپهلوها و پاهای عقب سفیدتر می شود و در پشت حیوان، موها مخلوط با موهای سفید می گردد.

 

 

زیست شناسی:

درتمام طول سال فعالیت دارد. این خرگوش در اواخردی ماه شروع به تولید مثل کرده و در این فصل، هر دفعه ۱تا۲ بچه و در دفعه دوم، خرداد ماه ۳تا۴ بچه تولید می کند.

نحوه خسارت:

این خرگوش دردشت ها، مزارع وباغ ها سکنی کرده واز انواع گیاهان تغذیه می کند. خرگوش با زخمی نمودن پیازها و خوردن برگ های زعفران، خسارت وارد می کند به طوری که مردم عقیده دارند، دیگر پیاز به گل نمی رود.ازآنجا که در فصل زمستان تنها سبزی قابل توجه، علف سبز زعفران است، خرگوش برای رفع گرسنگی علاقه زیادی به خوردن این سبزی خوش خوراک دارد و به این ترتیب مزارع زعفران به نابودی کشیده می شود.

کنترل:

برای کنترل خرگوش می توان از روش های مختلف مانند محصور کردن باغ و مزرعه وتله گذاشتن استفاده کرد.همچنین از طعمه مسموم مانند فسفر دوزنگ به نسبت ۵/۲درصد در بلغور گندم که به آن روغن زده باشند نیز یکی از راه های موثر در نابودی خرگوش است. با استفاده از مواد دور کننده مانند آربین نیز می توان با این حیوان مبارزه کرد. آربین فراورده ایست که از خسارت حیوانات خونگرم به جالیز،مزارع و باغ ها بدون آنکه مستقیما روی نباتات پاشیده شود،جلوگیری می کند. برای استفاده، تکه های پارچه کهنه یا فیبر چوبی آغشته به آربین را برروی چوب یا تخته ای آویزان کرده، به فواصل ۵تا۶ متری دراطراف مزرعه یا باغ با ارتفاع نیم تا یک متر ازکف زمین نصب می کنند. بوی این ماده حیوانات خونگرم را از محوطه دور کرده ومانع ورود آنها به باغ و مزرعه می شود.آربین بوی نامناسبی درهوا پخش کرده وحیوانات خونگرم را فراری می دهد.

ب:تشی (Hystrix indica)

 

از خانواده Aystricidae وراسته جوندگان است.

ازاین گونه درایران دو زیرگونه H.leucura satunini وH.keycyrabblanford تشخیص داده شده است. به آن جوجه تیغی وگربه تیغی نیزمی گویند. دراصفهان زارعین به آن چوله می گویند.تشی بزرگترین جونده ایران وبزرگترین جونده حمله کننده به مزرعه زعفران می باشد.برخلاف تصو گروهی از مردم، تشی نمی تواند تیغ های خود را پرتاب کند، ولی این خارها به آسانی از بدنش کنده می شود.

مناطق انتشار:

قاره آسیا بوده و دربیشتر مناطق ایران به استثنای آذربایجان غربی انتشاردارد.این جونده در اراضی هموار وبدون بریدگی زندگی نمی کند ومعمولا درجنگل هایی که نزدیک آن آب است ویا در دره های رودخانه و در کوهستان ها زندگی می کند. ممکن است لانه او را درمقبره های مسلمانان ویا دربریدگی های کنار انهاربزرگ مشاهده کرد. به ندرت تشی دردشت های شنی دیده می شود. لانه خود را دربریدگی ها وشیب تپه ها وکوه ها وما بین سنگ ها می سازد و درصورت اخیر، خاک ریخته شده از خلل وفرج سنگ ها را بیرون ریخته و میان سنگ ها را می کند. با وجود آن که سوراخ دهانه خروجی لانه به یک متر می رسد، پیدا کردن لانه او قدری مشکل است و اکثر درکنار بوته های نباتات سوراخ لانه تعبیه می کند ولی معمولا از روی رد واثر او وتیغ های ریخته شده درکنارلانه اش می توان به لانه تشی پی برد. در صورتی که لانه او درشیب و دامنه کوه ها وتپه ها ساخته شده باشد، دهانه لانه به شکل قیف می باشد. عرض راه رو لانه بیشترازارتفاع آن است. به طورمتوسط قطرراه رو لانه ۴۰تا۶۰ سانتی متراست.ممکن است ساختمان لانه بسیارساده بوده وعبارت از۵ تا ۷ راه رو بدون انشعاب وشاخه های فرعی باشد. خصوصا در لانه هایی که چندین نسل زندگی کرده اند، طول آن ها به ۱۵تا۲۵ نتی مترمی رسد وشاخه های فرعی دارند. در این نوع لانه ها بطور دسته جمعی زندگی کنند.

شکل شناسی:

طول بدن تا ۸۰سانتی متر می رسد.ازمشخصه های مهم آن جثه بزرگ ووجود سیخ های بلند ونوک تیزروی بدن این حیوان می باشد که رنگ آنها مخلوطی از قهوه ای تیره وروشن بوده ودرواقع وسیله دفاعی این حیوان درمقابل دشمنان بوده که طول آنها بین ۳ تا ۳۰ سانتی مترتغییرمی کند. طول جمجمه ۱۴تا۱۵ سانتی متر وعرض آن ۵/۷تا۴/۸ سانتی متر است. دم ۸تا۱۰ سانتی‌متر بوده و وزن کلی بدن آنها به بیست کیلوگرم می رسد.رنگ بدن ابلق بوده زیرا هریک از تیغ های بدن دارای دو رنگ سفید وخرمایی تیره است.

 

زیست شناسی:

تشی مانند خرگوش درتمام طول سال فعالیت دارد. در شب هایی که برف می بارد، از لانه خارج نمی شود. جوجه تیغی حیوان شبانه است و ازشروع تاریکی از لانه خارج شده وقبل از طلوع آفتاب به لانه برمی گردد. اطلاعات کافی درمورد توالد و تناسل آن دردست نیست، فقط دراواخر زمستان تا اوایل بهارماده های آبستن دیده شده اند، ولی نسبت به فصل پاییز هنوز مطالعه نشده است. ممکن است نسل دوم وجود داشته باشد، ولی خیلی کم وبه ندرت خواهد بود. تعداد بچه درهرنسل۳تا۴ عدد وبعضا دو عدد می باشد.

نحوه خسارت:

نباتاتی که تشی ازآن ها تغذیه می کند زیاد است.زعفران یکی از نباتات مورد علاقه این حیوان می باشد. این حیوان معمولا به بنه های زعفران حمله می کند و پس از ورود به داخل مزارع که ممکن است تا محل زندگی تشی فاصله قابل توجهی داشته باشد، بنه ها را ازخاک درآورده ومی خورد وپوسته آنها را باقی می گذارد. وجود توده هایی از پوست بنه ها وکنده شدن خاک محل بوته ها و خرابی زمین گویای فعالیت و خسارت تشی می باشد. در مزارع کوهپایه ای که فاصله نزدیکی تا لانه تشی دارند، خسارت آن نمایان تر است.

کنترل:

کنترل تشی با طعمه مسموم نتیجه خوبی نمی دهد. داخل کردن گاز کربنیک در داخل لانه نیز مقرون به صرفه نخواهد بود. بهترین طریقه که تا کنون به عمل آمده و نتیجه خوبی داده است، به این صورت است که به سرچوبی که طول آن حداقل دو متر است،۵/۰تا۵/۱ گرم پنبه می پیچند وسرآن را داخل درمحلول کلروپیکرین داخل نموده و خیس می کنند وآن را در داخل لانه جوجه تیغی می نمایند.باید دقت کرد چوب را هر چه ممکن است درلانه تشی فرو برد. سپس تمام منافذ لانه را مسدود می کنند. باید دقت کرد که درموقع اجرای این عمل، درجه حرارت هوا نباید کمتر از ۱۹درجه باشد، زیرا در این صورت کلروپیکرین متصاعد نخواهد شد. شکارهم یکی از راه های کنترل است.

 

پ:موش ها:

موش ها مهم ترین جونده خسارت زا برای زعفران هستند که در ادامه به موش کور، موش دوپای کوهستانی، موش ورامین، موش خانگی وموش صحرایی اشاره می شود.

 

الف: موش کور(lutescens Thomas)

 

از خانواده Cricetidae و راسته جوندگان است.

مناطق انتشار:

در شمال غربی ایران و همچنین در اصفهان انتشار دارد. عمق لانه این حیوان ۲۵-۱۵سانتی متراست.

شکل شناسی:

جثه این حیوان نسبتا کوچک تا متوسط و طول بدن آن ۱۴-۱۱سانتی متر می باشد. دم آن خیلی کوتاه می باشد. چشم ها خیلی کوچک بوده واغلب زیر موها پنهان است. رنگ بدن تیره و قسمت فوقانی سرخاکستری تیره یا خرمایی رنگ است. روی استخوان پیشانی افراد بالغ برجستگی مشخص وجود دارد که دراستخوان فرق سربه دو شاخه تقسیم شده و درانتهای جمجمه مثلثی را تشکیل می دهد.

 

زیست شناسی:

زمان فعالیت آن کل طول سال است. در مورد توالد و تناسل آن اطلاعات دقیقی دردست نیست.

