نحوه کاشت داشت و برداشت زعفران

•مقدمه:

زعفران گیاهی است نیمه گرمسیری و در نقاطی که دارای زمستانهای ملایم و تابستان گرم و خشک باشد بخوبی می‌روید. مقاومت زعفران در مقابل سرما زیاد است و لیکن چون دوران رشد آن مصادف با پائیز و زمستان و اوایل بهار است طبعا در این ایام به هوای مناسب و معتدلی نیاز دارد. در دوره خواب یا استراحت گیاه (تابستان) بارندگی یا آبیاری برای آن مضر است بنابراین کشت و کار آن در مناطق گیلان و مازندران و مناطق گرم جنوب کشور معمول نیست. • اراضی آفتاب گیر و بدون درخت که ضمنا در معرض بادهای سرد نیز نباشد برای رشد زعفران مناسب است. این وجود در برخی از روستاهای بیرجند و قائن در زیر سایه بوته‌های زرشک و درختان بادام که در تابستان کمتر آبیاری می‌شوند کاشته می‌شود. •خاک مناسب پرورش زعفران از آنجایی که پیاز زعفران مدت نسبتا زیادی (7 - 5 سال) در زمین می‌ماند. خاک زمین باید سبک یا ترکیبی از شن و رس باشد که پیاز بتواند در این مدت علاوه بر تامین مواد غذایی ، در مقابل شرایط خاص منطقه‌ای نیز مقاومت نماید. بنابراین جهت رشد و نمو مناسب گیاه و تولید محصول مرغوب و مطلوب زمینهای حاصلخیز و زهکشی شده بدون درخت با خاک (لومی ، لیمونی ، رسی و شنی) و آهک دار که پی اچ آن بین 8 - 7 باشد بر زمینهای شورفقیر و مرطوب ، اسیدی ترجیح داد. زعفران در زمینهایی که دارای قلوه سنگ یا علفهای هرز یا مواد آلی پوسیده نشده باشد محصول خوبی نمی‌دهد. • •آزمایش آب و خاک به دلیل اینکه کشت زعفران پرهزینه می باشد و بعد از کشت، نزدیک به هفت سال بر روی این مزرعه برنامه ریزی می شود بهتر است کشت زعفران اصولی باشد تا بتوان محصول خوبی در طی چند سال از مزرعه برداشت نمود. بهترین روش برای اینکه از مناسب بودن زمین برای کشت زعفران اطمینان حاصل کنیم آزمایش آب و خاک می باشد. با دادن هزینه کمی می توان از هدر رفتن منابع مالی کشاورز جلوگیری کرد. طی این آزمایش از کمبود و بیشبود مواد غذایی مورد نیاز مزرعه اطلاع خواهیم یافت. •مقدار و نوع کود این گیاه به مواد غذایی فراوانی احتیاج دارد. از دادن کود تازه حیوانی بایستی خودداری شود و فقط کود پوسیده استفاده نمود. به طور کلی در هر هکتار زعفران کاری نیاز به 50 ـ 30 تن کود حیوانی پوسیده به همراه 200 کیلوگرم کود شیمیایی مثل فسفر و پتاس به زمین داده می شود. مصرف 30 ـ 50 تن کود حیوانی برای هر سه سال یک بار می تواند بهترین پیشنهاد برای کشاورز زعفران کار به حساب آید. • تهیه زمین در تهیه زمین به منظور کاشت زعفران لازم است توجه و دقت خاصی معمول شود ابتدا در فرصتهای مناسب در پائیز یا زمستان زمین مورد نظر را شخم عمیق می‌زنند درصورتی که شرایط مناسب نبوده یا دسترسی به تراکتور مقدور نباشد می‌توان شخم را در پایان بهار یا اوایل تیرماه نیز انجام داد. در زراعت مکانیزه زعفران زمین را در پاییز سال قبل از کشت با گاو آهن شخم عمیق می‌زنند در بهار پس از قطع بارانهای بهاری خاک را با انجام شخم متوسط ضمن سله شکنی از وجود علفهای هرز پاک می‌کنند در مرداد یا شهریور پس از پخش کود حیوانی و کود شیمیایی زمین را برای کشت آماده می‌کنند. •روش تکثیر زعفران تکثیر زعفران از طریق ایجاد پیازچه هایی که از پیاز مادر تولید می شود صورت می گردد. پیاز زعفران در ماههای تابستان به صورت غیر فعال و راکد در زمین باقی می ماند و رشد دوباره جود را در حدود پایان تابستان شروع می نماید . بر طبق گزارشات موجود چندین واریته شناخته شده در کشور های مختلف کشت می شود . •انتخاب پیاز و زمان کشت زعفران •نوع و مقدار کشت پیاز زعفران • زعفران بوسیله غده ساقه که عبارت از پیازهای تو پر (بنه) می باشد ازدیاد می شود و اندازه آن از یک فندق تا یک گردو متفاوت است... پیازهای انتخابی باید درشت تر، سالم تر و بدون زخم و خراشیدگی و عاری از هر گونه بیماری باشد. پیازها بهتر است قبل از کاشت با سموم قارچ کش از قبیل سرزان، سری تیزان و گرامنیون و غیره به نسبت 300-500 گرم سم برای یکصد کیلو گرم پیازبر علیه بیماری های قارچی ضد فونی شوند. • در موقع کاشت بهتر است پولک یا لایه خشک کف پیاز به همراه مقداری از پوسته آزاد روی پیاز جدا شوند تا جذب آب بوسیله پیاز آسانتر و جوانه زدن آن سریع ترانجام شود   انواع زعفران   از لحاظ گياه شناسی، توسط گياه شناسان 21 گونه مختلف زعفران زينتی و يك گونه زعفران زراعتي شناسايی شده اند كه اسامی برخی از اين 21 گونه به شرح ذيل می باشد. 1- زعفران زرد ديا آلمه    2- زعفران جوقاسم   3- زعفران زيبا  4- زعفران زاگرس   5- زعفران بنفش 6- زعفران سفيد     7- زعفران خزر   8- زعفران زاگرس كلاله قرمز  9- زعفران گيلان     10- زعفران كوهستانی آاتاويكوس  11- زعفران كوهستانی كرل كوی ای

