نام درس : اقتصاد ومديريت صنعتی
فصل اول:
شناخت تولید و فعالیت های تولیدی
مقدمه :
تولید یعنی تغییر در منابع خام و تبدیل آن به محصولات و ایجاد ارزش افزوده جهت ارضای نیازها . برای تولید نیاز به عوامل و سازمان تولیدی است .
تولید : تولید عبارت است از : ساختن ، ایجاد کردن ، آفرینش ، صناعت و بوجود آوردن .
تولید از نظر اقتصادی : تغییر در منابع خام جهت تبدیل به محصولات و ایجاد ارزش اضافی به منظور ارضای نیازهای جامعه .
ارزش افزوده : مبلغی که به ارزش مواد خام برای تبدیل به کالای ساخته شده صرف شده و به آن اضافه می شود .
عوامل تولید : مجموعه ای از منابع مادی و انسانی که نیازمندیهای مختلف اقتصادی را تامین می کند .
عوامل تولید از دیدگاه اقتصاددانان : 1- نیروی کار (Man) . 2- ماشین آلات ، تجهیزات ، ابزار و وسایل (Machines) . 3- مواد (Material) . 4- روش ها و شیوه های کار (Methods) . 5- مدیریت (Management) .
نیروی کار : به افرادی که عملیات تولیدی را طبق برنامه ارائه شده انجام می دهند ، نیروی کار گفته می شود .
کار صنعتی : به اجرای یک وظیفه مشخص در نظام انسان – ماشین به وسیله تاثیرات مشترک انسان ، مواد و قطعه کار، کار صنعتی گویند .
مهندسی عوامل انسانی ( ارگونومی ) : بکارگیری علم زیست شناسی و تطابق آن با علوم فنی و مهندسی جهت رسیدن به تعادل به کار و کارگر که به اجرای صحیح کار منجر می شود .
مدیریت: عبارت است از: طرح ریزی ، سازمان دهی ، رهبری و کنترل عملیات .وظیفه اساسی مدیریت هماهنگ کردن سایر عوامل تولید است .
ماشین: عبارت است از : تمام وسایل مادی که در امر تولید مورد استفاده قرار می گیرد .
انواع ماشین : ماشین آلات ابزار و ادوات ماشین ابزار ماشین آلات : تجهیزات و ابزاری که با نیروی محرکه مکانیکی یا الکتریکی کار می کند .
ماشین آلات یا بصورت مستقل و یا به کمک انسان کار و تولید می کنند .
ویژگی های ماشین آلات : - جسم زیاد - وزن زیاد - قدرت زیاد - سرعت زیاد
ابزار یا افزار : به انواع وسایل مادی که ساخته دست بشر است و کارگر در عملیات مختلف از آنها استفاده می کند .
انواع ابزار : - انواع بیلها - انواع آچارها - انواع اهرمها انواع قیچیها - انواع انبردستها - و غیره
ابزاردستی : به وسایلی مانند انبردست ، آچار ، بیل ، کلنگ و غیره اطلاق میگردد که کارگر از آنها در عملیات مختلف استفاده می کند .
ابزارآلات ماشینی : به وسایلی مانند تیغچه ها ، مته ها و . . . اطلاق میگردد که روی ماشین تامین شده و در امور مختلف از آنها استفاده میگردد .
ماشین ابزار : به نوعی ماشین کوچک و قابل حمل اطلاق میگردد که درعملیات مختلف تولیدی وخدماتی به کار گرفته می شود . این نوع وسایل بین ماشین و ابزارآلات قرار میگیرد .
انواع ماشین ابزار : - دریل برقی - ماشین سنگ زنی - قیچی برقی - اره برقی
مواد تولیدی : مواد خام و اولیه ای که در کارخانه تغییر شکل داده و به محصول تبدیل میگردد .
مواد خام : موادی که مستقیما از طبیعت استخراج شده و هیچگونه تغییر و تبدیلی روی آن صورت نگرفته باشد .
انواع مواد خام : - سنگ آهن - نفت خام - مواد معدنی - پنبه - گندم - سبزی ها - غیره
مواد اولیه : موادی که محصول کارخانه ها و عملیات تولیدی دیگری است که پس از تغییر و تبدیل به محصول دیگر تبدیل می شود.
انواع مواد اولیه : - چرم - آرد - گندم - پارچه - شمش طلا - شمش آهن مواد غیر تولیدی : موادی که مستقیما در امر تولید دخالت نداشته ، ولی بطور غیر مستقیم در خدمت تولید و اداره امور سازمان است .
انواع مواد کمکی و مصرفی : - مواد سوختی - گازوئیل - مازوت - ذغال سنگ - گیریس روغن موتور لوازم و ملزومات دفتری لوازم التحریر اثاثه
تکنولوژی : مجموعه ای از تواناییهای علمی و فنی ، مهارتها ، ابزار و دانشهایی که یک ملت برای عرضه خدمت یا ساخت کالا بکار می برد.
اجزای تکنولوژی : 1- ماشین
2- نقشه ها و دانش استفاده از ماشین
مراحل ایجاد و تکامل تکنولوژی : 1- تحقیقات پایه ای و اساسی 2- تحقیقات کاربردی و عملی ( ایجاد کارخانه ) 3- تحقیقات توسعه ای ( تولید انبوه )
انواع تکنولوژی : 1- سرمایه بر ( خودکار – استفاده از ماشینهای اتوماتیک ) 2- مکانیزاسیون کامل( سرمایه بر- کاربر) 3- مکانیزاسیون ناقص( کاربر- سرمایه بر) 4- مکانیزاسیون دستی ( کاربر )
سازمان : ترکیب صحیح منابع انسانی و مادی جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده را سازمان گویند .
سازمان تولیدی : واحد اقتصادی که با طرح ریزی منظم و علمی و با ترکیب بهینه عوامل تولید به قصد تولید کالاها و خدمات ایجاد می شود .
شرایط تحقق تولید : 1- فراهم آوردن منابع تولید به اندازه لازم و کافی 2- ایجاد سازمان تولید به نحو صحیح و منطقی
فصل دوم :
آشنایی با برخی مفاهیم در مدیریت تولید
مقدمه : مدیریت تولید یعنی تولید محصولات مورد نیاز طبق ضوابط تعیین شده .
مدیریت تولید در دو زمینه اساسی طراحی نظامنامه و استقرار نظارت به آنها تصمیم گیری می کند.
نظام تولید : نظامی است که در یک سازمان صنعتی بمنظور تهیه محصولات ایجاد شده است.
هدف نظام تولید: اجرای عملیات تولیدی از بدو ورود مواد خام یا اولیه تا خروج کالا طبق برنامه های از قبل مشخص شده با حد اکثر کارایی.
مسائل و مشکلات نظام تولید: 1- کمبود یا ازدیاد مواد اولیه و ابزار کار 2- نبودن وسایل و ابزار کار لازم 3- داشتن کارگر اضافی یا برعکس ، نداشتن کارگر مشخص و کافی 4- مشکلات مربوط به تعمیرات و نگهداری 5- نداشتن آگاهی کافی از نحوه ساخت 6- عدم استفاده از ظرفیت کامل 7- داشتن کارگر اضافی یا نداشتن کارگر ماهر
اهم وظایف کارکنان نظام تولید : تعیین میزان مواد اولیه تعیین چگونگی تولید کالا تنظیم برنامه و کار ماشین آلت و کارگران تعیین ظرفیت و نحوه کار واحدهای مختلف تولید اجرای عملیات تولیدی طبق برنامه تنظیم شده تنظیم برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری
مدیریت تولید : هدایت عملیات مربوط به اجرا و عرضه خدمات یا تولید کالاها طبق برنامه مشخص و به مقدار معلوم و در موعد مقرر با حداقل هزینه در سازمان .
اهداف مدیریت تولید: 1- حصول اطمینان از کیفیت کالا و خدمات عرضه شده 2- حصول اطمینان از اینکه محصول به مقدار مورد نیاز ساخته شده است 3- حصول اطمینان از تحویل در موعد مقرر 4- انجام موارد بالا با حداقل هزینه
وظایف مدیریت تولید : 1- پاسخ به خواسته های مصرف کننده از نظر قیمت ، مقدارو کیفیت به بهترین نحو 2- به حداقل رساندن میزان ذخیره مواد 3- افزایش استفاده ار نیروی انسانی و منابع ماشینی
انواع تصمیم گیریهای مدیریت تولید: 1- طراحی نظام های تولیدی 2- استقرار، اجرا واداره نظام های مورد نظر انواع سازمان های مشمول تولیدی: 1- کارخانه ها 2- سازمان های خدماتی 3- برخی سازمان های دولتی 4- بیمارستان ها 5- بانک ها ، فروشگاه ها و . . . 6- هر سازمانی که دارای «درون داد» ، «فرآیند» و«برون داد» باشد .
مشارکت کنندگان در مدیریت تولید: متخصصان رشته های علمی مانند : مهندسی ، طراحی ، بازاریابی ، اقتصاد ، آمار ، روانشناسی ، برنامه ریزی و حسابداری.
مدیریت علمی: فعالیتی منظم و منطقی جهت اعمال خط مشی ها و روش ها و رهبری اثربخش جهت تبدیل منابع به محصولات با حداقل ضایعات و هزینه و حداکثر کارایی و بازده .
وظایف مدیریت: 1- قدرت بخشیدن به کارهای جمعی از طریق اهداف و ارزش های مشترک 2- ساخت صحیح سازمانی 3- آموزش و پرورش نیروی انسانی 4- استفاده موثر از منابع انسانی و مادی
بهره وری: استفاده حداکثری از منابع مادی و انسانی به طریق علمی ، جهت کاهش هزینه های تولیدی ، گسترش بازارها ، . . . و بهبود معیارهای زندگی به نفع کارکنان ، مدیر و جامعه مصرف کننده .
اهداف بهره وری: 1- کاهش هزینه های تولید 2- گسترش بازارها 3- افزایش سطح اشتغال 4- بهبود معیارهای زندگی
اختلاف بهره وری و تولید : تولید به عملیات و فعالیتهای اجرایی و فیزیکی تولید محصول اطلاق می شود ولی بهره وری به قدرت و کفایت استفاده از منابع برای تولید بیشتر مربوط می شود.
کارآیی : عبارت است از نسبت بازده واقعی به بازده تعیین شده یا مقدار کاری که انجام می شود ، نسبت به آنچه که باید انجام شود.
اثر بخشی : اثر بخشی یا سودمندی به معنی درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده است .
تعریف صنعت: مجموعه ای از سازمانهای تولیدی که با استفاده از منابع انسانی و مادی به تولید کالا یا عرضه خدمت مشغول هستند.
انواع صنعت: 1- صنعت قند 2- صنعت نساجی 3- صنعت پتروشیمی 4- صنعت نفت 5- صنعت سیمان 6-...
کارخانه : یک واحد تولیدی مستقل که با استفاده از منابع مادی و انسانی به تولید کالا یا عرضه خدمت اشتغال دارد .