 

نحوه خسارت:

این حیوان در مزارع زعفران معمولا از بنه های زعفران تغذیه می کند. خسارت مهم موش کور بیشتر لانه کنی وسوراخ های زیاد می باشد که در نتیجه باعث خرابی زمین می شود.

کنترل:

در صورت مشاهده این جانوردر مزارع زعفران باید به سرعت با آن اقدام نمود،چراکه این حیوان به سرعت زاد و ولد کرده و می تواند در مدت کوتاهی مزرعه زعفران را از بین ببرد. مناسب ترین روش کنترل موش کوراستعمال سموم گازی بویژه قرص فوستوکسن می باشد.دراین روش درداخل یکی از سوراخ های موش ۲-۱عدد قرار داده وسپس کلیه سوراخ ها را می بندند که در نتیجه تصعید قرص ها موش ها درمدت کم از بین می روند. قرار دادن طعمه مسموم فسفردوزنگ در مسیر رفت وآمد موش نیزباعث ازبین رفتن آن می شود.آب انداختن درلانه های جانوروانتظاربیرون آمدن وکشتن موش از طرف دیگریکی از راه های کنترل است. دود دادن ازطریق اگزوزموتورنیزکه یک روش کلی وسنتی است، درکنترل انواع موش ها موثراست به این صورت که یک لوله پلاستیکی را از یک طرف به اگزوز موتور و از یک طرف به سوراخ موش متصل کرده وبقیه سوراخ ها را مسدود کرده و موتور را روشن کرده وبا ایجاد دود موشها از بین می روند. همچنین وارد کردن گازکپسول های گاز شهری به درون لانه،از راه های کنترل است.

ب:موش دوپای کوهستانی(williamsi Thomas)

 

از خانواده Dipodidae وراسته جوندگان است.از این گونه در ایران دو زیرگونه A.w.willimsi وA.w.schmisti گزارش شده است.

 

مناطق انتشار:

از نواحی قزوین، جلفای آذربایجان وارتفاعات البرز جمع آوری شده است. بیشتر درنواحی کوهستانی ویا در دامنه های کوه زندگی می کند.

شکل شناسی:

طول بدن آن ۱۲تا۱۵ سانتی متر،طول دم ۲/۱۹تا ۷/۲۱ سانتی متر طول گوش ها ۶/۴ سانتی متر است. رنگ پوست بدن درپشت خرمایی مایل به خاکستری قدری با رنگ اخرایی است. موهای انتهایی دم در سطح فوقانی، سیاه تیره رنگ است.

نحوه خسارت:

موش دوپای کوهستانی نیز مانند موش کور از پیاز زعفران استفاده کرده وخسارات زیادی وارد می کند.
کنترل: راه های کنترل آن مشابه با موش کوراست.

پ: موش ورامین(indica)

 

ازخانواده Muridae و راسته جوندگان است.

مناطق انتشار:

بیشتردربیشه‌زارهای آسیایی یافت می‌شود.این موش از گونه‌های جانوری موجود درشهر تهران است. این حیوان در بسیاری از مناطق کشت زعفران وجود داشته ودر داخل مزارع زعفران فعالیت می کند. لانه موش ورامین منشعب و دارای ۱۵-۵ سوراخ وعمق آن حدود ۲۵ سانتیمتر است.

 

شکل شناسی:

اندازه سر وبدن این حیوان ۲۰-۱۴سانتی متراست. دم آن فلسی وفاقدمو بوده وطول آن ۳/۲ طول بدن آن است. رنگ بدن آن خاکستری، قهوه ای روشن وتیره مایل به خرمایی است.

زیست شناسی:

این حیوان در تمام طول سال فعالیت داشته وبرخی تا ۶ نسل ایجاد می کند.ماده ها در هر مرحله ۹-۳ بچه را زایمان می کنند. جمعیت آن از اردیبهشت تا اوایل مهربسیار بالاست.

نحوه خسارت:

این حیوان ریشه خواری وبنه خواری دارد.باتوجه به سیستم لانه کنی وفعالیت موش، میزان خسارت آن مخصوصا به صورت کندن وخرابی زمین وهدر رفتن آب ونابودی بوته ها در بعضی مناطق به نحوی نمایان می باشد.

کنترل:

استفاده ازطعمه مسموم فسفر دوزنگ با علف یا گندم،به کار بردن کلرات،تله گذاری

ت:موش خانگی(Mus musculus)

 

ازخانواده Muridae واز راسته جوندگان است.

مناطق انتشار:

جوندگان کوچکی هستند که به عنوان جانوران وحشی شناخته می‌شوند که در خانه‌ها زندگی می‌کنند و با انسان‌ها در ارتباط هستند و باعث خسارت به محصولات کشاورزی و خوراکی‌ها می‌شوند.

شکل شناسی:

رنگ عمومی بدن قهوهای روشن وخاکستری است. اندازه سر وبدن این حیوان ۹-۶ سانتی متراست. دم این حیوان در حدود اندازه بدن است. وزن آن نزدیک بیست گرم میباشد.

زیست شناسی:

این حیوان بیشتر در شب فعالیت دارد. در سن ۶-۱۰ هفتگی با توجه به شرایط محیطی بالغ میگردد ودوران بارداری آن بیست روز و در هر زایمان ۵-۶ بچه موش تولید میکند. موش خانگی با توجه به شرایط محیطی درسال میتواند ۵-۱۰ بار حامله گردد وعمرمتوسط آن ۹-۱۲ ماه میباشد.

نحوه خسارت:

فعالیت این حیوان خیلی خفیف و محدود بوده وبه صورت خوردن علف ها وبرگ زعفران است.

کنترل:کنترل آن مشابه با موش ورامین است.

ث:موش صحرایی(rattus Linnaeus)

 

رات سیاه ازخانواده Muridaeوراسته جوندگان است. از این گونه درایران زیرگونه های Rattus rattus rattus وalexandrimus Rattus rattusگزارش شده است.

مناطق انتشار:

در حال حاضر این رات در سرتاسر سواحل جنوبی ایران و شهرهای جنوبی ایران مانند شیراز و همچنین تهران وجود دارد.

شکل شناسی:

این جانورنسبتا درشت وطول بدن آن ۱۶ودم آن ۱۹سانتی متر است. رنگ آن تیره وسیاه رنگ و دم بدون مو وتقریبا دراز است.

زیست شناسی:

میزان زاد وولد آن زیاد و۵ نسل سال دارد ودر هر نسل نیز۵ تا۱۰عدد بچه می زاید. طول عمر این جانور۳ تا ۴ سال دارد و طول مدت بارداری آن۲۲ روزاست.

نحوه خسارت:

این موش اغلب به مساکن واماکن انسان نزدیک می شود. در صورتی که به مزارع زعفران حمله کند، بیشترین تغذیه را از برگ های زعفران می کند.

کنترل:

استفاده ازتله وقرار دادن طعمه مسموم درمسیر رفت وآمد موش از راه های مبارزه با آن است. طعمه مسموم می تواند ازمخلوط خمیربا سم استرکنین واز این قبیل با خرده شیشه باشد.همچنین می توان از مخلوط ۱۰کیلوگرم دانه گندم دو لیتر روغن پارافین و ۵کیلوگرم سم فسفردوزنگ استفاده کرد که برای درست کردن ابتدا گندم را با روغن مخلوط وچرب کرده وسپس به تدریج گرد فسفر دوزنگ را روی آن ریخته وبه تدریج به هم می مالند.

 

ج:روش های کلی مبارزه با موش ها:

۱- روش های مکانیکی: که با استفاده ازتله ها، سدها وحصارها می توان از ایجاد خسارت جلوگیری کرد که این روش در کشاورزی کارایی چندانی ندارد.

۲- روشهای بیولوژیکی: استفاده از اشاعه بیماری در موشها یا استفاده از سگ وگربه که این روش در مبارزه با موش در کشاورزی عملا غیر ممکن است. ولی با کشت نعناع در نزدیکی مزارع زعفران میتوان با موش ها مبارزه کرد، زیرا موش ازبوی نعناع متنفر است وبه مزرعه نزدیک نمی شود.

۳-روش استفاده از محیط: این روش کنترل بیشتر مواقعی مطرح است که با ایجادشرایط نامساعد برای موش از جمله کنترل آب وغذا، از ازدیاد موش ها جلوگیری کرد که به علت وجود همیشگی پیاز زعفران در خاک این روش عملا غیر ممکن است.