•کشت زعفران

مقدار کاشت پیاز بسته به ریزی و درشتی از 10 - 3 تن در هکتار فرق می کند.  فواصل کاشت معمولا 30 - 25 سانتی متر از هر طرف می باشد تعداد پیاز انتخابی جهت کاشت در هر چاله 3 پیاز است با وزن متوسط 6 گرم اله 5 عدد مصرف کنند میزان کاشت پیاز به 5 تن بالغ خواهد شد. گفتنی است که در تحقیقات انجام شده بهترین پیازها، پیازهایی با اندازه بیشتر از 8 گرم بود. • • در روش قدیمی برای کاشتن پیاز زعفران ابتدا چاله‌های یک ردیف را با بیل درمی‌آورند و در داخل هر چاله از 15 - 3 پیاز قرار می‌دهند. عمق کاشت پیاز 20 - 15 سانتیمتر در نظر گرفته و در موقع کاشت سر پیازها باید رو به بالا قرار گیرد. پیازها در عمق 20 سانتیمتری در زمستان از سرما و یخبندان و سایر تنشهای محیطی و در تابستان از گرما زدگی مصون می‌مانند. برای کاشت زعفران 5 - 4 نفر شرکت می‌کنند به این ترتیب که یک نفر با بیل چاله‌ها را درمی‌آورند دو نفر پیازهای قابل کشت را به صورت دسته‌های 3 تا 5تایی در داخل چاله قرار می دهند. نفر چهارم پیازها را در داخل چاله‌ها قرار می‌دهند و بقیه نفرات کار خود را ادامه می‌دهند تا تمام زمین کاشته شود. • در روش جدید با استفاده از گاو آهنی مخصوص در زمین شیاری ایجاد میکنند و پیاز را در داخل شیار قرار می دهند. برای پر کردن شیار قبلی و ایجاد شیار جدید،خیش گاوآهن را درمجاور شیار قبلی قرار می دهند که خاک شیار جدید روی پیازهای داخل شیار قبلی را می پوشاند. این روش سریع تر و با نیروی انسانی کمتری انجام می شود. بعد از انجام عملیات کشت باید مزرعه کرت بندی و مسطح گردد،بهتر است که این عملیات با استفاده از نیروی انسانی انجام گیرد تا پیازها صدمه نخورند.