کارخانه های شیمیایی : به کارخانه هایی اطلاق می گردد که خروجی آن ( کالا ) با ورودی آن ( مواد اولیه یا خام ) کاملا متفاوت باشد . مانند کارخانه های روغن نباتی ، کود شیمیایی ، بیسکویت سازی و غیره .
کارخانه های مکانیکی : عبارت از : کارخانه هایی که به کار مونتاژ اشتغال دارند و محصول نهایی آنها با مواد اولیه به ظاهر متفاوت است مانند اتومبیل سازی ، دوچرخه سازی و غیره .
تولید مداوم : در صنایع اتفاق می افتد که برای مدت طولانی مشغول تولید یک محصول خاص می باشند مانند کارخانه های سیمان ، ذوب آهن ، پالایشگاههای نفت و غیره .
تولید متناوب : در صنایعی دیده می شود که انواع محصولات را با ابعاد و مشخصات متفاوت تولید می کنند و جریان تولید در آنها مداوم نیست مانند تولید کنندگان لوازم خانگی .
واحد تولید: عملیات کارخانه را می توان به عملیات مختلف کوچک تقسیم کرد . عملیات کوچکی که دیگر قابل تجزیه نباشد و بتوان آن را به صورت یکپارچه تجسم نمود.
اسامی دیگر واحد تولید: 1- مرکز تولید 2- مرکز کار 3- ایستگاه کار 4- ایستگاه تولید
مشخصات: راهنماییهای فنی برای ساخت کالا است و بصورت نقشه هایی است که اندازه های هر جز یا طرز ترکیب مواد متشکله در ساخت کالا تعیین شده است .
عملیات سازگاری : عملیات سازگاری یکی از فعالیتهای سازمان است که ماموریت تعمیرات سازمانی را به عهده دارد.
نقش تحقیق و توسعه: سازگار کردن سازمان با عدم قطعیت ناشی از پیچیدگی و تعمیر پذیری کلیه عوامل محیطی آن .
واحدهایی که به طوردایم با واحد تحقیق و توسعه در ارتباط اند : 1- واحد فروش 2- واحد تولید 3- واحد مالی 4- واحد تدارکات 5- واحد بررسیهای فنی
ضرورت ایجاد واحد نظامها و روشها: ایجاد توانایی در سازمان جهت همگامی با پیشرفتهای صنعتی و تکنولوژیکی و حفظ قدرت رقابتی.
وظایف واحد بررسیهای فنی: 1- استاندارد کردن روشهای اجرای کار 2- بهبود روشها 3- حرکت سنجی 4- روش سنجی 5- آموزش فنون پیشرفته اندازه گیری کار 6- استفاده مطلوب از مکان 7- تهیه برنامه تعمیرات و نگهداری
اهداف مهندسی روشها : 1- افزایش کارآیی و بهره وری 2- کاهش هزینه ها 3- حذف دوباره کاریها 4- ایجاد تفکر تحلیلی در مدیران 5- محاسبه شاخص بهره وری 6- رایانه ای کردن کارها 7- جلوگیری ازضایعات 8- بهبود خدمات برای مشتریان
وظایف واحد برنامه ریزی : هماهنگ کردن برنامه تولید به طوریکه کلیه لوازم به موقع حاضر باشد و تولید به نحوی انجام گیرد که محصول در موعد مقرر آماده تحویل باشد .
وظایف کارکنان واحد ساخت: تهیه محصولات طبق مشخصات و به مقدار معین و طبق برنامه با حداقل هزینه .
وظایف واحد نظارت کیفی : کلیه فعالیتهایی که جهت بهبود کالا انجام میگیرد تا به اعتبار و تعهدات سازمان لطمه ای نخورد .
وظایف واحد انبار : تحویل و نگهداری مناسب ، احتمالا بسته بندی و ارسال به موقع کالا به مقصد.
مقدمه : قبل از سرمایه گذاری برای یک فعالیت صنعتی لازم است در مورد آن امکان سنجی گردد که این بررسیها در زمینه های : 1- اقتصادی ، 2- فنی و 3- مالی انجام می شود.
جنبه های مختلف مورد بررسی در بررسیهای اقتصادی : 1- طراحی و انتخاب محل اجرای طرح 2- تعیین میزان و ترکیب محصول 3- برنامه ریزی 4- بازاریابی 5- تحلیل آثار اجرای طرح در مورد میزان اشتغال ، سطح قیمتها و ...
شرط اول و لازم برای موفقیت یک طرح : وجود بازار مناسب وکافی داخلی و خارجی برای عرضه محصولات تولیدی .
شرایط مناسب برای استفاده از روشهای سرمایه بر : درمواردی که با کمبود کارگر مواجه ایم یا در مناطقی که مزد کارگر بسیار زیاد است از روشهای سرمایه استفاده میگردد .
شرایط مناسب برای استفاده از روشهای کاربر : در کشورهایی مواجه با نیروی کار مازاد و عدم اشتغال کافی هستند ، استفاده از روش کاربر مناسب است .
موارد مطرح در بررسیهای اقتصادی : 1- پیش بینی میزان فروش. 2- قابلیت دسترسی به نیروی انسانی. 3- برآورد کمی و کیفی نیروی انسانی مورد نیاز . 4- بررسی کشش تقاضا . 5- چگونگی قیمت گذاری . 6- بررسی شیوه های بازاریابی و تبلیغات . 7- بررسی نظام توزیع .
بررسیهای فنی : بررسی امکانات ساخت محصول با مشخصات فنی و کیفیت مورد نظر با توجه به دسترسی به وسایل و ماشین آلات ، نیروی انسانی و ... .
اجزای بررسیهای فنی : 1- ماشین آلات فنی لازم 2- نیروی انسانی ماهر 3- مواد اولیه با توجه به مقدار و کیفیت مناسب 4- سوخت،آب وبرق 5- سایر عوامل و خدمات مورد نیاز
نکات مورد ارزیابی در بررسی فنی : 1- موجودی مواد اولیه 2- زمان نصب و استقرار کارخانه 3- زمان تولید آزمایشی و ورود به مرحله بهره برداری 4- روش تولید و تکنولوژی 5- زباله های ناشی از تولید 6- ضایعات مواد 7- آلودگی های صوتی
عوامل فنی موثر در روش تولید : 1- نوع و بازده کار ماشین 2- درجه و لزوم نظارت یا خودکار بودن 3- انعطاف پذیری خط تولید در ایجاد تنوع در محصولات 4- مواد اولیه
عوامل موثر در انتخاب روش تولید : 1- قابلیت به کارگیری تکنولوِژی پیشنهادی 2- نیروی انسانی ماهر 3- تاثیر تکنولوژی در سرمایه گذاری، نیروی کار و قیمت تمام شده 4- نحوه انتقال تکنولوژی 5- درجه وابستگی به منابع خارجی 6- امکان اخذ دانش فنی
هدف بررسی مالی طرح : تعیین مطلوبیت اقتصادی طرح ازطریق تحلیل هزینه ها و فایده های حاصل شده در طول عمر اقتصادی طرح .
هزینه هایی که در بررسی مالی پیش بینی و محاسبه می گردد : 1- هزینه های سرمایه ای ( ثا بت) . 2- هزینه های بهره برداری . 3- کل سرمایه گذاری در طرح .
هزینه های سرمایه ای : 1- دانش فنی 2- هزینه های قبل از بهره برداری 3- فاضلاب صنعتی و انسانی
تفاوت بین تحلیل های مالی و بررسی های اقتصادی : تحلیل های مالی به محاسبه میزان بازده داخلی برای طرح ها می پردازد ولی در تحلیل های اقتصادی با توجه به وضعیت کل فعالیت های اقتصادی جامعه مورد توجه قرار می گیرد .
ضرورت پیش بینی وضع طرح در سالهای آتی : ضروری است وضعیت طرح از نظر گسترش آینده نیز طوری پیش بینی گردد که از انعطاف لازم برخوردار باشد تا در آینده جهت گسترش با مشکلات و هزینه های زیادی روبرو نگردد .
برنامه ریزی اجرایی طرح های صنعتی : عملیات اجرایی هر طرح باید به طور مداوم ، منظم ، هماهنگ و به کمک شیوه های جدید برنامه ریزی ( نظیر پرت و سی . پی . ام ) اجراگردد ، به نحوی که طرح در حداقل زمان به اجرا در آید .
نظارت بر طرح های صنعتی : منظور از نظارت اجرای طرح مطابق مشخصات فنی تعیین شده و برای این منظور، معمولا امر نظارت را با حق الزحمه مشخص به سازمان دیگری سپرده می شود .
عوامل موثر در موقعیت جغرافیایی : 1- میزان تقاضا و ظرفیت کارخانه 2- مواد اولیه 3- طراحی پروژه ، تکنولوژی و تجهیزات 4- هزینه های فروش و اداری 5- نیروی انسانی 6- هزینه اجرای طرح 7- تجزیه و تحلیل مادی
عوامل موثر در هزینه های مکان یابی : 1- برآورد نیروی انسانی 2- گزینش تکنولوژی مناسب
عوامل موثر در انتخاب محل اجرای طرح : 1- عوامل ثا بت ( ایستا ) 2- عوامل متغیر ( پویا ) 3 - عوامل عینی 4- عوامل کیفی و ذهنی
عوامل عینی : 1- دسترسی به مواد اولیه 2- نزدیکی به بازارهای فروش 3- هزینه های زمین و ساختمان 4- قوانین و مقررات 5- توسعه آتی 6- حمل و نقل 7- آب ، برق ، ... 8- نیروی انسانی 9-
سایر عوامل
دلایل انتخاب نا مناسب محل اجرای طرح : محل اجرای طرح تابع عوامل کیفی و ذهنی مانند علایق شخصی ، جنبه های سیاسی و سلیقه مستقیم سرمایه گذار است که بدون هیچگونه ضوابطی در انتخاب او تاثیر می گذارد.
مسایل ناشی از نا مناسب بودن محل اجرای طرح : 1- مشکلات مربوط به مواد اولیه 2- مشکلات مربوط به تامین نیروی انسانی 3- مشکلات مربوط به کیفیت محل
مشکلات مربوط به مواد اولیه : فاصله زیاد مواد از محل اجرای طرح ، موجب ازدیاد هزینه ها و همچنین باعث حیف و میل مواد اولیه گردد .
مشکلات مربوط به تامین نیروی انسانی : نبود یا کمبود نیروی انسانی ، پایین بودن سطح فکر کارگران محلی یا سایر موجب افزایش هزینه تامین نیروی انسانی از محلهای دیگر می شود.
مشکلات مربوط به کیفیت محل : آب و هوای نا مناسب ، فقدان آ ب ، برق ، ... ، عدم دسترسی به تعمیرکاران مجرب و سایر موجب لطمه به کالای نیمه ساخته یا کالای تولید شده می گردد .
فصل چهارم :
طرح استقرار ماشین آلات
مقدمه : ماشین آلات بگونه ای استقرار می یابد که تولید ، اقتصادی و مقرون به صرفه باشد. این محل احتیاج به تحلیل هدف ، مراحل کار ، گردش عملیات ، تسهیلات و . . . دارد .