۴-کنترل شیمیایی: استفاده از خمیر نان آغشته به پروتکسی دوباریم، مبارزه با دانه گاستریکس با استفاده ازسایرمواد مثلا فسفردوزنگ که تولید سوزش دردهان موش نمی کند ولی خیلی سمی است،استفاده ازسیانوردوکلسیم که تولید اسید سیانیدریک می کند (درمقابل رطوبت)، طعمه مسموم با استفاده از مخلوط خمیروسم استرکنین وخرده شیشه یا با استفاده از مخلوط ۱۰کیلوگرم دانه گندم و۲ لیتر روغن پارافین و ۵کیلو فسفردوزنگ، استفاده از موش کش های کومارینی که مانع تشکیل ویتامین شده وهمزمان با آن روی عروق اثر کرده وباعث تراوش خون از رگ ها در اعضای داخلی می شود مانند فومارسن وکوماگلر ودیکومارول وغیره. در زیر به چند نوع سم دیگربرای مبارزه با موش ها اشاره می شود:

۱-Brodifacoum برعلیه موش های کشاورزیف انباری و خانگی

۲-Zinc phosphide برعلیه موش های ورامین و مغان

۳-Sodium cyanide برعلیه موش کلاهو

۴-Coumatetralyl برعلیه موش های انباری، خانگی، قهوه ای، سیاه ومهاجر

۵- Coumahlor برعلیه موش های انباری، خانگی، قهوه ای، سیاه ومهاجر

۶- Warfarin برعلیه موش های انباری، خانگی، قهوه ای، سیاه ومهاجر

۷- Aluminium phosphide سم تدخینی است بر علیه انواع موش ها

 

 

ت:آهو وگوزن:

 آهو وگوزن نیزبه لحاظ کمبود علوفه در ایام زمستان با پایین آمدن از کوهواستفاده از برگ های سبز زعفران،خسارت ایجاد می کنند.

 

۲: کنه ها( Acari)

در نمونه برداری هایی که طی سال های ۱۳۷۷تا۱۳۸۰به منظور شناسایی ومعرفی آفات انجام گرفت ۵نمونه کنه جمع آوری شد که از میان آنها خسارت کنه بنه زعفران وکنه قهوه ای گندم، اهمیت دارند.

الف:کنه بنه زعفران(claparede Rhizoglyphus robini)

 

از خانواده Acaridae وراسته Acari می باشد.

 

مناطق انتشار:

این کنه خاکزی در ایران در ابتدا در سال ۱۳۷۰توسط رحیمی وکمالی از روی زعفران واز ناحیه گناباد وقاین خراسان گزارش شد. این آفت در خاک کلیه مزارع زعفران جنوب خراسان انتشار داشته و در تمام نمونه برداری های انجام گرفته جمع آوری گردید.

 

شکل شناسی:

کنه هایی هستند با بدن فربه، به رنگ سفید کدر ولی کم تحرک وتنبل است. پاهای این کنه کوتاه وسخت به رنگ قهوه ای مایل به قرمزکه تعداد زیادی مو وخارروی آن قرار گرفته است. این کنه دارای فرم های گوناگون از قبیل ماده، نرهمشکل، نر ناهمشکل وهیپوپوس می باشد. طول بدن کنه های ماده از قاعده کلیسر تا انتهای بدن ۵۸/۰تا۷۵/۰ میلی متر وعرض آن در عریض ترین قسمت ۳۲/۰تا ۶۱/۰ میلی متر و در نرهای هم شکل یا نر معمولی، طول بدن از قاعده کلیسرها تا انتهای بدن ۳۴/۰تا۵/۰ میلی متر و عرض آن در عریض ترین قسمت ۲۲/۰ تا۳۲/۰ میلی متراست. در حالی که نرهای ناهم شکل از نظر جثه قدری بزرگ تراز نر معمولی، پاهای سوم متورم و بزرگ ترازسایر پاها و درانتها دارای زائده ناخن مانند خمیده ای است. طول بدن در نر های ناهم شکل از قاعده کلیسرها تا انتهای بدن ۵/۰تا۶۵/۰ میلی متر است. هیپوپوس با حالات دیگر کنه متفاوت، کوچک تر، بیضی شکل، فاقد قطعات دهانی، بدن از قسمت پشتی- شکم دارای چند بادکش جهت چسباندن خودبه سایر موجودات است. اندازه طول بدن در هیپوپوس ۳۳/۰تا۵۳/۰ میلی متر است.

زیست شناسی:

فعالت این کنه تمام طول سال است.درحرارت۲۵درجه سانتی گراد ورطوبت نسبی اشباع وشرایط تاریک به این صورت است که رشد ونموجنینی ۵۲/۴ روز، رشد ونمو لاروی۸۱/۲ روز، استراحت اول۸۱/۰ روز، پرونونمف۱روز،استراحت دوم۸۱/۰ روز، تریتونمف ۴۴/۱ روز،استراحت سوم۹۴/۰ روز، خروج کنه تا تخمک گذاری۶۹/۱روز است. در طول سال چندین نسل دارد ولی بدلیل اینکه شرایط رشد ونمودر مزارع زعفران در بهار وپاییز فراهم می گردد، فقط در این دو فصل از جمعیت قابل ملاحظه ای برخوردار است و درماه های تابستان به دلیل گرما وخشکی خاک و درماه های زمستان به علت برودت هوا، جمعیت آن به شدت تحت تاثیر قرار گرفته و کاهش می یابد. مزارع زعفرانی که در تابستان به هر دلیلی آبیاری گردند، شرایط رشد ونمو کنه مناسب گردیده وسریعا جمعیت کنه بالا می رود.

نحوه خسارت:

کنه زعفران بنه های زعفران را غالبا از محل زخم ها وگاهی قسمت های سالم بنه مورد حمله قرار می دهد.سپس ضمن تغذیه وایجاد طونلی در بنه، درداخل بنه شروع به زاد و ولد کرده و حفره ای در بنه ایجاد می کند. این حفره به تدریج گسترش یافته وهمچنین عوامل گندزا به راحتی از محل زخم ها وحفرات در داخل بنه نفوذ کرده وباعث تسریع در پوسیدگی بنه می گردند. بوته هایی که بنه آنها توسط این کنه ها مورد حمله قرار گرفته است،دارای برگ ضعیف تر وکوتاه تراز بنه های سالم می باشند و این گونه برگ ها زودتر از حد معمول خزان می نمایند.

کنترل:

الف: کنترل کنه های مزارع احداث شده: فعالیت چشم گیر این کنه در مزارعی دیده می شود که عمق کاشت کمتر از حد معمول است ویا به دلایلی در تابستان آبیاری شده باشد. بنابراین توصیه می گردد: از آبیاری مزرعه در طول تابستان جدا خودداری گردد؛ مزارعی که عمق کاشت کمتر از حد معمول است، در طول تابستان(دوره استراحت زعفران) با افزودن خاک زراعی سبک ومناسب، به طوری که عمق کاشت به بیش از ۱۵ سانتی متر برسد واین عمل هر دو سال یک بار تکرار شود.

ب: کنترل کنه های مزارع در حال احداث:

۱:بیرون آوردن بنه های زعفران از خاک برای کاشت مجدد به صورت خشک انجام گیرد واز آبیاری مزرعه زعفران برای سهولت در کندن بنه ها جدا خودداری شود.

۲:بنه های سالم وفاقد لکه های تیره برای کاشت انتخاب شود.

۳:بنه ها قبل از کاشت باقارچ کش- کنه کش مناسب ضد عفونی شود.(ضد عفونی بنه زعفران و خاک با کنه کش امایت(

۴:عمق کاشت بسته به بافت خاک ۲۰-۱۵ سانتی متر انتخاب شود.

۵:هر دوسال یک بار خاک زراعی سبک در طول تابستان به ارتفاع ۲-۱ سانتی متر اضافه گردد تا عمق کاشت همیشه ثابت باقی بماند.

۶:از آبیاری مزارع زعفران در تابستان جدا پرهیز شود ، زیرا با آبیاری تابستانه ، مهمترین فاکتور محدود کننده کنه ، یعنی رطوبت فراهم شده و باعث فعال شدن کنه ها وافزایش جمعیت آنها می شود.

۷:از خاک برداری مزارع زعفران برای کاشت مجدد آن خودداری شود.

۸:درموقع کاشت بنه بیشتری در واحد سطح استفاده کردد تا در مدت زمان کوتاهتری مزرعه زعفران به برداشت اقتصادی برسد و کنه ها نیز فرصت کمتری برای افزایش جمعیت داشته باشند.

۹:کود دامی گاوی پوسیده وعاری از بذر علف هرز مورد استفاده قرار گیرد، چون به تجربه ثابت شده است که کودهای گوسفندی و مرغی برای زراعت زعفران مناسب نمی باشند.

۱۰- بنه ها برای کاشت فقط از هم جدا شده و از پوست گیری و جدا کردن تکمه ته بنه خودداری شود.

۱۱- از انتقال بنه های زعفران مناطق آلوده ، به سایر مناطق جلوگیری به عمل آید.

ب: کنه قهوه ای گندم (lateens Muller)

 

از خانواده Tetranychida و راسته Prostigmata می باشد.

 

 

 

مناطق انتشار:

این کنه اولین بارازدانمارک و درحال حاضر دراکثر نقاط جهان به عنوان آفت بالقوه ویا بالفعل وجود دارد. این آفت ازهندوستان، آفریقای جنوبی واسترالیا نیز گزارش شده است. این کنه درآفریقای جنوبی یکی از آفات مهم گندم می باشد. درایران این آفت را از اصفهان در زارع گندم، جو و نیشکر خوزستان، از همدان بر روی یونجه وخارشتر، از کرج در مزارع گندم و از گناباد درمزارع زعفران گزارش کرده اند. کنه فوق از روی برگ های زعفران مناطق گناباد (حمومه، کاخک، بیدخت)، قاین (خضری و حومه)، بیرجند (گل فریز) وفردوس (سرایان وحومه) در ماه های اسفند و فروردین جمع آوری شد که ازبین مناطق مذکوردر خضری از توابع شهرستان قاین، دربرخی از مزارع جمعیت قابل ملاحظه ای داشت وخسارت زایی آن به اثبات رسید.