• •آبیاری

پس از پایان کاشت پیازهای زعفران که حداکثر تا آخر شهریور ماه طول می‌کشد حدود 10 تا 15 روز بعد از کاشت اقدام به آبیاری آبیاری مزرعه می‌نمایند. در نقاط مختلف خراسان بسته به وضعیت آب و هوایی منطقه از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبان آبیاری زعفران شروع می‌شود. با توجه به اینکه گل کردن زعفران تا حدودی تابع آب اولیه می‌باشد لذا برای اینکه برداشت زعفران با مشکل مواجه نشود آب اول را در بین قطعات با فاصله چند روز تقسیم می‌کنند تا بدین وسیله دوران اوج گلدهی قطعات با یکدیگر همزمان نباشد. آب اول زعفران خیلی مهم است و تمام نقاط زمین باید بطور کافی و یکنواخت آب بخورد تا گلهای یک قطعه با هم و هم زمان بیرون آیند. • در مورد آبیاری زعفران چهار مرحله از اهمیت بالاتری برخوردار می باشد: 1)گل آب:این آب قبل از گلدهی زعفران به مزرعه داده میشود،با توجه به این که میزان گلدهی زعفران به این آب بستگی دارد لذا این آب مهمترین مرحله آبیاری می باشد. در منطقه خراسان این آب را از اواسط مهر ماه تا دهه اول آبان ماه به مزرعه میدهند.در دو سال اول کشت به دلیل اینکه پیاز در عمق بیشتری می باشد گل آب را ده روز زودتر میدهند. بعد از انجام این آبیاری زمانی که مزرعه به حالت گاورو درآمد اقدام به سله شکنی زمین میشود،این عمل برای به سهولت درآمدن گل و از بین رفتن علف هرز انجام می گیرد. معمولا قبل از گل آب 200 کیلو در هکتار کود اوره به مزرعه داده می شود. • 2)زاچ آب:بعد از اتمام جمع آوری گل یک آب به زمین داده می شود.در این آبیاری معولا 50-100 کیلو گرم کود اوره داده می شود. 3)یخ آب:در زمستان 4)زرد آب:قبل از دوره خواب زعفران،زمانی که یک سوم برگ زعفران از بالا زرد شد اقدام به آبیاری می شود. پس از آبیاری اول به فاصله 20 - 15 روز بعد از آن اولین گلهای زعفران ظاهر می‌شوند بدیهی است که مزرعه زعفران در سال اول محصول قابل توجهی نمی‌دهد. از اوایل فروردین تا زمانی‌که رنگ برگها به زردی مایل شود هر موقع احساس شود که مزرعه تشنه است آبیاری انجام می شود. بعد از وجین یک نوبت آبیاری به تاخیر بیفتد تا علفهای هرز از بین رفته و مجددا سبز نشوند. آب آخر در درشت شدن پیاز موثر است. •تنش آبی تنش آبي در اواخر زمستان و در اوايل بهار اثر سوء بر ميزان توليد محصول زعفران دارد. آبياري زود هنگام باعث افزايش رشد رويشي گياه مي شود و آبياري دير هنگام باعث مواجه شدن گلها با يخبندان و سرمازدگي زمستان مي شود . 

•عملیات برداشت

•جدول برداشت محصول زعفران •جدا کردن کلاله از گل زعفران در روش پوشال سه کلاله قرمز رنگ بهم متصل هستند و به طور تقریبی بیشتر زعفران به این روش جداسازی می شود زیرا در این روش تقلب کمتری صورت می گیرد. جداسازی به روش سر گل یا سر قلم که در این شیوه کلاً کلاله های قرمز از خامه جدا می شوند. در حال حاضر با توجه به اینکه تنها کلاله های قرمز رنگ گل زعفران به نام زعفران واقعی اطلاق می شود، برداشت به صورت دسته مناسب نیست زیرا خامه سفید رنگ به تنهایی دارای هیچگونه عطر و رنگ نیست و مقداری از رنگ و عطر کلاله ها را نیز جذب می کند و از کیفیت کلاله ها می کاهد. •  از طرفی خامه رطوبت زیادی داشته و در مرحله خشک کردن زعفران دیرتر رطوبت خود را از دست می دهد. از طرفی با توجه به اینکه در حال حاضر خشک کردن زعفران با استفاده از هتیر و الک ابریشمی صورت می گیرد، روش سر گل و پوشال بهترین روش است.