خط و مشی های مدریرت: منظور ، سیاستهای مشخص کننده نوع ، کیفیت محصول ، اندازه کارخانه ، نحوه انعطاف پذیری در کارخانه ، برنامه های توسعه ، میزان موجودی و نوع تسهیلات برای کارکنان است .
طبقه بندی فرآیندهای ساخت: 1- فرآیند ترکیبی و فرآیند تحلیلی 2- فرآیند مداوم و فرآیند منقطع 3- فرآیند تکراری و فرآیند غیرتکراری فرآیندهای ترکیبی : فرآیندی که در آن ترکیب عناصر مختلف ( مثلا در ساخت دارو ) یا مونتاژ و سوار کردن ( مثلا در ساخت یخچال و اتومبیل ) در آخرین مرحله به ساخت محصول نهایی می انجامد .
فرآیند تحلیلی : فرآیندی که از یک ماده اصلی اولیه و خام شروع شده و طی مراحل مختلف تولیدی به شکلها و فرآورده های مختلف و متنوع تبدیل می شود .
فرآیند مداوم: فرآیندی که عملیات بطور پیوسته از مواد اولیه تا اتمام محصول در داخل یک رشته ماشین آلات به هم پیوسته با یک گردش مشخص انجام شود .
فرآیند منقطع : فرآیندی که کار طی مراحل مختلف انجام شود ؛ یعنی یک رشته از ایستگاههای کاری جدا از هم است که هر یک عملیات خاصی را انجام دهد .
فرآیند تکراری : فرایندی که عملیات برای تولید محصول عیناً تکرار شود و معمولاً در ساخت محصولات استاندارد مشابه ( مداوم و تکراری ) مورد استفاده قرار می گیرد.
فرآیند غیر تکراری: فرآیندی که در تولید محصولات غیر استاندارد یا تولید در دسته های کوچک استفاده می شود و برای کلیه سفارشهای ساخت توالی عملیات بطور یکسان انجام نمی شود.
اهداف طرح استقرار داخلی: 1- تحلیل فرآیند تولید 2- به حداقل رساندن زمان فرآیند عملیات 3- استفاده بهینه از فضای موجود 4- استفاده بهینه از نیروی انسانی
تدابیر تحلیل فرآیند تولید : 1- استقرار تجهیزات در محلی مناسب 2- کاهش تراکم بیهوده مواد و نیروی انسانی 3- دسترسی سریع به خدمات تعمیرات و نگهداری تدابیر به حداقل رساندن زمان
فرآیند عملیات : 1- طراحی خطوط تولیدی مناسب برای گردش سریع مواد و کالا 2- وسایل مناسب برای حمل و نقل سریع مواد
مزایای طرح استقرار مطلوب : 1- ایجاد سهولت و تسریع در تولید 2- افزایش بازدهی و کاهش هزینه ها 3- افزایش رفاه و بهبود روحیه کارکنان 4- سهولت نظارت بر کار کارکنان
موازنه : منظور ایجاد هماهنگی و تناسب بین مراحل تولید به نحوی که هر ایستگاه بتواند تمام کار قبلی را دریافت و پس از انجام عملیات به مرحله بعدی تحویل دهد .
نتایج اصل موازنه: 1- نظارت بهتر و صحیح تر 2- حداکثر استفاده از نیروی انسانی و ماشین آلات 3- کاهش موجودی انبار 4- کاهش زمان بیکاری 5- کاهش زمان ناشی از تاخیر تولید
شیوه های استقرار ماشین آلات : 1- بر مبنای محصول یا خط مستقیم 2- بر مبنای مراحل یا طریقه تولید 3- استقرار ترکیبی 4- استقرار محل ثابت
تولید خطی: در این روش ماشین آلات و واحدها بر مبنای مراحل متوالی برای ساخت یک محصول خاص مستقر و جریان حرکت مواد به صورت یکنواخت و زنجیری انجام می شود.
شرایط استفاده از استقرار بر مبنای محصول: 1- تولید انبوه و تنوع محدود 2- طرح محصول ثابت و برخورداری از بالاترین درجه معیار 3- حجم تولید بالا و تغییرات تقاضا جزیی
نقاط قوت : استقرار خطوط تولیدی بسیار موزون و منطقی . کاهش هزینه حمل و نقل داخلی . استفاده از کارگران نیمه ماهر. کاهش هزینه های بازرسی . کاهش دوره تولید .
نقاط ضعف : افزایش هزینه های تجهیزات و کارکنان غیرقابل تعویض بودن ماشین آلات بیکاری خط تولید بر اثر خرابی یک ماشین تعیین سرعت خط تولید توسط کندترین ماشین خدشه به روحیه کارکنان
استقرار برمبنای مراحل و نوع عملیات : دراین شیوه ، ماشین آلاتی که عملکرد یکسانی دارند در واحدهای خاص متمرکز شده قرار می گیرد.
استقرار بر مبنای مراحل : دراین شیوه ، ماشین آلاتی که عملکرد یکسانی دارند در واحدهای خاص متمرکز شده و برای فرآیندهای غیر تکراری در کارخانه های سفارش کاری و دارای محصولات متنوع مناسب است .
شرایط استفاده از استقرار برمبنای فرآیند عملیات : تنوع محصولات زیاد و فرآیند ساخت انعطاف پذیر مناسب برای جاهایی که معیارها در سطح پایینی قرار دارند حجم سفارش کم باشد
محاسن : کاهش هزینه ماشین آلات و نیروی انسانی به حداقل رسیدن اوقات بیکاری ماشین و افراد افزایش انعطاف پذیری ماشین آلات سرپرستی تخصصی امکان پذیر است افزایش کارآیی کارکنان بهبود روحیه کارکنان
معایب : افزایش هزینه حمل ونقل پایین بودن سرعت تولید معطل ماندن سرمایه در کالای نیمه ساخته نیاز به فضای زیادتر افزایش هزینه های آموزش افزایش هزینه های بازرسی نیاز به وسایل تسریع کننده حمل ونقل
استقرار ترکیبی : در این شیوه ماشینهایی که کارهای مشابه انجام میدهند در یک جا متمرکز و سپس در داخل هر کارگاه مسیرهای تولیدی بر مبنای محصول عمل می کنند .
استقرار محل ثابت : در این شیوه عوامل تولید ثابت اند و محصول در حال حرکت است و در برخی موارد محصول ثابت و عوامل تولید در حرکت و روی آن کار می کنند.
نمودار فرآیند عملیات : نوعی مدل سازی است و بیانگر عملیات گوناگون تولیدی است که در مراحل مختلف روی کالا انجام می گیرد.
فصل پنجم:
تعمیر و نگهداری
دیدگاههای مربوط به تعمیرات و نگهداری : دیدگاه فنی دیدگاه مالی دیدگاه مدیریتی
دیدگاه فنی : آشنایی با سه واژه تعمیر ، تعویض و تجدید و نوسازی یا 3Rیا 3ت لازم و ضروری است .
تعمیر : در تعمیر ، ماشین از طریق بازدید فنی ، نظارت ، سرویس ، روغنکاری ، شستشو و با تعویض قطعات معمولی و کوچک آماده به خدمت می شود.
تعویض : در تعویض ، تقریبا تمام ماشین پیاده شده و قسمتهای اساسی که خراب شده اند ، تعویض می گردد . درتعویض تعمیرات اساسی و سنگین در مورد ماشین انجام می شود.
تجدید و نوسازی : درتجدید و نوسازی ابزار و ماشین آلات جدید با ظرفیت ، کیفیت و طرز کار جدا جایگزین ابزار و ماشین آلات فرسوده می گردد .
مالی : از دیدگاه مالی جزء هزینه های دوره می باشد ولی تعویض وتجدید و نوسازی جزء کالاهای سرمایه ای که منافع آن برای چندین سال استهلاک درنظر گرفته می شود.
دیدگاه مالی : تعمیر جزءهزینه های دوره، ولی تعویض وتجدید و نوسازی جزء کالاهای سرمایه ای است و منافع آن برای چندین سال است و استهلاک نیز برای آنها محاسبه می گردد.
عوامل مد نظر در دیدگاه مالی : دوره بازگشت سرمایه ریسک هزینه سرمایه گذاری ارزش فعلی میزان بازگشت سایر عوامل دیدگاه مدیریت : از دیدگاه مدیریت تعمیر عبارت است از : افزایش قابلیت اعتماد وسایل و ماشین آلات .
عملیات که موجب افزایش قابلیت اعتماد و اطمینان ماشین آلات می گردد : اجرای تعمیرات. ذخیره قطعات یدکی. تامین گروههای تعمیراتی.
تعمیرات حفاظتی : طبق برنامه زمان بندی شده برای تعمیرات و نگهداری ، وقتی که عمر مفید قطعات به پایان رسید ، تعویض می شوند .
تعمیرات اتفاقی : زمانی تعمیرات انجام می شود که ماشین خراب شده و احتیاج به تعمیر و تعویض قطعه دارد.
فواید برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری : 1- افزایش عمرمفید ماشین ها . 2- کاهش هزینه تعمیرات . 3- سالم سازی محیط . 4- پیشگیری از حوادث . 5- تقلیل زمان از کارافتادگی .
مزایای نظام تعمیرات و نگهداری : حفظ سرمایه های مادی افزایش بازدهی افزایش عمرمفید کارخانه افزایش امنیت شغلی کارکنان نظارت بهتر بر هزینه های تعمیرات ایجاد محیطی امن برای کارکنان
ارزش و اهمیت قطعات یدکی : برای حفظ قدرت تولید و افزایش ضریب ایمنی ، لازم است ماشین آلات در بهترین وضعیت باشند وقطعات و لوازم آنها درموعد مقرر تعویض شوند.
روش تهیه قطعات یدکی : تنظیم شناسنامه برای ماشین آلات . تنظیم فهرست قطعات یدکی مورد نیاز . تنظیم برنامه تعمیرات و نگهداری. تنظیم به موقع سفارشات و دادن سفارش خرید .
فصل ششم :
بررسی کار
مقدمه : هدف هر سازمان تولید به اقتصادی ترین روش ممکن است و برای تحقق چنین هدفی لازم است روش های مناسبی برای انجام کار به اجرا درآیند .
روش سنجی : یافتن بهترین نحوه انجام کار از طریق اصلاح روشهای کار را روش سنجی گویند.
روش سنجی : یعنی دقت در جزئیات حرکات انجام شده توسط کارگر در فرآیند کار به منظور تصحیح جرئیات عملیات و حذف حرکات زاید و تعیین بهترین روش اجرای کار.