شکل شناسی:

این کنه نسبتاً درشت بوده وبا چشم غیر مسلح قابل رؤیت است. طول این کنه ۶۲/۰میلی متر وعرض آن ۴۲/۰میلی متر است ورنگ بدن آن سیاه، قهوه ای ویا زرد دیده می شود. موهای سطح پشتی دراین گونه روی غده قرارنگرفته، موها کوتاه و نوک موها به قاعده ی موی بعدی نمی رسد وتعداد آن ها ۱۳ عدد است. دارای ۴ جفت پا می باشد که طول پاهای اول (۷۸/۰میلی متر) خیلی بلند ترازطول بدن وسه جفت دیگر پاها می باشد ودارای حرکت سریع می باشد وبا تکان دادن بوته ها، کنه ها فوراً حرکت کرده و درلابه لای غلاف برگ ها قرار گرفته ویا روی خاک می ریزند. پنجه ی پای سوم و چهارم دارای موی دوتایی است. نقش و نگار سطح پشتی، بدون لبه است.

 

زیست شناسی:

زمستان گذرانی این کنه به صورت تخم است و درمنطقه چهار محال بختیاری ۵ نسل درسال دارد. این کنه دارای دو نوع تخم است، تخم زمستانه که فاقد دیاپوز وبه رنگ قرمز بوده و تخم تابستانه دارای دیاپوز وبه رنگ سفید است..درشرایط طبیعی تخم هایی که در آبان ماه تا اردیبهشت گذاشته می شود تخم بدون دیاپوز می باشد. تعداد تخم بدون دیاپوز ۸۵-۳۷ عدد می باشد(متوسط در شبانه روز۱۱-۱عدد) در صورتی که تخم با دیاپوز بین ۲۸- ۶ عدد می باشد. دوره ی رشد جنینی تخم در دو دمای ۱۷ و۲۵ درجه سانتیگراد و رطوبت ۵۵% به ترتیب ۱۶-۱۲ روز و ۷- ۶ روزطول می کشد. این دوره درتخم های گذاشته شده در اردیبهشت وآبان ماه بین ۱۶-۹ روز و در تخم های آذرماه به دلیل مواجه شدن با سرمای زمستانه ۵/۴ ماه بوده است. همچنین شرایط مزرعه نیز در رشد جنینی تخم مؤثر است. تخم هایی که در اواخر بهار گذاشته می شود تخم های دیاپوزدار تابستانه بوده و به صورت تخم تمام طول فصل تابستان را سپری می نمایند. این تخم ها به وسیله ی پوشش مومی سفید پوشیده شده و قسمت تحتانی آن گرد و قسمت فوقانی به شکل کلاهک پهن است. بالای کلاهک تعداد ۴۰ -۳۰ شیار مشخص وجود دارد که به طور شعاعی به سمت بیرون کشیده شده است. کنه ماده تخم های دیاپوز دار را زیر وروی سنگ ها، خلل وفرج کلوخه ها قرار می دهد. دیاپوز تخم ها به وسیله دریافت رطوبت از بارندگی پاییزه ویا آبیاری مزارع گندم پاییزه شکسته وتفریخ می شوند. آن دسته از تخم هایی که زیر ویا روی تخته سنگ ها قرار گرفته باشند به دیاپوز خود ادامه می دهند و ممکن است تا باران های بهاره نیز به دیاپوز خود ادامه دهند. در صورتی که باران های بهاره رطوبت لازم را برای تفریخ تخم ها فراهم نکند(خشکسالی باشد) درصدی از تخم ها تا سال بعد به صورت تفریخ نشده باقی می ماند. در این رابطه تعدادی از تخم ها روی سنگ را به آزمایشگاه منتقل کرده ودر شرایط خشک به مدت ۱۴ ماه زنده نگه داشتند ولی وقتی آنها به مدت ۸۵ ساعت با آب مقطر مرطوب شدند، تخم ها در دمای ۲۷ درجه سانتیگراد بعد از ۶ روز تفریخ شدند. تولید مثل در کنه قهوه ای به صورت بکرزایی است و افراد ماده یک تا دو روز پس از استراحت شروع به تخمگذاری می کند. افراد ماده تخم های خود را در سطوح ناصاف سنگ های موجود در مزرعه قرارمی دهند ودر صورت نبود سنگ در داخل مزرعه، تخم ها راروی کلوخه ها، آشغالها، پوست و چوب درختان قرار می دهند. تخم های با دیاپوز روی سنگ های با رنگ روشن، خلل و فرج و درون سوراخ های سنگ ها گذاشته می شود. در اغلب موارد تخم ها را در ۳-۲ لایه روی هم درون شکاف ها قرار می دهد . افراد ماده تعداد تخم متفاوتی می گذارند . در موقع تخم گذاری از لوله و تخم ریز انتهای بدن برای خروج تخم ها استفاده می شود . تخم ها به دلیل داشتن ماده چسبنده؛ همچنین ممکن است به اندامهای بدن نظیر پا و یا انتهای بدن نیز بچسبند ولی کنه ماده سعی می کند که آنرا از خود دور نماید. لاروها پس از خارج شدن از پوسته تخم، به رنگ صورتی روشن هستند،ولی به زودی به رنگ قرمز متمایل به نارنجی و پس از تغذیه به رنگ قهوه ای درمی آیند. لارو کنه مانند حشرات دارای ۶ پا است و بعد از دگردیسی به Nymph که هشت پا دارد تبدیل می شود وپس از آن دگرگونی ساختمان نهایی، کنه بالغ به وجود می آید.

Protonymph با شکافتن پوسته لاروی و حرکت به سمت عقب از آن خارج شده و به رنگ قهوه ای وپس از تغذیه به رنگ سبز در آمده و با ادامه تغذیه به رنگ سبز متمایل به قهوه ای در می آید.

Deutonymphاز نظر شکل ظاهری شبیه کنه بالغ است ولی اندازه آن کمی کوچک تر از کنه بالغ است.
کنه بالغ: خیلی فعال بوده و بلا فاصله پس از ظهور، شروع به تغذیه نموده وپس از کامل شدن و تغذیه، به رنگ قهوه ای با جلای فلزی تبدیل می شود. تزئینات سطح پشتی شامل گناتوزوما، کلیسرها و نوک کلیسر می باشد. طول عمر کنه های بالغ در شرایط آزمایشگاهی در دمای ۱۷ درجه سانتیگراد، ۱۹روز(حداقل ۱۴و حداکثر ۲۶ روز) و در دمای ۲۵ درجه سانتیگراد، ۱۴روز (حداقل ۱۰و حداکثر ۱۹روز) بوده است. تعداد نسل آفت تابع شرایط محیط است. درشرایط آب وهوایی شهرکرد ۵ نسل درسال دارد طول دوره نسل اول ۷۶ روز، نسل دوم ۴۵ روز، نسل سوم ۳۴روز، نسل چهار ۲۷روز و نسل پنجم حدود ۶ ماه می باشد. این آفت معمولازمستان را به صورت تخم سپری می نماید .این آفت در زمین های شنی می تواند به فرم کنه بالغ زمستان را تحمل نماید، ولی در شرایط سرمای سخت، شدید و زمین پوشیده از برف بعد از سه هفته از بین می روند. حال آن که در زمین های رسی کنه های زمستان گذران قادرند سه ماه شرایط سرد و یخبندان را تحمل نمایند. در چنین شرایطی علاوه بر افزایش طول عمر کنه بالغ، مدت طول پورگی و استراحت نیز افزایش قابل ملاحظه ای پیدا می کند. ملاحظه می شود نوع خاک در طول عمر کنه ها بسیار تععین کننده است، ولی یخبندان های طولانی مدت و درمواقعی که زمین به مدت ۳-۲ هفته پوشیده از یخ و برف باشد به جز مرحله تخم کلیه مراحل آن را از بین می روند.

روش انتشار آفت:

این آفت مسافت های طولانی را بوسیله آب آبیاری و باد و مسافت های نزدیک را بوسیله حرکت روی زمین و حرکت در روی گیاهان چسبیده به یکدیگر طی می نماید.

خسارت:

این کنه از شیره گیاهی برگ ها تغذیه کرده و آثار خسارتش مشابه موزاییک خفیف بر روی برک ها بوده که در نهایت باعث زردی برک ها می شود. مزارعی که آلودگی بیشتری به این آفت دارند، در برگ های زعفران ابتدا نقاط ریز کم رنگ یا زرد رنگ دیده می شود که با توسعه این نقاط، زرد شدگی وخزان زودرس در برگ ها نمایان می شود. خزان برگ ها غالبا از نوک به سمت قاعده برگ می باشد و مزارع زودتر از معمول خزان می کنند.
کنترل:
الف: زراعی

۱- شخم عمیق: با توجه به اینکه یکی ازعوامل پایداری این آفت گیاهی، میز بان هرز می باشد،
انجام شخم عمیق، شرایط را برای فعالیت آفت نامساعد می کند ودر نتیجه سبب کاهش جمعیت می شود.
۲- اجرای تناوب: استفاده از گیاهان غیر میزبان به مدت سه سال به نحوی که گیاهان میزبان مجدداً در زمین آلوده به این کنه کاشته نشود.