نتایج حاصل از حرکت سنجی : استفاده موثر از نیروی انسانی بهسازی کار استفاده از حرکات صحیح بدن انسان بهبود محل اجرای کار بهبود وسایل کار ایجاد هماهنگی بین کارهای افراد
مراحل بررسی : در نظر گرفتن حرکات در نظر گرفتن اجزای کار حذف اجزای زاید از جریان کار تنظیم روال صحیحی که برای متضمن توالی عملیات لازم باشد
اصول صرفه جویی در حرکات : تامین فضای کافی برای کار استفاده از کمترین تعداد حرکات حذف موارد تاخیر ایجاد هماهنگی در حرکات بهبود محل کار بهبود شرایط فیزیکی محیط کار
انواع نمودار وضع موجود حرکات : 1- نمودار انسان و ماشین 2- نمودار حرکات دست راست و چپ نمودار انسان و ماشین : بیانگر توازن زمان کار و بیکاری انسان و ماشین است .
فصل هفتم :
نظام نظارت بر موجودی
مقدمه : هزینه خرید مواد برای تولید و هزینه های مختلف موجودی از اقلام مهم هزینه است که مدیران می توانند با بکارگیری روشهای مناسب ضمن کاهش این نوع هزینه ها ، سود سازمان را افزایش دهند.
نظارت بر موجودی : بعضی نظارت بر تهیه مواد مورد نیاز سازمان از نظر کمیت ، کیفیت در زمان و مکان مناسب با کمترین هزینه.
هدف از استقرار نظام نظارت بر موجودی : تهیه و تامین مقدار کالا در سطحی که سازمان نه با مازاد و نه با کمبود مواد مواجه گردد که هر دو مورد به زیان سازمان است.
انگیزه های ایجاد نظام نظارت بر موجودی : 1- تامین به موقع ، به اندازه و با قیمت مناسب مواد طبق استانداردهای مورد نظر 2- وصول اجناس و حفاظت از آنها در انبار به نحو موثر و با حداکثر صرفه جویی در مصرف منابع انسانی و مادی 3- تعیین میزان خرید و میزان ذخیره مواد و نگهداشت آن در حد بهینه 4- تحویل به موقع به واحدهای درخواست کننده
اهمیت نظارت بر موجودی : موجودی زیاد مستلزم صرف هزینه و زیانهای احتمالی است . موجودی کم موجب اختلال در سازمان می گردد. بنابراین استقرار نظام مناسبی برای نظارت موجودی ها ضروری است.
فواید استقرار نظارت بر موجودی : 1- عملیات تولیدی منظم می گردد. 2- باعث از بین رفتن بی نظمی ها در روند تهیه کالا می شود . 3- موجب صرفه جویی در خرید می شود. 4- نوسانات تقاضا مدنظر قرار گرفته و کالا با توجه به میزان مصرف تولید می گردد.
طبقه بندی کالا از نظر کاربرد : 1- مواد خام و اولیه . 2- اجزا و قطعات . 3- کالای تکمیل شده . 4- کالای در جریان ساخت . 5- قطعات و لوازم یدکی . 6- مواد مصرفی و ملزومات .
طبقه بندی کالا از نظر سرعت مصرف : 1- اجناس کثیرالمصرف یا سریع المصرف . 2- اجناس کم مصرف یا کند مصرف . 3- اجناسی که از لحاظ سرعت در حد متوسط قرار دارد .
هزینه های شروع تولید : هزینه های راه اندازی نظام تولید در ابتدای سال ، نظیر هزینه های به کار اندازی و سرویس ماشین آلات را هزینه های شروع تولید یا هزینه های تنظیم و آماده کردن می گویند .
هزینه های سفارش : هزینه های برنامه ریزی برای خرید ، درخواست ، استعلام بها ، مکاتبات سفارشات و ... را هزینه های تهیه یا سفارش گویند .
اگر میزان کالای سفارش شده در هر بار کم شود ، تعداد دفعات سفارش افزایش و در نتیجه هزینه سفارش سالیانه افزایش می یابد .
هزینه نگهداری : شامل هزینه های انبارداری ، چیدن ، بهره سرمایه و ... می گردد که با خرید رابطه مستقیم دارد . هر چه میزان موجودی افزایش یابد ، هزینه نگهداری افزایش می یابد و برعکس .
هزینه های خرید : هزینه های خرید مستقیماً با میزان خرید اجناس مربوط است . بدین معنی که هر چه تعداد یا مقدار خرید افزایش یابد هزینه های خرید نیز افزایش می یابد و برعکس .
نمایش تغییرات هزینه خرید منحنی این هزینه در طیف خاص از میزان خریدها بصورت شکل فوق ثابت است. حال آنکه برای طیف دیگر و با توجه به نوع و مقدار کالای خریداری شده فزاینده یا کاهنده می باشد.
هزینه های کسری : به زیانهای وارده مربوط به انجام تعهدات ، هرینه های کسری گفته می شود. هزینه های مختلف موجودی : 1- هزینه های سفارش 2- هزینه های نگهداری 3- هزینه های خرید
مقدار اقتصادی سفارش : مقدار سفارش باید در حدی باشد که کلیه هزینه های سفارش و نگهداری در شرایط اطمینان در کمترین حد خود باشد. زمان سفارش: زمانی که موجودی انباربه مقدار معینی برسد باید سفارش کالا داده شود ، که به آن نقطه سفارش یا نقطه درخواست گویند .
حداقل موجودی : کمترین میزان کالایی است که از روی آینده نگری در انبار نگهداری می شود که به ذخیره احتیاطی یا اطمینان یا ایمنی نیز میگویند.
تقسیم بندی ذخیره احتیاطی : 1- ذخیره احتیاطی عادی 2- ذخیره احتیاطی بحرانی عوامل موثر در تعیین مقدار ذخیره احتیاطی : 1- وضع بازار. 2- نوع جنس . 3- محل ، ظرفیت و موقعیت انبار.
حداکثر موجودی : عبارت است از مقدار اقتصادی سفارش بعلاوه ذخیره احتیاطی .
میزان موجودی در نقطه سفارش : عبارت است از مقدار مصرف درزمان انتظار بعلاوه ذخیره احتیاطی. زمان انتظار : به مدت زمان بین سفارش و دریافت جنس ، زمان انتظار گفته میشود.
عوامل موثر در تعیین موجودی : 1- نیازهای روزمره در وضعیت عادی . 2- میزان مصرف در وضعیت عادی . 3- زمان انتظار. 4- نوسانات قیمتها. 5- نوسانات فصلی قیمتها. 6- مکان ، ظرفیت ومحدودیتهای انبار. 7- تغییرات احتمالی از نظر وضعیت مصرف و الگوها . 8- وضعیت کالا از نظر فرسودگی ، زنگ زدگی و ... . 9- قابلیت تعویض و کاربرد کالاها با یکدیگر . 10- وضعیت انحصار. 11- امکانات مالی برای ذخیره سازی . 12- طرحهای آینده سازمان . 13- روند گسترش فعالیتها و پیش بینی امکانات آتی سازمان . 14- با صرفه ترین مقدار سفارش .
فصل هشتم :
برنامه ریزی و نظارت بر تولید
مقدمه : با برنامه ریزی مناسب و نظارت بر تولید و مراحل طراحی و تنظیم نظام برنامه ریزی ، می توان موفقیت سازمان را تضمین نمود.
برنامه ریزی تولید : پیش بینی و ایجاد امکانات برای ساخت و تولید محصولات با کمیت و کیفیت مورد نظر. عوامل موثر در تولید : 1- نیروی انسانی. 2- مواد اولیه. 3- ماشین آلات و تجهیزات.
سطوح برنامه ریزی سازمانهای صنعتی : اول – در سطح مدیران عالی برنامه های کلی سازمان که جنبه راهبردی دارد تنظیم می شود. دوم – در سطح مدیران اجرایی برنامه ریزی و نظارت بر تولید انجام شود.
وظایف و مسئولیت های مهندس طراح در تهیه نقشه آبی : تهیه نقشه قطعات محصول تعیین شکل ، اندازه و دقت مورد نیاز در ساخت محصول تعیین جنس مواد مصرفی تعیین کارگاهی که در آن قطعه ساخته شود تعیین نام وشماره فنی محصول پرداختهای ضروری نهایی
وظایف و مسئولیت های مهندسی روشها درتهیه برگ مسیر کار: 1- تعیین نوع ، نحوه و ترتیب عملیاتی که روی مواد اولیه انجام تا تبدیل به محصول گردد. 2- تعیین زمان لازم برای اجرای هر یک از عملیات . 3- تعیین نوع وسایل کمکی برای اجرا و عملیات. 4- تعیین سرعت ماشین در مراحل مختلف عملیات . 5- تعیین مکانیزم تغذیه ماشین با مواد . 6- تعیین نحوه راه اندازی ماشین .
پیش فرضهای مربوط به سه عامل اصلی تولید : 1- هیچ گونه ضایعاتی در عملیات تولیدی بوجود نمی آید. 2- کلیه کارکنان با بازده 100% کار می کنند. 3- هیچ تاخیری در عملیات تولیدی بوجود نمی آید. نظارت بر تولید : تنظیم ، تعدیل و هماهنگ کردن فعالیتها و عملیات ساخت طبق طرحها و برنامه های از پیش تعیین شده به نحوی که با حد مطلوب صرفه جویی و کارایی انجام شود.
ماهیت برنامه ریزی و نظارت تولید : واحدی است ستادی که وظیفه آن ، ارائه یک برنامه کارآمد و موثر و ایجاد یک مکانیزم نظارتی مناسب جهت توسعه کمی وکیفی محصول .
وظایف بخش برنامه ریزی و نظارت به تولید : 1- کمک به تهیه برنامه های زمان بندی اصلی . 2- تهیه طرحهای تامین نیروی انسانی . 3- دریافت سفارشها . 4- تجزیه محصولات سفارش شده به اجزا و عناصر تشکیل دهنده آنها . 5- تعیین مواد اولیه لازم. 6- نظارت بر انبار مواد اولیه . 7- همکاری با مهندسان صنعتی جهت تصمیم گیری درباره روش ساخت کالاهای جدید . 8- تهیه و تنظیم دستورالعملهای ساخت . 9- تهیه برنامه زمانبندی برای به اجرا در آوردن عملیات . 10- حصول اطمینان از فراهم بودن کلیه عوامل برای تولید. 11- تصمیم گیری برای سپردن کارها به افراد و ماشین . 12- رهبری جریان حرکت مواد طی عملیات . 13- دریافت گزارشها و مقایسه با برنامه پیش بینی شده . 14- تشریک مساعی در برطرف کردن علل تاخیر . 15- اعمال تغییرات لازم در برنامه ها . 16- بررسی انبار اجزا ی ساخته شده . 17- همکاری با بخش فروش در بررسی انبار محضولات تکمیل شده . 18- تهیه گزارشات از پیشرفت کار . 19- همکاری در تعیین قیمت تمام شده .
مراحل طراحی نظام برنامه ریزی و نظارت : 1- نظارت بر موجودی . 2- تعیین مسیر . 3- زمان بندی عملیات . 4- توزیع کار . 5- امور نظارت بر تولید .