 

ب: مکانیکی:

ازعوامل مؤثر برتغییرات جمعیت کنه قهوه ای گندم می توان نوع خاک، میزبان های ثانویه، رطوبت محیط، آبیاری، تناوب را نام برد. خاک های سنگین رسی، باد شدید، وتناوب کشت از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت این کنه در منطقه می باشند.

پ: بیولوژیک

 
فعالیت این آفت عمدتاً در پاییز و زمستان است. بنابراین در این موقع از سال دشمنان طبیعی فعال نمی باشند. به نظر می رسد اکثر دشمنان طبیعی این آفت از زیر رده کنه ها باشند. در این موقع ازسال جمعیت کنه های شکارگر درشرایط حداکثر قرارداشته باشند می توانند جمعیت قابل توجه ای از آن را کنترل نمایند ویکی از دلایلی که باعث شده جمعیت آن در شرایط نسبتاً ثابتی باقی بماند وجود تنوع قابل توجه جمعیت بالای کنه های شکارگر می باشد.

ت:شیمیایی: ازترکیبات کنه کش برموپروپیلات(نئورون)، دیکوفول(کلتان) وکلوفنترین (آپولو) استفاده می شود.

 

۳- حشرات (Insecta)

ازحشراتی که برای زعفران آفت شناخته شده اند، می توان به تریپس ها، شته ها و دم فنر مانندها اشاره کرد که ازاین میان تریپس توتون ازنظرخسارت زایی روی زعفران، حائز اهمیت است.

تریپس توتون یا تریپس پیاز(lindeman Thrips)

 

از خانواده Thripidae و راسته Thysanoptera می باشد.

مناطق انتشار:

حشره ای است با انتشار وسیع جهانی وبسیار پلی فاژ که به اغلب نباتات زراعی(مثل زعفران)، گلخانه ای وگاهی به درختان میوه حمله می کند.

شکل شناسی:

حشرات کامل به طول ۱-۸/۰ میلی متربه رنگ زرد تا قهوه ای روشن ، دارای با لهای باریک ونوک تیزبا ریشک های طویل درحاشیه عقبی می باشد. روی بال های رویی دو رگ طولی وجود دارد. پیش قفس سینه، عریض وفاقد موهای بلند، درطرفین ولبه عقبی آن مجهز به ۴ موی کوتاه به طول ۰۴۸/۰ میلی متر وسرعریض وبه طول کمتر ازعرض آن و مجهزبه ۳ چشم ساده ویک جفت چشم مرکب، شاخک هفت بندی، بند اول شاخک کم رنگ ترازبقیه بندها، قطعات دهانی از نوع ساینده- مکنده، آرواره های بالا وپایین به شکل میله های باریک درآمده، لب بالا وپایین رشد طولی داشته ومجموعا خرطوم را می سازد. پوره ها سفید تا زرد روشن، پاهای پوره ها برخلاف حشره کامل دارای یک جفت ناخن، شفیره ها بدون حرکت وتغذیه نمی کنند. تخم ها لوبیایی شکل وبه رنگ سفید می باشد.

 

زیست شناسی:

این حشره زمستان را به صورت حشره بالغ روی برگ های گیاهان میزبان نظیر زعفران، یونجه وعلف های هرزموجود یا درسطح خاک یا بقایای نباتات مختلف می گذراند. تولید مثل آن به دو روش جنسی وبکرزایی است. حشرات ماده پس از ۲۵-۲۰ روز تغذیه ، ازاواسط اسفندماه شروع به تخم گذاری می کنند. تخم گذاری حشرات ماده درداخل بافت گیاهان در حدود ۱۰۰-۸۰ عدد به طور انفرادی صورت می گیرد.۳تا۴ روز پس از تخم ریزی پوره ها خارج شده وشروع به فعالیت می کنند. دوره زندگی پوره ها ۹تا۱۲ روزبوده ، سپس به زیر خاک فرورفته وتا تبدیل شدن به حشره کامل در آنجا باقی می مانند.

خسارت:
فعالیت این تریپس درپشت برگ های زعفران بوده وبه دلیل وجود دو شکاف طولی عمیق، در پشت برگ های زعفران محیطی امن ومناسب برای تخم گذاری، فعالیت پوره ها وحشره بالغ فراهم می آورد. پوره ها وحشرات بالغ با خراش دادن اپیدرم برگ زعفران وتغذیه از شیره سلولی باعث بروز نقاط رنگ پریده نموده که درشدت خسارت این نقاط زیاد بوده که از به هم پیوستن آن ها، لکه های رنگ پریده مایل به زرد در برگ ایجاد می شود.خسارت این تریپس بر روی برگ های زعفران به صورت پیدایش برگ های زردتا سفید رنگ بوده که این نقاط محل فرو نمودن استایلت ها می باشند.برگ هایی که شدیدا آلوده اند زودتر خزان کرده و بطور مستقیم باعث کاهش محصول زعفران سال آینده می گردد.

کنترل:
با توجه به اینکه جمعیت بالای این آفت در اواخر فصل رویشی زعفران دیده می شود وبه نظرمی رسد که نیاز به مبارزه شیمیایی نباشد ، ولی چنانچه آفت نگران کننده وخسارت آن ملموس بود، پس ازانجام آزمایش سموم ، اقدام به کنترل شیمیایی می گردد،۱- از بین بردن علفهای هرز مزارع وضد عفونی بذور با سم گاچو. ۲- ازسم متاسیستوکس در هنگام بروز مشکل می توان استفاده کرد.

سایر آفات زعفران:

درنمونه برداری هایی که درطی سال های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ به منظورشناسایی آفات زعفران درمناطق جنوبی استان خراسان، توسط حسن رحیمی، سعید مودی وابراهیم یزدانی انجام گرفت، علاوه برکنه بنه زعفران، کنه قهوه ای گندم وتریپس توتون که خسارت اقتصادی دارند، نمونه های دیگری نیز جمع آوری شد که به دلیل نداشتن خسارت اقتصادی، فقط به ذکر نام آنها بسنده می شود:

 

۱:کنه Tyrophagus putrescentias Schrank

2:کنه Bryobia praetiosa Koch

:3کنه Penthaleus major Duges

:4 تریپسCollembolothrips sp

:5تریپسHoplothrips reuteri Karny

6:شته Myzus certus Walker

7:شته Aulacorthum palustre HRL

8:دم فنرمانند Xenylla boerneri Axels

9:دم فنرمانند Sphaeridia pumilis Krausb

 

 

بیماریهای مهم زعفران شامل:

 

پیچیدگی و فنری شدن كلاله

در این بیماری كلاله ها شبیه به فنر پیچیدگی پیدا می كنند. ودرمواردی نیز كلاله ها از محل پیچیدگی قطع شده ومی افتند. علت این عارضه دقیقا مشخص نیست هر چند احتمالاتی از جمله سن بنه ها، وضعیت تغذیه گیاه و نوع گیاه، شرایط فیزیولوژی گیاه و وجودعوامل ویروسی ومیكوپلاسمایی را می توان نام برد.

پوسیدگی بنه

پوسیدگی ناحیه گردن، شكم بنه وقسمت تحتانی بنه در مزارع كمتر مشاهده شده و ضرر اقتصادی ندارد. درپوسیدگی تحتانی بنه، بنه ها كوچكتر از حد طبیعی بوده و درضمن خود بوته نیزكوتاه تر ازحد نرمال می باشد، كه این به دلیل نامتعادل بودن وضعیت آبیاری  وحاصلخیزی خاك و سایر شرایط نامناسب خاك و یا عوامل بیماریزا ممكن است بوجود آید.

بیماری زوال زعفران

 این بیماری در اثر پیدایش قارچ ریزوکتونیا و ... در پیاز به وجود می آید ، به سطح پیاز حمله کرده بر روی آن لکه های ارزنی شکل سرخ رنگ ایجاد و به تــدریج به داخل بنه نفوذ می کنند . نفوذ این قارچ به داخل پیاز موجب بر آمــدگی هایی در سطح آن و پوسیدن و خشک شدن برگها می گردد. این قارچ محصولات دیــگری چون سیب زمینی ، چغندر و یونجه رانیز موردحمله قرار می دهد.کشاورزان با این بیماری به روش زیر مبارزه می کنند

. 
جمع آوری و سوزاندن پیازهای آلوده- ضدعفونی کردن زمین با یکی از سموم قارچ کش مانند زینب ومانـکوزب و ...توصیه می گردد.- نکاشتن بنه زعفران درزمین های آلوده برای مدت 6 تا 8 سـال به شرطی که دیگر گیاهان میزبان کشت نگردد .