مراحل طراحی نظام برنامه ریزی و نظارت تولید : 1- بررسی اطلاعات مربوط به خصوصیات کالا . 2- ایجاد مرکز اطلاعاتی . اطلاعات مربوط به خصوصیات کالا : 1- صورت لوازم و مواد مختلف با ذکر اسامی . 2- شماره فنی یا کد . 3- نحوه ترکیب مواد یا نحوه سوار کردن اجزا و قطعات و تعداد آنها در کالای خاص. 4- نقشه اتصال آنها به یکدیگر.
پیش بینی فروش : تعیین مقدار متناسب کالا که سازمان انتظار دارد در آینده به فروش رساند .
پیش بینی صنعت : ایجاد ارتباط بین تغییرات بازار و اقتصاد خارج از محیط صنعت که حیطه اختیارات دست اندرکاران صنعت خارج است .
اهمیت پیش بینی فروش : پیش بینی میزان فروشٍ، مبنای برنامه تولید است ، هرچه این کار دقیقتر انجام گیرد ، برنامه ریزی تولید و استفاده مناسب از نیروی انسانی ، ماشین آلات و مواد موثرتر خواهد بود.
روشهای پیش بینی فروش : 1- روشهای نظری ( کیفی ). 2- روشهای آماری و محاسباتی ( کمی ) . روش نظری : در این روش محقق با مراجعه به بازار و دریافت نظرات مصرف کننده درباره کیفیت ، نوع و مدل کالا و میزان مصرف در آینده را در اختیار مدیران قرار می دهد . مدیران با توجه به روند بازار ، سطح درآمدها و ... میزان تولید را مشخص میکنند .
محاسن روش نظری : 1- سادگی . 2- ارزان بودن . 3- توجه به آرای کسانی که با بازار کالا آشنایی دارند .
مراحل ایجاد و تکامل تکنولوژی : 1- تحقیقات پایه ای و اساسی 2- تحقیقات کاربردی و عملی ( ایجاد کارخانه ) 3- تحقیقات توسعه ای ( تولید انبوه )
انواع تکنولوژی : 1- سرمایه بر ( خودکار – استفاده از ماشینهای اتوماتیک ) 2- مکانیزاسیون کامل( سرمایه بر- کاربر) 3- مکانیزاسیون ناقص( کاربر- سرمایه بر) 4- مکانیزاسیون دستی ( کاربر )
سازمان : ترکیب صحیح منابع انسانی و مادی جهت رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده را سازمان گویند .
سازمان تولیدی : واحد اقتصادی که با طرح ریزی منظم و علمی و با ترکیب بهینه عوامل تولید به قصد تولید کالاها و خدمات ایجاد می شود .
شرایط تحقق تولید : 1- فراهم آوردن منابع تولید به اندازه لازم و کافی 2- ایجاد سازمان تولید به نحو صحیح و منطقی
فصل دوم :
آشنایی با برخی مفاهیم در مدیریت تولید
مقدمه : مدیریت تولید یعنی تولید محصولات مورد نیاز طبق ضوابط تعیین شده .
مدیریت تولید در دو زمینه اساسی طراحی نظامنامه و استقرار نظارت به آنها تصمیم گیری می کند.
نظام تولید : نظامی است که در یک سازمان صنعتی بمنظور تهیه محصولات ایجاد شده است.
هدف نظام تولید: اجرای عملیات تولیدی از بدو ورود مواد خام یا اولیه تا خروج کالا طبق برنامه های از قبل مشخص شده با حد اکثر کارایی.
مسائل و مشکلات نظام تولید: 1- کمبود یا ازدیاد مواد اولیه و ابزار کار 2- نبودن وسایل و ابزار کار لازم 3- داشتن کارگر اضافی یا برعکس ، نداشتن کارگر مشخص و کافی 4- مشکلات مربوط به تعمیرات و نگهداری 5- نداشتن آگاهی کافی از نحوه ساخت 6- عدم استفاده از ظرفیت کامل 7- داشتن کارگر اضافی یا نداشتن کارگر ماهر
اهم وظایف کارکنان نظام تولید : تعیین میزان مواد اولیه تعیین چگونگی تولید کالا تنظیم برنامه و کار ماشین آلت و کارگران تعیین ظرفیت و نحوه کار واحدهای مختلف تولید اجرای عملیات تولیدی طبق برنامه تنظیم شده تنظیم برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری
مدیریت تولید : هدایت عملیات مربوط به اجرا و عرضه خدمات یا تولید کالاها طبق برنامه مشخص و به مقدار معلوم و در موعد مقرر با حداقل هزینه در سازمان .
اهداف مدیریت تولید: 1- حصول اطمینان از کیفیت کالا و خدمات عرضه شده 2- حصول اطمینان از اینکه محصول به مقدار مورد نیاز ساخته شده است 3- حصول اطمینان از تحویل در موعد مقرر 4- انجام موارد بالا با حداقل هزینه
وظایف مدیریت تولید : 1- پاسخ به خواسته های مصرف کننده از نظر قیمت ، مقدارو کیفیت به بهترین نحو 2- به حداقل رساندن میزان ذخیره مواد 3- افزایش استفاده ار نیروی انسانی و منابع ماشینی
انواع تصمیم گیریهای مدیریت تولید: 1- طراحی نظام های تولیدی 2- استقرار، اجرا واداره نظام های مورد نظر انواع سازمان های مشمول تولیدی: 1- کارخانه ها 2- سازمان های خدماتی 3- برخی سازمان های دولتی 4- بیمارستان ها 5- بانک ها ، فروشگاه ها و . . . 6- هر سازمانی که دارای «درون داد» ، «فرآیند» و«برون داد» باشد .
مشارکت کنندگان در مدیریت تولید: متخصصان رشته های علمی مانند : مهندسی ، طراحی ، بازاریابی ، اقتصاد ، آمار ، روانشناسی ، برنامه ریزی و حسابداری.
مدیریت علمی: فعالیتی منظم و منطقی جهت اعمال خط مشی ها و روش ها و رهبری اثربخش جهت تبدیل منابع به محصولات با حداقل ضایعات و هزینه و حداکثر کارایی و بازده .
وظایف مدیریت: 1- قدرت بخشیدن به کارهای جمعی از طریق اهداف و ارزش های مشترک 2- ساخت صحیح سازمانی 3- آموزش و پرورش نیروی انسانی 4- استفاده موثر از منابع انسانی و مادی
بهره وری: استفاده حداکثری از منابع مادی و انسانی به طریق علمی ، جهت کاهش هزینه های تولیدی ، گسترش بازارها ، . . . و بهبود معیارهای زندگی به نفع کارکنان ، مدیر و جامعه مصرف کننده .
اهداف بهره وری: 1- کاهش هزینه های تولید 2- گسترش بازارها 3- افزایش سطح اشتغال 4- بهبود معیارهای زندگی
اختلاف بهره وری و تولید : تولید به عملیات و فعالیتهای اجرایی و فیزیکی تولید محصول اطلاق می شود ولی بهره وری به قدرت و کفایت استفاده از منابع برای تولید بیشتر مربوط می شود.
کارآیی : عبارت است از نسبت بازده واقعی به بازده تعیین شده یا مقدار کاری که انجام می شود ، نسبت به آنچه که باید انجام شود.
اثر بخشی : اثر بخشی یا سودمندی به معنی درجه و میزان نیل به اهداف تعیین شده است .
تعریف صنعت: مجموعه ای از سازمانهای تولیدی که با استفاده از منابع انسانی و مادی به تولید کالا یا عرضه خدمت مشغول هستند.
انواع صنعت: 1- صنعت قند 2- صنعت نساجی 3- صنعت پتروشیمی 4- صنعت نفت 5- صنعت سیمان 6-...
کارخانه : یک واحد تولیدی مستقل که با استفاده از منابع مادی و انسانی به تولید کالا یا عرضه خدمت اشتغال دارد .
کارخانه های شیمیایی : به کارخانه هایی اطلاق می گردد که خروجی آن ( کالا ) با ورودی آن ( مواد اولیه یا خام ) کاملا متفاوت باشد . مانند کارخانه های روغن نباتی ، کود شیمیایی ، بیسکویت سازی و غیره .
کارخانه های مکانیکی : عبارت از : کارخانه هایی که به کار مونتاژ اشتغال دارند و محصول نهایی آنها با مواد اولیه به ظاهر متفاوت است مانند اتومبیل سازی ، دوچرخه سازی و غیره .
تولید مداوم : در صنایع اتفاق می افتد که برای مدت طولانی مشغول تولید یک محصول خاص می باشند مانند کارخانه های سیمان ، ذوب آهن ، پالایشگاههای نفت و غیره .
تولید متناوب : در صنایعی دیده می شود که انواع محصولات را با ابعاد و مشخصات متفاوت تولید می کنند و جریان تولید در آنها مداوم نیست مانند تولید کنندگان لوازم خانگی .
واحد تولید: عملیات کارخانه را می توان به عملیات مختلف کوچک تقسیم کرد . عملیات کوچکی که دیگر قابل تجزیه نباشد و بتوان آن را به صورت یکپارچه تجسم نمود.
اسامی دیگر واحد تولید: 1- مرکز تولید 2- مرکز کار 3- ایستگاه کار 4- ایستگاه تولید
مشخصات: راهنماییهای فنی برای ساخت کالا است و بصورت نقشه هایی است که اندازه های هر جز یا طرز ترکیب مواد متشکله در ساخت کالا تعیین شده است .
عملیات سازگاری : عملیات سازگاری یکی از فعالیتهای سازمان است که ماموریت تعمیرات سازمانی را به عهده دارد.
نقش تحقیق و توسعه: سازگار کردن سازمان با عدم قطعیت ناشی از پیچیدگی و تعمیر پذیری کلیه عوامل محیطی آن .
واحدهایی که به طوردایم با واحد تحقیق و توسعه در ارتباط اند : 1- واحد فروش 2- واحد تولید 3- واحد مالی 4- واحد تدارکات 5- واحد بررسیهای فنی
ضرورت ایجاد واحد نظامها و روشها: ایجاد توانایی در سازمان جهت همگامی با پیشرفتهای صنعتی و تکنولوژیکی و حفظ قدرت رقابتی.
وظایف واحد بررسیهای فنی: 1- استاندارد کردن روشهای اجرای کار 2- بهبود روشها 3- حرکت سنجی 4- روش سنجی 5- آموزش فنون پیشرفته اندازه گیری کار 6- استفاده مطلوب از مکان 7- تهیه برنامه تعمیرات و نگهداری
اهداف مهندسی روشها : 1- افزایش کارآیی و بهره وری 2- کاهش هزینه ها 3- حذف دوباره کاریها 4- ایجاد تفکر تحلیلی در مدیران 5- محاسبه شاخص بهره وری 6- رایانه ای کردن کارها 7- جلوگیری ازضایعات 8- بهبود خدمات برای مشتریان
وظایف واحد برنامه ریزی : هماهنگ کردن برنامه تولید به طوریکه کلیه لوازم به موقع حاضر باشد و تولید به نحوی انجام گیرد که محصول در موعد مقرر آماده تحویل باشد .
وظایف کارکنان واحد ساخت: تهیه محصولات طبق مشخصات و به مقدار معین و طبق برنامه با حداقل هزینه .
وظایف واحد نظارت کیفی : کلیه فعالیتهایی که جهت بهبود کالا انجام میگیرد تا به اعتبار و تعهدات سازمان لطمه ای نخورد .
وظایف واحد انبار : تحویل و نگهداری مناسب ، احتمالا بسته بندی و ارسال به موقع کالا به مقصد.
فصل سوم :
ارزیابی طرح های صنعتی
ارزیابی طرح های صنعتی
مقدمه : قبل از سرمایه گذاری برای یک فعالیت صنعتی لازم است در مورد آن امکان سنجی گردد که این بررسیها در زمینه های : 1- اقتصادی ، 2- فنی و 3- مالی انجام می شود.
جنبه های مختلف مورد بررسی در بررسیهای اقتصادی : 1- طراحی و انتخاب محل اجرای طرح 2- تعیین میزان و ترکیب محصول 3- برنامه ریزی 4- بازاریابی 5- تحلیل آثار اجرای طرح در مورد میزان اشتغال ، سطح قیمتها و ...
شرط اول و لازم برای موفقیت یک طرح : وجود بازار مناسب وکافی داخلی و خارجی برای عرضه محصولات تولیدی .
شرایط مناسب برای استفاده از روشهای سرمایه بر : درمواردی که با کمبود کارگر مواجه ایم یا در مناطقی که مزد کارگر بسیار زیاد است از روشهای سرمایه استفاده میگردد .
شرایط مناسب برای استفاده از روشهای کاربر : در کشورهایی مواجه با نیروی کار مازاد و عدم اشتغال کافی هستند ، استفاده از روش کاربر مناسب است .
موارد مطرح در بررسیهای اقتصادی : 1- پیش بینی میزان فروش. 2- قابلیت دسترسی به نیروی انسانی. 3- برآورد کمی و کیفی نیروی انسانی مورد نیاز . 4- بررسی کشش تقاضا . 5- چگونگی قیمت گذاری . 6- بررسی شیوه های بازاریابی و تبلیغات . 7- بررسی نظام توزیع .
بررسیهای فنی : بررسی امکانات ساخت محصول با مشخصات فنی و کیفیت مورد نظر با توجه به دسترسی به وسایل و ماشین آلات ، نیروی انسانی و ... .
اجزای بررسیهای فنی : 1- ماشین آلات فنی لازم 2- نیروی انسانی ماهر 3- مواد اولیه با توجه به مقدار و کیفیت مناسب 4- سوخت،آب وبرق 5- سایر عوامل و خدمات مورد نیاز
نکات مورد ارزیابی در بررسی فنی : 1- موجودی مواد اولیه 2- زمان نصب و استقرار کارخانه 3- زمان تولید آزمایشی و ورود به مرحله بهره برداری 4- روش تولید و تکنولوژی 5- زباله های ناشی از تولید 6- ضایعات مواد 7- آلودگی های صوتی
عوامل فنی موثر در روش تولید : 1- نوع و بازده کار ماشین 2- درجه و لزوم نظارت یا خودکار بودن 3- انعطاف پذیری خط تولید در ایجاد تنوع در محصولات 4- مواد اولیه
عوامل موثر در انتخاب روش تولید : 1- قابلیت به کارگیری تکنولوِژی پیشنهادی 2- نیروی انسانی ماهر 3- تاثیر تکنولوژی در سرمایه گذاری، نیروی کار و قیمت تمام شده 4- نحوه انتقال تکنولوژی 5- درجه وابستگی به منابع خارجی 6- امکان اخذ دانش فنی
هدف بررسی مالی طرح : تعیین مطلوبیت اقتصادی طرح ازطریق تحلیل هزینه ها و فایده های حاصل شده در طول عمر اقتصادی طرح .
هزینه هایی که در بررسی مالی پیش بینی و محاسبه می گردد : 1- هزینه های سرمایه ای ( ثا بت) . 2- هزینه های بهره برداری . 3- کل سرمایه گذاری در طرح .
هزینه های سرمایه ای : 1- دانش فنی 2- هزینه های قبل از بهره برداری 3- فاضلاب صنعتی و انسانی
تفاوت بین تحلیل های مالی و بررسی های اقتصادی : تحلیل های مالی به محاسبه میزان بازده داخلی برای طرح ها می پردازد ولی در تحلیل های اقتصادی با توجه به وضعیت کل فعالیت های اقتصادی جامعه مورد توجه قرار می گیرد .
ضرورت پیش بینی وضع طرح در سالهای آتی : ضروری است وضعیت طرح از نظر گسترش آینده نیز طوری پیش بینی گردد که از انعطاف لازم برخوردار باشد تا در آینده جهت گسترش با مشکلات و هزینه های زیادی روبرو نگردد .
برنامه ریزی اجرایی طرح های صنعتی : عملیات اجرایی هر طرح باید به طور مداوم ، منظم ، هماهنگ و به کمک شیوه های جدید برنامه ریزی ( نظیر پرت و سی . پی . ام ) اجراگردد ، به نحوی که طرح در حداقل زمان به اجرا در آید .
نظارت بر طرح های صنعتی : منظور از نظارت اجرای طرح مطابق مشخصات فنی تعیین شده و برای این منظور، معمولا امر نظارت را با حق الزحمه مشخص به سازمان دیگری سپرده می شود .
عوامل موثر در موقعیت جغرافیایی : 1- میزان تقاضا و ظرفیت کارخانه 2- مواد اولیه 3- طراحی پروژه ، تکنولوژی و تجهیزات 4- هزینه های فروش و اداری 5- نیروی انسانی 6- هزینه اجرای طرح 7- تجزیه و تحلیل مادی
عوامل موثر در هزینه های مکان یابی : 1- برآورد نیروی انسانی 2- گزینش تکنولوژی مناسب
عوامل موثر در انتخاب محل اجرای طرح : 1- عوامل ثا بت ( ایستا ) 2- عوامل متغیر ( پویا ) 3 - عوامل عینی 4- عوامل کیفی و ذهنی
عوامل عینی : 1- دسترسی به مواد اولیه 2- نزدیکی به بازارهای فروش 3- هزینه های زمین و ساختمان 4- قوانین و مقررات 5- توسعه آتی 6- حمل و نقل 7- آب ، برق ، ... 8- نیروی انسانی 9-
سایر عوامل
دلایل انتخاب نا مناسب محل اجرای طرح : محل اجرای طرح تابع عوامل کیفی و ذهنی مانند علایق شخصی ، جنبه های سیاسی و سلیقه مستقیم سرمایه گذار است که بدون هیچگونه ضوابطی در انتخاب او تاثیر می گذارد.
مسایل ناشی از نا مناسب بودن محل اجرای طرح : 1- مشکلات مربوط به مواد اولیه 2- مشکلات مربوط به تامین نیروی انسانی 3- مشکلات مربوط به کیفیت محل
مشکلات مربوط به مواد اولیه : فاصله زیاد مواد از محل اجرای طرح ، موجب ازدیاد هزینه ها و همچنین باعث حیف و میل مواد اولیه گردد .
مشکلات مربوط به تامین نیروی انسانی : نبود یا کمبود نیروی انسانی ، پایین بودن سطح فکر کارگران محلی یا سایر موجب افزایش هزینه تامین نیروی انسانی از محلهای دیگر می شود.
مشکلات مربوط به کیفیت محل : آب و هوای نا مناسب ، فقدان آ ب ، برق ، ... ، عدم دسترسی به تعمیرکاران مجرب و سایر موجب لطمه به کالای نیمه ساخته یا کالای تولید شده می گردد .
فصل چهارم :
طرح استقرار ماشین آلات
مقدمه : ماشین آلات بگونه ای استقرار می یابد که تولید ، اقتصادی و مقرون به صرفه باشد. این محل احتیاج به تحلیل هدف ، مراحل کار ، گردش عملیات ، تسهیلات و . . . دارد .
خط و مشی های مدریرت: منظور ، سیاستهای مشخص کننده نوع ، کیفیت محصول ، اندازه کارخانه ، نحوه انعطاف پذیری در کارخانه ، برنامه های توسعه ، میزان موجودی و نوع تسهیلات برای کارکنان است .
طبقه بندی فرآیندهای ساخت: 1- فرآیند ترکیبی و فرآیند تحلیلی 2- فرآیند مداوم و فرآیند منقطع 3- فرآیند تکراری و فرآیند غیرتکراری فرآیندهای ترکیبی : فرآیندی که در آن ترکیب عناصر مختلف ( مثلا در ساخت دارو ) یا مونتاژ و سوار کردن ( مثلا در ساخت یخچال و اتومبیل ) در آخرین مرحله به ساخت محصول نهایی می انجامد .
فرآیند تحلیلی : فرآیندی که از یک ماده اصلی اولیه و خام شروع شده و طی مراحل مختلف تولیدی به شکلها و فرآورده های مختلف و متنوع تبدیل می شود .
فرآیند مداوم: فرآیندی که عملیات بطور پیوسته از مواد اولیه تا اتمام محصول در داخل یک رشته ماشین آلات به هم پیوسته با یک گردش مشخص انجام شود .
فرآیند منقطع : فرآیندی که کار طی مراحل مختلف انجام شود ؛ یعنی یک رشته از ایستگاههای کاری جدا از هم است که هر یک عملیات خاصی را انجام دهد .
فرآیند تکراری : فرایندی که عملیات برای تولید محصول عیناً تکرار شود و معمولاً در ساخت محصولات استاندارد مشابه ( مداوم و تکراری ) مورد استفاده قرار می گیرد.
فرآیند غیر تکراری: فرآیندی که در تولید محصولات غیر استاندارد یا تولید در دسته های کوچک استفاده می شود و برای کلیه سفارشهای ساخت توالی عملیات بطور یکسان انجام نمی شود.
اهداف طرح استقرار داخلی: 1- تحلیل فرآیند تولید 2- به حداقل رساندن زمان فرآیند عملیات 3- استفاده بهینه از فضای موجود 4- استفاده بهینه از نیروی انسانی
تدابیر تحلیل فرآیند تولید : 1- استقرار تجهیزات در محلی مناسب 2- کاهش تراکم بیهوده مواد و نیروی انسانی 3- دسترسی سریع به خدمات تعمیرات و نگهداری تدابیر به حداقل رساندن زمان
فرآیند عملیات : 1- طراحی خطوط تولیدی مناسب برای گردش سریع مواد و کالا 2- وسایل مناسب برای حمل و نقل سریع مواد
مزایای طرح استقرار مطلوب : 1- ایجاد سهولت و تسریع در تولید 2- افزایش بازدهی و کاهش هزینه ها 3- افزایش رفاه و بهبود روحیه کارکنان 4- سهولت نظارت بر کار کارکنان
موازنه : منظور ایجاد هماهنگی و تناسب بین مراحل تولید به نحوی که هر ایستگاه بتواند تمام کار قبلی را دریافت و پس از انجام عملیات به مرحله بعدی تحویل دهد .