 

بیماری سیاهک زعفران

عامل این بیماری قارچی به نام فو ماگو است که این قارچ بر روی برگ هــای زعفـران ظاهر می شود وکم کم به پیاززعفران می رسد .به روش زیر مــبارزه می شود . جمع آوری وسوزاندن برگها و پیازهای آلوده  بنه ها را پیش از کاشت با سموم قارچ کش از قبیل مانکوزب ، زیــــنب و کاربوکسین تیرام و .... در مقابل بیماریهای قـــــارچی و کنه ضــد عــفونـی می کنند .

بیماری زردی (یا كلروز برگها)

احتمالا به علت فقر عناصر غذایی و یا آهكی بودن زمین و یا كمبود عنصر آهن برگها زرد شده كه با اضافه نمودن كودهای (ازته،فسفاته، پتاسه) به زمین و محلول پاشی مزرعه با محلول سولفات آهن و یا سایر كودهای حاوی عنصر آهن به نسبت 1تا 2 در هزار جهت درمان این بیماری فیزیو لوژیكی موثر است

مبارزه با علفهای هرز

علفهای هرز از طریق رقابت با گیاه از نظر جذب آب ، مواد غذایی، نور و نفوذ در داخل بنه ها مزاحمت ایجاد نموده و سبب كاهش محصول می گردد.

خسارت های علفهای هرز با توجه به چند ساله بودن زعفران و رشد سبزینه ای اندك گیاه در سالهای اول رشد و استفاده زراعین از كودهای دامی آلوده به بذر علفهای هرز قابل توجه است. بنابراین وجین و مبارزه با علفهای هرز ضروری می باشد. عدم وجود ساقه هوائی سایه انداز در زعفران باعث شده كه قدرت رقابت زیادی در مقابل علفهای هرز نداشته باشد. مبارزه با علفهای هرز به دو روش شیمیایی و مكانیكی انجام می گردد.

روش مبارزه مكانیكی

با توجه به كاهش مصرف سموم و تولید محصول عاری از سموم شیمیایی سعی شود مبارزه با علفهای هرز به صورت مكانیكی و با دست و یا ادواتی مانند بیلچه، شفره،كولتیواتورهای دستی و سایر ادوات انجام گردد.

اولین وجین بعد از برداشت گلها و آبیاری دوم انجام می گردد تا علفهای هرز از بین رفته و فاصله بین ردیف های كاشت كه در اثر رفت و آمد افراد گل چین فشرده شده است كولیده(سله شكنی) شده و نرم گردد. وجین دوم در صورت ضرورت به فاصله یکماه ازوجین اول جهت جلوگیری از استقرار علفهای هرز زمستانه و عمل وجین های بعدی بنا به ضرورت در بهاروتابستان انجام می گردد.درهنگام خواب تابستانه می توان از كولتیواتورهای سبك و باغی و یا گاو آهن ایرانی برای وجین علفهای هرز استفاده نمود.

روش مبارزه شیمیایی

جهت مبارزه شیمیایی با علفهای هرز باریك برگ پس از برداشت گلها می توان از سم گالا نت به میزان 2 لیتر در هكتار مصرف نمود و د رصورتی كه مبارزه به موقع انجام گیرد یك نوبت سم پاشی كافی می باشد. جهت مبارزه شیمیایی با برخی از علفهای پهن برگ مزارع زعفران می توان از سم بازاگران به میزان 2تا4 لیتر در هكتار استفاده نمود. مناسب ترین علف كش های آزمایش شده دیگر در مزارع زعفران با كمترین اثر سوئی بر روی زعفران سم سونالان به میزان 3تا5/3 لیتردرهكتاردرآذرماه وعلف كش سنكور به میزان یک كیلو در هكتار در آبان ماه توصیه می گردد.

 

منبع:سایت فان

پژوهشگران استرالیایی در مطالعات خود دریافتند که زعفران دارای یکی از فاکتورهای کلیدی در پیشگیری از کاهش قدرت بینایی و نابینایی است. این مطالعات که در یکی از مراکز چشم پزشکی و تحقیقات بینایی استرالیا انجام شد، نشان داد که گیاه زعفران اثرات قابل ملاحظه ای بر روی ژن هایی دارد که عملکرد سلول های بینایی را تنظیم می کنند.

برای مطالعه کامل موضوع، ذیلا ادامه مطلب را کلیک کنید

برچسب‌ها: تازه های اقتصادی, اقتصادی, علمی اجنماعی فرهنگی و ورزشی در اقتصاد مرند, احمد عاقلی

ادامه مطلب...

  

 

دستور العمل فني پرورش زعفران

  

1-زمين مناسب كاشت زعفران:
با توجه به اينكه پياز زعفران داراي غده (corm) مي باشد و هر ساله نيز زايش دارد زمين مورد نظر بايد ترجيحا داراي خاك لومي ، ليموني رسي و شني باشد تا امكان تكثير آنها براحتي وجود داشته باشد . بنابراين در زمينهايي با قابليت نگهداري پايين آب، به دليل رشد طولي پياز جهت دسترسي به رطوبت مورد نياز غده ها شروع به رشد طولي نموده و پياز از حالت گرد و شلغمي به صورت كشيده و هويج مانند تغيير شكل خواهد داد كه در اين صورت از گلدهي بسيار كمي برخوردار خواهند بود.

2- زمان كاشت پياز زعفران:
بهترين زمان كاشت و انتقال پياز زعفران نيمه اول تير ماه مي باشد كه لازم است پياز زعفران حداكثر طي مدت دو هفته از زمين قديمي برداشته و در زمين جديد كاشته شود.

3- پياز مناسب كاشت:
قبل از آماده كردن پياز زعفران براي كاشت لازم است با مشاهده دقيق از عدم وجود كنه در اطراف پياز اطمينان حاصل نمود و پيازهاي آلوده به كنه بايد بعد از تميز كردن و دانه دانه كردن با استفاده از سموم توصيه شده ضد عفوني شوند.
همچنين لازم است از كاربرد پيازهاي مشكوك به انواع آلودگي هاي قارچي و پوسيدگي و با وزن كمتر از 8 گرم جدا خود داري شود.



4- نحوه كاشت پياز زعفران:
ابتدا لازم است زمين مورد نظر را تسطيح نموده بطوري كه كاملا يكنواخت باشد زيرا در صورت ناهمواري زمين ، بخشي ازآن كه بلند است از آب كمتري برخوردار و بخشي كه گود مي باشد آب اضافي در آن جمع خواهد شد . كم آبي و پر آبي باعث عدم يكنواختي توليد در سطح مزرعه ميگردد.
پس از آن زمين به مقدار كم آبياري شود و قبل از شيار زني، از كود پوسيده حيواني(ترجيحا كود گاو) به مقدار 20 تا 30 تن در هكتار در سطح زمين پخش گرديده و سپس زمين را با تراكتور شيار زني نموده و بعد از اين مراحل ، ديگر كارها بوسيله نيروي انساني بايد انجام شود.
ابتدا در عرض زمين شياري به عمق حدود 20 سانتي متر و عرض 25 سانتي متر ايجاد نموده، سپس در دو طرف شيار به فاصله 7 سانتي متر در طول شيار پيازها كاشته شود، دقت شود كه ته پياز روي زمين قرار گيرد و جهت جلوگيري از چرخش، پياز را كمي در خاك فرو مي بريم . بعد از آن كه تمام عرض زمين به اين شكل كاشته شد مجددا شياري بموازات شيار قبلي با همان ابعاد ذكر شده و به فاصله 25 سانتي متر از شيار قبلي ايجاد گردد و خاك برداشت شده از اين شيار در شيار قبلي ريخته شود و تمامي زمين مورد نظر به همين شكل كاشته شود.

5- آبياري زعفران :
زعفران گياهي است كه نياز آبي كمي داشته و با توجه به اينكه پياز زعفران در عمق 20 سانتي كاشته مي شود آنقدر آب داده شود كه حداكثر رطوبت آن تا عمق 40 سانتي متري در زمين نفوذ نمايد زيرا آبي كه در عمق بيشتر نفوذ كند قابل جذب ريشه زعفران نبوده و هدر مي رود. به جاي آب زياد مي توان تعداد دفعات آبياري را افزايش داد كه بازده بهتري خواهد داشت و با توجه به اينكه زعفران عمدتا در مناطق خشك كشت مي شود كه داراي دوره طولاني گرما و تابش آفتاب مي باشد مديريت آبياري بسيار ضروري است. آبياري (هرچند كه به مقداركم) در نيمه دوم مردادماه به جهت جلوگيري از هدررفتن رطوبت پياز زعفران بسيار موثر مي باشد . در صورتي كه در تابستان آب داده شود لازم است آب اول (آب شيار زعفران) از حدود 15 مهرماه تا 5 آبانماه (با توجه به تغييرات جوي هر منطقه) انجام شود و چنانچه در تابستان آبياري نشود آب اول در نيمه آبانماه انجام مي شود و آب دوم بعد از برداشت گل زعفران صورت مي گيرد ( اواخرآبان يا اوايل آذر) آب سوم در اواخر ديماه و آب چهارم در نيمه اسفند و آب پنجم (زردآب) قبل از زردشدن علف زعفران صورت مي گيرد. ضمنا شيوه آبياري فوق در صورتي است كه نزولات آسماني چندان قابل توجه نباشد و اگر بارانهاي مناسب و خوبي ببارد از تعداد دفعات آبياري مي توان كاست.