نتایج اصل موازنه: 1- نظارت بهتر و صحیح تر 2- حداکثر استفاده از نیروی انسانی و ماشین آلات 3- کاهش موجودی انبار 4- کاهش زمان بیکاری 5- کاهش زمان ناشی از تاخیر تولید
شیوه های استقرار ماشین آلات : 1- بر مبنای محصول یا خط مستقیم 2- بر مبنای مراحل یا طریقه تولید 3- استقرار ترکیبی 4- استقرار محل ثابت
تولید خطی: در این روش ماشین آلات و واحدها بر مبنای مراحل متوالی برای ساخت یک محصول خاص مستقر و جریان حرکت مواد به صورت یکنواخت و زنجیری انجام می شود.
شرایط استفاده از استقرار بر مبنای محصول: 1- تولید انبوه و تنوع محدود 2- طرح محصول ثابت و برخورداری از بالاترین درجه معیار 3- حجم تولید بالا و تغییرات تقاضا جزیی
نقاط قوت : استقرار خطوط تولیدی بسیار موزون و منطقی . کاهش هزینه حمل و نقل داخلی . استفاده از کارگران نیمه ماهر. کاهش هزینه های بازرسی . کاهش دوره تولید .
نقاط ضعف : افزایش هزینه های تجهیزات و کارکنان غیرقابل تعویض بودن ماشین آلات بیکاری خط تولید بر اثر خرابی یک ماشین تعیین سرعت خط تولید توسط کندترین ماشین خدشه به روحیه کارکنان
استقرار برمبنای مراحل و نوع عملیات : دراین شیوه ، ماشین آلاتی که عملکرد یکسانی دارند در واحدهای خاص متمرکز شده قرار می گیرد.
استقرار بر مبنای مراحل : دراین شیوه ، ماشین آلاتی که عملکرد یکسانی دارند در واحدهای خاص متمرکز شده و برای فرآیندهای غیر تکراری در کارخانه های سفارش کاری و دارای محصولات متنوع مناسب است .
شرایط استفاده از استقرار برمبنای فرآیند عملیات : تنوع محصولات زیاد و فرآیند ساخت انعطاف پذیر مناسب برای جاهایی که معیارها در سطح پایینی قرار دارند حجم سفارش کم باشد
محاسن : کاهش هزینه ماشین آلات و نیروی انسانی به حداقل رسیدن اوقات بیکاری ماشین و افراد افزایش انعطاف پذیری ماشین آلات سرپرستی تخصصی امکان پذیر است افزایش کارآیی کارکنان بهبود روحیه کارکنان
معایب : افزایش هزینه حمل ونقل پایین بودن سرعت تولید معطل ماندن سرمایه در کالای نیمه ساخته نیاز به فضای زیادتر افزایش هزینه های آموزش افزایش هزینه های بازرسی نیاز به وسایل تسریع کننده حمل ونقل
استقرار ترکیبی : در این شیوه ماشینهایی که کارهای مشابه انجام میدهند در یک جا متمرکز و سپس در داخل هر کارگاه مسیرهای تولیدی بر مبنای محصول عمل می کنند .
استقرار محل ثابت : در این شیوه عوامل تولید ثابت اند و محصول در حال حرکت است و در برخی موارد محصول ثابت و عوامل تولید در حرکت و روی آن کار می کنند.
نمودار فرآیند عملیات : نوعی مدل سازی است و بیانگر عملیات گوناگون تولیدی است که در مراحل مختلف روی کالا انجام می گیرد.
فصل پنجم:
تعمیر و نگهداری
تعمیرات و نگهداری صحیح یا ایمنی محیط کار را به مقدار زیادی بالا برده و از ایجاد حوادث حین کار جلوگیری می کند
دیدگاههای مربوط به تعمیرات و نگهداری : دیدگاه فنی دیدگاه مالی دیدگاه مدیریتی
دیدگاه فنی : آشنایی با سه واژه تعمیر ، تعویض و تجدید و نوسازی یا 3Rیا 3ت لازم و ضروری است .
تعمیر : در تعمیر ، ماشین از طریق بازدید فنی ، نظارت ، سرویس ، روغنکاری ، شستشو و با تعویض قطعات معمولی و کوچک آماده به خدمت می شود.
تعویض : در تعویض ، تقریبا تمام ماشین پیاده شده و قسمتهای اساسی که خراب شده اند ، تعویض می گردد . درتعویض تعمیرات اساسی و سنگین در مورد ماشین انجام می شود.
تجدید و نوسازی : درتجدید و نوسازی ابزار و ماشین آلات جدید با ظرفیت ، کیفیت و طرز کار جدا جایگزین ابزار و ماشین آلات فرسوده می گردد .
مالی : از دیدگاه مالی جزء هزینه های دوره می باشد ولی تعویض وتجدید و نوسازی جزء کالاهای سرمایه ای که منافع آن برای چندین سال استهلاک درنظر گرفته می شود.
دیدگاه مالی : تعمیر جزءهزینه های دوره، ولی تعویض وتجدید و نوسازی جزء کالاهای سرمایه ای است و منافع آن برای چندین سال است و استهلاک نیز برای آنها محاسبه می گردد.
عوامل مد نظر در دیدگاه مالی : دوره بازگشت سرمایه ریسک هزینه سرمایه گذاری ارزش فعلی میزان بازگشت سایر عوامل دیدگاه مدیریت : از دیدگاه مدیریت تعمیر عبارت است از : افزایش قابلیت اعتماد وسایل و ماشین آلات .
عملیات که موجب افزایش قابلیت اعتماد و اطمینان ماشین آلات می گردد : اجرای تعمیرات. ذخیره قطعات یدکی. تامین گروههای تعمیراتی.
تعمیرات حفاظتی : طبق برنامه زمان بندی شده برای تعمیرات و نگهداری ، وقتی که عمر مفید قطعات به پایان رسید ، تعویض می شوند .
تعمیرات اتفاقی : زمانی تعمیرات انجام می شود که ماشین خراب شده و احتیاج به تعمیر و تعویض قطعه دارد.
فواید برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری : 1- افزایش عمرمفید ماشین ها . 2- کاهش هزینه تعمیرات . 3- سالم سازی محیط . 4- پیشگیری از حوادث . 5- تقلیل زمان از کارافتادگی .
مزایای نظام تعمیرات و نگهداری : حفظ سرمایه های مادی افزایش بازدهی افزایش عمرمفید کارخانه افزایش امنیت شغلی کارکنان نظارت بهتر بر هزینه های تعمیرات ایجاد محیطی امن برای کارکنان
ارزش و اهمیت قطعات یدکی : برای حفظ قدرت تولید و افزایش ضریب ایمنی ، لازم است ماشین آلات در بهترین وضعیت باشند وقطعات و لوازم آنها درموعد مقرر تعویض شوند.
روش تهیه قطعات یدکی : تنظیم شناسنامه برای ماشین آلات . تنظیم فهرست قطعات یدکی مورد نیاز . تنظیم برنامه تعمیرات و نگهداری. تنظیم به موقع سفارشات و دادن سفارش خرید .
فصل ششم :
بررسی کار
مقدمه : هدف هر سازمان تولید به اقتصادی ترین روش ممکن است و برای تحقق چنین هدفی لازم است روش های مناسبی برای انجام کار به اجرا درآیند .
روش سنجی : یافتن بهترین نحوه انجام کار از طریق اصلاح روشهای کار را روش سنجی گویند.
روش سنجی : یعنی دقت در جزئیات حرکات انجام شده توسط کارگر در فرآیند کار به منظور تصحیح جرئیات عملیات و حذف حرکات زاید و تعیین بهترین روش اجرای کار.
نتایج حاصل از حرکت سنجی : استفاده موثر از نیروی انسانی بهسازی کار استفاده از حرکات صحیح بدن انسان بهبود محل اجرای کار بهبود وسایل کار ایجاد هماهنگی بین کارهای افراد
مراحل بررسی : در نظر گرفتن حرکات در نظر گرفتن اجزای کار حذف اجزای زاید از جریان کار تنظیم روال صحیحی که برای متضمن توالی عملیات لازم باشد
اصول صرفه جویی در حرکات : تامین فضای کافی برای کار استفاده از کمترین تعداد حرکات حذف موارد تاخیر ایجاد هماهنگی در حرکات بهبود محل کار بهبود شرایط فیزیکی محیط کار
انواع نمودار وضع موجود حرکات : 1- نمودار انسان و ماشین 2- نمودار حرکات دست راست و چپ نمودار انسان و ماشین : بیانگر توازن زمان کار و بیکاری انسان و ماشین است .
فصل هفتم :
نظام نظارت بر موجودی
مقدمه : هزینه خرید مواد برای تولید و هزینه های مختلف موجودی از اقلام مهم هزینه است که مدیران می توانند با بکارگیری روشهای مناسب ضمن کاهش این نوع هزینه ها ، سود سازمان را افزایش دهند.
نظارت بر موجودی : بعضی نظارت بر تهیه مواد مورد نیاز سازمان از نظر کمیت ، کیفیت در زمان و مکان مناسب با کمترین هزینه.
هدف از استقرار نظام نظارت بر موجودی : تهیه و تامین مقدار کالا در سطحی که سازمان نه با مازاد و نه با کمبود مواد مواجه گردد که هر دو مورد به زیان سازمان است.
انگیزه های ایجاد نظام نظارت بر موجودی : 1- تامین به موقع ، به اندازه و با قیمت مناسب مواد طبق استانداردهای مورد نظر 2- وصول اجناس و حفاظت از آنها در انبار به نحو موثر و با حداکثر صرفه جویی در مصرف منابع انسانی و مادی 3- تعیین میزان خرید و میزان ذخیره مواد و نگهداشت آن در حد بهینه 4- تحویل به موقع به واحدهای درخواست کننده
اهمیت نظارت بر موجودی : موجودی زیاد مستلزم صرف هزینه و زیانهای احتمالی است . موجودی کم موجب اختلال در سازمان می گردد. بنابراین استقرار نظام مناسبی برای نظارت موجودی ها ضروری است.
فواید استقرار نظارت بر موجودی : 1- عملیات تولیدی منظم می گردد. 2- باعث از بین رفتن بی نظمی ها در روند تهیه کالا می شود . 3- موجب صرفه جویی در خرید می شود. 4- نوسانات تقاضا مدنظر قرار گرفته و کالا با توجه به میزان مصرف تولید می گردد.
طبقه بندی کالا از نظر کاربرد : 1- مواد خام و اولیه . 2- اجزا و قطعات . 3- کالای تکمیل شده . 4- کالای در جریان ساخت . 5- قطعات و لوازم یدکی . 6- مواد مصرفی و ملزومات .
طبقه بندی کالا از نظر سرعت مصرف : 1- اجناس کثیرالمصرف یا سریع المصرف . 2- اجناس کم مصرف یا کند مصرف . 3- اجناسی که از لحاظ سرعت در حد متوسط قرار دارد .
هزینه های شروع تولید : هزینه های راه اندازی نظام تولید در ابتدای سال ، نظیر هزینه های به کار اندازی و سرویس ماشین آلات را هزینه های شروع تولید یا هزینه های تنظیم و آماده کردن می گویند .