6- كود دهي زعفران :
بهتر است قبل از اقدام به كود دهي، خاك مزرعه مورد آزمايش قرار گيرد تا نيازهاي غذايي آن مشخص گردد. براي كود دهي زمين، در آب اول (آب شيار) استفاده از كودهاي ريزمغذي به مقدار 10 كيلوگرم در هكتار توصيه مي شود كه مي توان اين كود را در بشكه و يا مخزن ديگري با آب مخلوط و در ابتداي ورودي آب قرار داد و به وسيله شلنگ و ... آب خروجي مخزن را طوري تنظيم نمود كه تا آخر آبياري دوام داشته باشد و در آذرماه استفاده از كود ازته و در اواخر دي و بهمن و اسفند تعداد حداقل سه مرتبه با استفاده از كودهاي مغذي به صورت محلول پاشي توصيه مي شود.

7-مبارزه با علفهاي هرز:
از آنجا كه علفهاي هرز باعث ايجاد رقابت با گياه زعفران در دريافت آب و مواد غذايي مي گردد و همچنين با ايجاد سايه و تداخل ريشه ها باعث ضعف گياه مي شود،كنترل علفهاي هرز از اهميت بسزايي در مديريت مزرعه برخوردار مي باشد.
وجين و كنترل مكانيكي، عدم استفاده از كودهاي آلوده به علفهاي هرز و در نهايت روش شيميايي از روش هاي مناسب مي باشد.


توصيه هاي لازم :

1. هيچ گاه گياه زعفران بر اثر بي آبي نبايد زرد شود كه در اين صورت در سال بعد با كاهش گل دهي مواجه خواهد شد، پس آبياري گياه بايد به گونه اي باشد تا گل بطور طبيعي زرد شود.
2. تا هنگامي كه گياه سبز ميباشد از چراي دامها در آن خودداري شود و در صورت ضرورت بعد از زردشدن برگهاي زعفران ، عمل چرا انجام شود.
3. در صورتي كه ماندن علف زرد زعفران روي زمين امكان داشته باشد باعث جلوگيري از تابش مستقيم آفتاب گرديده و اثرات منفي گرما بر پياز زعفران به حداقل خواهد رسيد.
4. چنانچه در بعد از زردشدن علف زعفران و چراي آن شيار كم عمقي (به عمق 5 سانتي متر) در سطح زمين انجام شود به جهت جلوگيري از هدر رفتن رطوبت زعفران در طول تابستان و جلوگيري از كاهش گلدهي در سال بعد بسياربسيار موثر خواهد بود.
5. چنانچه در تابستان (نيمه مردادماه) آبياري صورت گرفت و علفهاي هرز رشد نمود استفاده از سم علف كش توصيه مي شود.
6. جهت از بين بردن علفهاي هرز وجين آنها و يا استفاده از سموم در زمان مناسب (بعد از برداشت گل) توصيه مي شود.

زعفران

بیشتر منابع انگلیسی زعفران را از واژه الصفران و واژه‌ای عرب دانسته‌اند اما درستی این موضوع بعید به نظر می‌رسد چون کاربرد زعفران قدمتی بیشتر از ده هزار سال دارد و این گیاه بومی رشته کوههای البرز و آسیای میانه‌است. وزن این واژه نیز عربی نیست و اصولاً بیشتر نام‌هایی که در عربی به «ان» ختم می‌شوند ریشه فارسی دارند مانند مهرجان، جلجلان و... شاید زعفران در اصل زرپران بوده یعنی گلی که کلاله آن هم ارزش زر و طلا است و این واژه سپس به زعفران تبدیل شده. در زبان فارسی و ترکی زفرون (زفرو) و در عربی زعفران در انگلیسی saffron در اسپانی azafrán در فرانسه safrane در ایتالیایی zaferano به هندی zuffron تلفظ می‌شود.

 

 

چرا زعفران :

زعفران از ارزشمندترين محصولات كشاورزي ايران است كه كشت آن از ديرباز در ايران رواج داشته است در استان خراسان جنوبي زعفران تقريباً در تمامي شهرستانها كاشت مي شود و مركزيت اين محصول كه خواستگاه آن از قديم الايام قائنات مي باشد . در كل دنيا 210 تن زعفران توليد مي شود كه 184 تن آن در ايران توليد مي شود ( معادل 81درصد) از كل توليد زعفران ايران 98 درصد آن در استانهاي خراسان توليد شده كه 35 درصد آن مربوط به استان خراسان جنوبي مي باشد حال علي رغم اينكه ايران با توليد 184 تن در مقابل توليد 18 تني ساير كشورها مقام اولرا دارا مي باشد اما كشور اسپانيا با توليد 5 تن زعفران در سال توانسته است بازارجهاني زعفران را بدست بگيرد كه اين امر سؤالات زيادي را در ذهن انسان به وجود مي آورد كه چرا تا كنون نتوانسته ايم در زمينه بدست گرفتن بازار زعفران موفق باشيم ؟ چرا  تا كنون نتوانسته ايم در زمينه خواص دارويي زعفران مقالات علمي محكمي را به دنيا عرضه كنيم ؟  چرا تا كنون نتوانسته ايم در زمينه فرآوري اين محصول مهم و استراتژيك تحقيقات جامع و علمي دقيق انجام دهيم ؟ چرا تاكنون نتوانسته ايم تاثيرات اقتصادي اين محصول را بر زندگي و معشيت مردم خود مطالعه نمائيم ؟  چرا در زمينه افزايش ميزان بهره وري اين محصول تلاش نكرده ايم ؟ چرا به اين فكر نيفتاده ايم كه حربه اقتصادي بسيار مهمي را در اختيار داريم كه مي توان از قبل آن به اهداف كلان اقتصادي دست يافت ؟ چرا فكر نكرده ايم كه كشور اسپانيا چه اقداماتي را انجام داده است كه توانسته است با توليد 5 تن زعفران در سال بازار جهاني را قبضه كند ؟ آيا هيچ گاه فكر كرده ايم كه بزرگترين وادر كننده زعفران ايران كشور اسپانيا مي باشد كه زعفران ايران را پس از خريد با بسته بندي و آرم زعفران اسپانيا به دنيا عرضه مي كند ! آيا مي دانيم كه در استان خودمان گوهرهاي ناشناخته اي همچون زعفران ، زرشك و فرش را داريم كه در صورت شناخت دقيق و علمي آن و استفاده صحيح و درست از بازاريابي و صادرات آن مي توانيم بازار جهاني را در اختيار داشته باشيم . و ده ها چرا و آياي ديگر

حال مي توان به تمام اين چراها و سؤالات پاسخ گفت مشروط به اينكه با استفاده علم روز مطابق با ميل و سليقه ، بازارهاي هدف كالاهايمان را با استانداردهاي جهاني تطبيق دهيم و اصلاحات ذيل را به انجام برسانيم .

استراتژي :

1- در مراحل كاشت – داشت و برداشت -  فرآوري و نگهداري زعفران ، روشهاي نوين را جايگزين روشهاي قديمي و سنتي نمائيم .

2- ابزارها ، تجهيزات و ماشين آلات مناسب بجاي روشهاي سنتي و غير اصولي به كار گرفته شود .

3- كيفيت بسته بندي وسورت زعفران را مطابق با خواسته ها و نيازهاي مشتريان افزايش داده تا نظر بازارهاي هدف تامين گردد .

4- بر مسائل بهداشتي و آموزشي و اجراي دقيق استانداردهاي بين المللي به منظور كسب هر چه بيشتر اعتبار محصولاتمان توجه ويژه داشته باشيم .

5- به يافته ها و تحقيقات علمي دانشمندان و محققين توجه نموده و نتايج حاصله را در مباحثي از جمله فرآوري زعفران و استفاده از ساير قسمتهاي اين محصول از جمله گل ، كلاله ، خامه و ديگر بخشهاي آن در زمينه صنايع رنگ سازي ، خوراكي، دارويي و بهداشتي استفاده نمائيم .

6- با توجه به ناشناخته بودن كاربردها و مصارف زعفران در بسياري از كشورها بايد از طريق تبليغات بين المللي و استفاده از رسانه هاي جهاني در معرفي و شناساندن جايگاه مناسب زعفران ايران تلاش كنيم .

7- مزارع بزرگ و يكپارچه مي تواند راندمان توليد را افزايش داده و در اين زمينه مي توان از عامل هم افزايي در كاشت، داشت و برداشت زعفران بهره برد .