هزینه های سفارش : هزینه های برنامه ریزی برای خرید ، درخواست ، استعلام بها ، مکاتبات سفارشات و ... را هزینه های تهیه یا سفارش گویند .
اگر میزان کالای سفارش شده در هر بار کم شود ، تعداد دفعات سفارش افزایش و در نتیجه هزینه سفارش سالیانه افزایش می یابد .
هزینه نگهداری : شامل هزینه های انبارداری ، چیدن ، بهره سرمایه و ... می گردد که با خرید رابطه مستقیم دارد . هر چه میزان موجودی افزایش یابد ، هزینه نگهداری افزایش می یابد و برعکس .
هزینه های خرید : هزینه های خرید مستقیماً با میزان خرید اجناس مربوط است . بدین معنی که هر چه تعداد یا مقدار خرید افزایش یابد هزینه های خرید نیز افزایش می یابد و برعکس .
نمایش تغییرات هزینه خرید منحنی این هزینه در طیف خاص از میزان خریدها بصورت شکل فوق ثابت است. حال آنکه برای طیف دیگر و با توجه به نوع و مقدار کالای خریداری شده فزاینده یا کاهنده می باشد.
هزینه های کسری : به زیانهای وارده مربوط به انجام تعهدات ، هرینه های کسری گفته می شود. هزینه های مختلف موجودی : 1- هزینه های سفارش 2- هزینه های نگهداری 3- هزینه های خرید
مقدار اقتصادی سفارش : مقدار سفارش باید در حدی باشد که کلیه هزینه های سفارش و نگهداری در شرایط اطمینان در کمترین حد خود باشد. زمان سفارش: زمانی که موجودی انباربه مقدار معینی برسد باید سفارش کالا داده شود ، که به آن نقطه سفارش یا نقطه درخواست گویند .
حداقل موجودی : کمترین میزان کالایی است که از روی آینده نگری در انبار نگهداری می شود که به ذخیره احتیاطی یا اطمینان یا ایمنی نیز میگویند.
تقسیم بندی ذخیره احتیاطی : 1- ذخیره احتیاطی عادی 2- ذخیره احتیاطی بحرانی عوامل موثر در تعیین مقدار ذخیره احتیاطی : 1- وضع بازار. 2- نوع جنس . 3- محل ، ظرفیت و موقعیت انبار.
حداکثر موجودی : عبارت است از مقدار اقتصادی سفارش بعلاوه ذخیره احتیاطی .
میزان موجودی در نقطه سفارش : عبارت است از مقدار مصرف درزمان انتظار بعلاوه ذخیره احتیاطی. زمان انتظار : به مدت زمان بین سفارش و دریافت جنس ، زمان انتظار گفته میشود.
عوامل موثر در تعیین موجودی : 1- نیازهای روزمره در وضعیت عادی . 2- میزان مصرف در وضعیت عادی . 3- زمان انتظار. 4- نوسانات قیمتها. 5- نوسانات فصلی قیمتها. 6- مکان ، ظرفیت ومحدودیتهای انبار. 7- تغییرات احتمالی از نظر وضعیت مصرف و الگوها . 8- وضعیت کالا از نظر فرسودگی ، زنگ زدگی و ... . 9- قابلیت تعویض و کاربرد کالاها با یکدیگر . 10- وضعیت انحصار. 11- امکانات مالی برای ذخیره سازی . 12- طرحهای آینده سازمان . 13- روند گسترش فعالیتها و پیش بینی امکانات آتی سازمان . 14- با صرفه ترین مقدار سفارش .
فصل هشتم :
برنامه ریزی و نظارت بر تولید
مقدمه : با برنامه ریزی مناسب و نظارت بر تولید و مراحل طراحی و تنظیم نظام برنامه ریزی ، می توان موفقیت سازمان را تضمین نمود.
برنامه ریزی تولید : پیش بینی و ایجاد امکانات برای ساخت و تولید محصولات با کمیت و کیفیت مورد نظر. عوامل موثر در تولید : 1- نیروی انسانی. 2- مواد اولیه. 3- ماشین آلات و تجهیزات.
سطوح برنامه ریزی سازمانهای صنعتی : اول – در سطح مدیران عالی برنامه های کلی سازمان که جنبه راهبردی دارد تنظیم می شود. دوم – در سطح مدیران اجرایی برنامه ریزی و نظارت بر تولید انجام شود.
وظایف و مسئولیت های مهندس طراح در تهیه نقشه آبی : تهیه نقشه قطعات محصول تعیین شکل ، اندازه و دقت مورد نیاز در ساخت محصول تعیین جنس مواد مصرفی تعیین کارگاهی که در آن قطعه ساخته شود تعیین نام وشماره فنی محصول پرداختهای ضروری نهایی
وظایف و مسئولیت های مهندسی روشها درتهیه برگ مسیر کار: 1- تعیین نوع ، نحوه و ترتیب عملیاتی که روی مواد اولیه انجام تا تبدیل به محصول گردد. 2- تعیین زمان لازم برای اجرای هر یک از عملیات . 3- تعیین نوع وسایل کمکی برای اجرا و عملیات. 4- تعیین سرعت ماشین در مراحل مختلف عملیات . 5- تعیین مکانیزم تغذیه ماشین با مواد . 6- تعیین نحوه راه اندازی ماشین .
پیش فرضهای مربوط به سه عامل اصلی تولید : 1- هیچ گونه ضایعاتی در عملیات تولیدی بوجود نمی آید. 2- کلیه کارکنان با بازده 100% کار می کنند. 3- هیچ تاخیری در عملیات تولیدی بوجود نمی آید. نظارت بر تولید : تنظیم ، تعدیل و هماهنگ کردن فعالیتها و عملیات ساخت طبق طرحها و برنامه های از پیش تعیین شده به نحوی که با حد مطلوب صرفه جویی و کارایی انجام شود.
ماهیت برنامه ریزی و نظارت تولید : واحدی است ستادی که وظیفه آن ، ارائه یک برنامه کارآمد و موثر و ایجاد یک مکانیزم نظارتی مناسب جهت توسعه کمی وکیفی محصول .
وظایف بخش برنامه ریزی و نظارت به تولید : 1- کمک به تهیه برنامه های زمان بندی اصلی . 2- تهیه طرحهای تامین نیروی انسانی . 3- دریافت سفارشها . 4- تجزیه محصولات سفارش شده به اجزا و عناصر تشکیل دهنده آنها . 5- تعیین مواد اولیه لازم. 6- نظارت بر انبار مواد اولیه . 7- همکاری با مهندسان صنعتی جهت تصمیم گیری درباره روش ساخت کالاهای جدید . 8- تهیه و تنظیم دستورالعملهای ساخت . 9- تهیه برنامه زمانبندی برای به اجرا در آوردن عملیات . 10- حصول اطمینان از فراهم بودن کلیه عوامل برای تولید. 11- تصمیم گیری برای سپردن کارها به افراد و ماشین . 12- رهبری جریان حرکت مواد طی عملیات . 13- دریافت گزارشها و مقایسه با برنامه پیش بینی شده . 14- تشریک مساعی در برطرف کردن علل تاخیر . 15- اعمال تغییرات لازم در برنامه ها . 16- بررسی انبار اجزا ی ساخته شده . 17- همکاری با بخش فروش در بررسی انبار محضولات تکمیل شده . 18- تهیه گزارشات از پیشرفت کار . 19- همکاری در تعیین قیمت تمام شده .
مراحل طراحی نظام برنامه ریزی و نظارت : 1- نظارت بر موجودی . 2- تعیین مسیر . 3- زمان بندی عملیات . 4- توزیع کار . 5- امور نظارت بر تولید .
مراحل طراحی نظام برنامه ریزی و نظارت تولید : 1- بررسی اطلاعات مربوط به خصوصیات کالا . 2- ایجاد مرکز اطلاعاتی . اطلاعات مربوط به خصوصیات کالا : 1- صورت لوازم و مواد مختلف با ذکر اسامی . 2- شماره فنی یا کد . 3- نحوه ترکیب مواد یا نحوه سوار کردن اجزا و قطعات و تعداد آنها در کالای خاص. 4- نقشه اتصال آنها به یکدیگر.
پیش بینی فروش : تعیین مقدار متناسب کالا که سازمان انتظار دارد در آینده به فروش رساند .
پیش بینی صنعت : ایجاد ارتباط بین تغییرات بازار و اقتصاد خارج از محیط صنعت که حیطه اختیارات دست اندرکاران صنعت خارج است .
اهمیت پیش بینی فروش : پیش بینی میزان فروشٍ، مبنای برنامه تولید است ، هرچه این کار دقیقتر انجام گیرد ، برنامه ریزی تولید و استفاده مناسب از نیروی انسانی ، ماشین آلات و مواد موثرتر خواهد بود.
روشهای پیش بینی فروش : 1- روشهای نظری ( کیفی ). 2- روشهای آماری و محاسباتی ( کمی ) . روش نظری : در این روش محقق با مراجعه به بازار و دریافت نظرات مصرف کننده درباره کیفیت ، نوع و مدل کالا و میزان مصرف در آینده را در اختیار مدیران قرار می دهد . مدیران با توجه به روند بازار ، سطح درآمدها و ... میزان تولید را مشخص میکنند .
محاسن روش نظری : 1- سادگی . 2- ارزان بودن . 3- توجه به آرای کسانی که با بازار کالا آشنایی دارند .
ارسال در تاريخ سه شنبه ۱۳۹۱/۰۶/۰۷ توسط احمد عاقلي
مباحث مهم درس اقتصاد و مدیریت صنعتی
کلیات
یادآوری در موردعوامل تولید
شناسایی عوامل تولید
ترکیب عوامل تولید
مسایل تولید
نمودارهای تولیدی
سازمانهای تولیدی وهزینه های تولید
نحوه تعیین قیمت و مکانیسم بازار
عوامل موثر در ایجاد صنایع غذایی
ارتباط فعالیتهای تولید محصولات کشاورزی با صنایع غذایی
انواع صنایع
مسایل مهم اقتصادی(بررسی عوامل و انگیزه های لازم ، عوامل موثر در تعیین نوع فعالیت و برنامه ریزی برای ایجاد صنایع)
روشهای فنی و علمی برای افزایش تولید و ارزش افزوده و جلوگیری از ضایعات
خدمات عمومی لازم برای صنایع غذایی
مدیریت صنایع غذایی شامل کلیات و تعاریف
ضرورت و اهمیت مدیر
خصوصیات لازم برای مدیریت
صفات لازم برای انتخاب مدیر
وظایف مدیر
تقسیم کار و طبقه بندی وظایف و مشاغل
مدیریت تولید در سازمانهای تولیدی و صنعتی مختلف
انواع صنایع و مدیریت هریک
مدیریت در صنایع فراورده های کشاورزی و منابع طبیعی(زراعی،باغی،دامی،جنگلی و شیلات)
ارسال در تاريخ شنبه ۱۳۹۱/۰۵/۲۱ توسط احمد عاقلي