اهداف :

حال براي دستيابي به موارد فوق و رسيدن به پاسخ سؤالهاي ايجاد شده بايد اهداف ذيل را دنبال كنيم .
1- جمع آوري يافته هاي علمي محققان و كاربردي كردن آن در فرايند توليد محصول زعفران كه از محصول انحصاري و مهم منطقه مي باشد .
2- آشنايي كشاورزان و توليد كنندگان زعفران با يافته هاي علمي و روشهاي نوين توليد .
3- ارتقاع سطح كيفي محصول زعفران و تطبيق آن با استانداردهاي جهاني .
4-افزايش نقش زعفران در صادرات غير نفتي و آشنا نمودن هر چه بيشتر بازار جهاني با ارزشهاي اين محصول .
5- ايجاد ارتباط مستقيم بين توليد كنندگان و تجار خارجي و داخلي و كوتاه كردن دست واسطه ها و دلالان محصول زعفران .
6- افزايش ميزان بهره وري اقتصادي از زعفران و بالا بردن نقش زعفران در توسعه اقتصادي .
7- بررسي تاثير زعفران در صنعت گردشگري چرا كه مزارع زعفران در فصل برداشت مي تواند مناظر بديعي را براي جلب گردشگر فراهم آورد و اين امر دردو چشنواره گذشته به خوبي محسوس بود .
8- معرفي شهرستان قائنات به عنوان پايتخت زعفران جهان و اهتمام به فرهنگ ، آداب و رسوم و سنتهاي فرهنگي و فولكولكر منطقه و ايجاد پيوند و ارتباط مردم شهرستان يا ساير مناطق و افزايش اطلاعات عمومي در باره زعفران ايران .
9- بررسي چشم انداز آينده زعفران در صورتي كه دست روي دست بگذاريم و راههاي حفظ و حراست از اين محصول را دنبال نكنيم در مدت زمان كوتاهي ساير كشورها توليد اين محصول را هم ، همانند بازار آن از دست ما گرفته اند و آن زمان ديگر راه برگشتي برايمان باقي نمي ماند .

 

 

زعفران زعفران گياهي است با نام علمي Sativus Crocus از خانواده  زنبق (lridaceae) . اين گياه چند ساله ، داراي پياز كوچك ، تقريبا كروي ، و پوشيده شده از غشاي قهوه اي رنگ مي باشد. اين گياه ، بومي نواحي مختلف آسيا به ويژه جنوب غربي آسيا ، جنوب اروپا و جنوب اسپانيا است ، ولي در حال

حاضر در نقاط ديگري از دنيا كشت و برداشت مي شود . ارتفاع قسمت هوايي و بيروني گياه حدود 10تا 30 سانتي متر بوده كه داراي ساقه و تعدادي برگ هاي باريك است . از وسط برگ ها ، ساقه توليد شده ، گل خارج مي شود و در ماه هاي مهر تا آذر گل ها به تعداد يك تا سه عدد بر روي هر ساقه ظاهر مي شوند . گل ها به رنگ بنفش و داراي 6 گل برگ مي باشند . قسمت مورد استفاده ي گياه كه به نام زعفران در بازار تجارت موجود است انتهاي خامه و كلاله ي گل (مادگي ) مي باشد كه به رنگ قرمز متمايل به نارنجي است . چون زعفران داراي مصارف متعدد بوده و جايگاه ويژه اي را در تغذيه دارد ، از اين رو اطلاعات مفيدي براي خوانندگان و مصرف كنندگان اين ماده ي با ارزش ارائه مي شود . خواص درماني زعفران در فارماكوپه ي اروپا (كتاب رسمي داروسازي) قيد شده و به شكل تنطوري با نام OpiiCrocata Tinctura وجود دارد . هم چنين عصاره ي آن به صورت محصولي به نام Bitters Swedish توسط كارخانجات مختلف تهيه و جهت مصارف دارويي مختلف عرضه مي شود . بر حسب آزمايش هايي كه در اروپا انجام شده است ، زغفران خاصيت كاهش چربي و كلسترول خون و افزايش نفوذ اكسيژن در پلاسما را در موش آزمايشگاهي از خود نشان داده است . در طب عوام نقاط مختلف جهان ، زعفران به عنوان آرام بخش ، ضد اسپاسم ، اشتها آور و مقوي معده استفاده مي شود . در كشور آلمان زعفران به عنوان آرام بخش ، درمان درد معده و شكم و آسم مصرف مي شود . مصارف زعفران به جهت طعم ، بو و رنگ زرد خاصي كه دارد به وفور در غذاها و به ويژه همراه با برنج ،. صنايع شريني سازي ، داروسازي و صنايع ديگر به مصرف مي رسد. تركيبات مهم ترين تركيبات موجود در زعفران شامل تركيبات زرد رنگ كه به خوبي در آب محلول اند (مشتقات كروستين ) ، تركيبات تلخ از جمله پيكروكروسين كه به ويژه مقوي معده مي باشند ، مواد معطر (اسانس ) كه مهم ترين تركيب آن سافرانال مي باشد كه گاهي تا 1درصد زعفران را تشكيل مي دهد ، روغن ثابت به ميزان حداكثر 10درصد ، رطوبت حدود 13ـ10 درصد و تركيبات معدني حدود 5درصد مي باشد . اصلي ترين و مهم ترين تركيبات زعفران همان تركيبات زرد رنگ ، تلخ و معطر هستند كه اثرات درماني زعفران مربوط به آن ها است . نگه داري   زعفران بايد دور از نور و رطوبت باشد . بهتر است نگه داري زعفران در ظرف شيشه اي يا فلزي دربسته بوده كه در حرارت معتدل نگه داري شود . با توجه به اين كه اسانس (مواد معطر ) زعفران قابل تبخير شدن است در صورت نگه داري نامناسب ، به مرور زمان اسانس آن تبخير شده و از اثرات دارويي و طعم و مزه ي آن كاسته مي شود و مرغوبيت آن از دست مي رود . چون مواد معطر گياه يعني اسانس در حالت پودر شده ، بسيار سريع تر از پودر نشده ي آن تبخير مي شود ، بهتر است زعفران را تا موقع مصرف پودر نكنيم و يا در صورت پودر كردن درظرف در بسته نگه داري شود . تقليات چون زعفران بسيار گران قيمت مي باشد ، ممكن است گاهي همراه با تقليات باشد . مهم ترين تقلبي كه به عنوان زعفران صورت مي گيرد گل رنگ مي باشد كه شباهتي به زعفران دارد و مي تواند ايجاد رنگ زرد كند . زعفران به ويژه به صورت پودر ، با تقليات بيش تري مي تواند همراه باشد. روش هاي مختلفي جهت تشخيص زعفران تقلبي وجود دارد كه دو روش ساده ي آن به شرح زير است : روش اول ـ به چند ميلي گرم پودر زعفران ، دو يا سه قطره اسيد سولفوريك غليظ در يك شيشه ي ساعت اضافه مي كنيم . در اين صورت زعفران ابتدا به رنگ قرمز مايل به قهوه اي و پس از مدت كمي ، به رنگ قرمز مايل به بنفش مبدل مي شود . اين آزمايش به طور كامل اختصاصي نبوده و مربوط به موادي است (مانند زعفران ) كه داراي تركيبات كاروتنوئيدي (موادي داراي رنگ هاي زرد و يا نارنجي ) مي باشند . روش دوم ـ چند ميلي گرم پودر زعفران را در يك شيشه ي ساعت قرار داده و به آن يك قطره اسيد فسفوموليبديك / سولفوريك اضافه كرده و كمي مي ساييم . پس از آن ، مخلوط را زير ميكروسكوپ قرار داده و با بزرگ نمايي 100ملاحظه مي كنيم . بعد از حداكثر يك دقيقه ، تكه هاي پودر به رنگ آبي مبدل گشته و اطراف تكه ها هاله اي از رنگ آبي احاطه مي شود . سميت مصرف زعفران به مقدار زياد سمي است و باعث استفراغ ، خون ريزي رحم ، اسهال خوني ، خون روي از بيني ، پلك ها و لب ها ، سرگيجه ، بي حالي ، زردي پوست وتحريكات شديد ماهيچه هاي صاف و حتي گاهي مرگ نيز مي شود . با آزمايشاتي كه به عمل آمده ، مصرف حداكثر تا 5/1 گرم در روز براي يك فرد بالغ بلامانع است ولي بايد سعي كرد كه براي جلوگيري از عوارض و مشكلات بعدي ، كم تر از اين مقدار مصرف شود و از زياده روي در مصرف آن خودداري ورزيد تحقيقات جديد به طور اصولي تغييرات آب و هوا و شرايط جغرافيايي بر روي كميت و كيفيت مواد مؤثر گياهان كاملا تأثير گذار است و گياهاني كه در نقاط مختلف دنيا كشت و برداشت مي شوند ، ممكن است داراي مواد و در نتيجه اثرات مختلف و يا ارزش هاي درماني و يا مثلا سمي مختلف باشند . يكي از مواد موجود در زعفران كه مقادير زياد آن باعث سميت مي شود ، ماده اي به نام Safranal است كه جزو مواد اصلي زعفران است و بدان اشاره شد . با تحقيقات جديدي كه اينجانب و همكاران در دانشكده ي داروسازي تهران روي زعفران انجام داده ايم ، مشخص شد كه زعفران ايراني داراي درصد كم تري از Safranal نسبت به زعفران نقاط مختلف جهان است و اين مسئله يكي از بزرگ ترين مزيت ها و تفاوت هاي بين زعفران ايراني و غيرايراني است . در حقيقت مي توان گفت كه سميت زعفران ايراني در مقادير زياد ، كم تر از انواع غيرايراني كه اين موضوع هنوز براي مجامع علمي و استفاده كنندگان در جهان گزارش نشده و تازگي دارد

زعفران