•خشک کردن زعفران

• • •دستورالعمل فنی خشكاندن زعفران    پس از چيده شدن گل، بواسطه ظرافت و فسادپذيري آن بايد به سرعت نسبت به جداسازي كلاله ها اقدام نمود.     براي دستيابي به محصول نهايي كلاله هاي جدا شده وارد مرحله خشك كردن مي گردند. اين عمل از مهمترين مراحل موثر بر كيفيت نهايي محصول محسوب مي گردد. روش به كاربرده شده و رعايت مسائل بهداشتي از ابزارهاي مهم دستيابي به محصول با كيفيت مي باشند. •از همين جهت با اشاره به انواع روشهاي خشكاندن به بررسي تائيد هر روش بر كيفيت محصول نيز مي پردازيم: 1. روش سنتي:      در اين روش معمولاً زعفرانهاي دسته بندي شده را در داخل سبد و با ظروفي مشابه كه داراي سوراخهاي ريزي است قرار مي دهند و روي آن را با پارچه نازكي مي پوشانند.      آنگاه اين ظرفها را در اطاقي كه داراي حرارت مناسبي است قرار مي دهند و يا آنها را از سقف مي آويزند هر چند روز يكبار دسته هاي زعفران را بر مي گرداند تا خشك شوند.      در صورت وجود آفتاب مناسب، بعضي از كشاورزان روزي چند ساعت ظروف زعفران را در سايه آفتاب قرار مي دهند تا فرآيند خشك شدن تسريع يابد. زماني كه زعفران رنگ قرمز تيره به خود بگيرد و با فشار بين دو انگشت خرد شود مي توان گفت كه زعفران خشك شده است. •معايب روش سنتي: .1طولاني بودن مدت زمان خشكاندن .2افت كيفي محصول .3افزايش امكان كپك زدگي .4افزايش امكان آلودگي به انواع ميكروبها .5افزايش امكان آلوده شدن به مواد خارجي .6تيره شدن زعفران هاي حاصله .7بالابودن ميزان رطوبت •2. روش تستينگ (الك و هيتر):     اين روش به روش اسپانيايي نيز شهرت دارد، بواسطه ارزان بودن سيستم و حمايت هاي وزارت جهاد كشاورزي از روشهاي معمول در ميان كشاورزان مي باشد. خلاصه مراحل كار به صورت زير ميباشد:   1)   كلاله هاي جداشده از گل به مقدار 150 تا 200 گرم را بلافاصله به توري هاي مخصوص منتقل و آماده خشكاندن مي نمايد. 2)   استقرار توري با فاصله معين بر روي منبع حرارتي كه بتواند 75 درجه گرما را به طور يكنواخت و غيرمستقيم در قسمت زير توري و بدون برخورد شعله مستقيم تامين نمايد. • 3)    پس از تنظيم حرارت توري محتوي زعفران را به مدت 15 تا 20 دقيقه روي دستگاه گذاشته و در اين حالت به هيچ وجه زعفران دست زده نمي شود. 4)    پس از 20 دقيقه توري خالي ديگري را روي توري محتوي زعفران قرار داده و هر دور توري را با هم برداشته طوري مي چرخانند كه زعفران به طور كامل در توري دوم تخليه گردد. 5)    مجدداً توري را روي دستگاه قرار داده و پس از 15 دقيقه همين عمل را تكرار مي كنند. 6)    پس از 3 يا 4 بار تكرار كه روي هم بين 50 تا 60 دقيقه طول خواهد كشيد زعفران داخل توري خشك شده و بايستي به ظرف مخصوص نگهداري محصول منتقل شود. •       به اين ترتيب از هر توري در هر مرحله 30 تا 40 گرم زعفران خشك شده بدست خواهد آمد. بهتر است زعفران خشك شده را از توري مستقيماً روي پارچه كاملاً تمير تخليه نموده تا زعفران كاملاً خنك شود.      پس از خنك شدن زعفران را به ظرفي تميز و محكم منتقل نموده و تا زمان عرضه به بازار در جاي خشك و خنك نگهداري شود. •نقاط ضعف و قوت اين روش: .1به دليل دقيق نبودن مقدار گرماي توليدي توسط هيترها گاه به دليل بي دقتي مصرف كنندگان، زعفران دچار سوختگي و افت كيف مي گردد. .2امكان كنترل ميزان رطوبت وجود ندارد. .3كيفيت محصول نهايي به نسبت مطلوب مي باشد. .4سرعت عمل آن قابل ملاحظه مي باشد. .5قيمت دستگاه پايين بوده (هر ست حدود 350 هزار ريال) و درنتيجه امكان استفاده از آن براي كشاورزان وجود دارد. .6به دليل پايين بودن ظرفيت دستگاه امكان استفاده از آن براي زمين هاي كوچك با محصول كم نيز ميسر است. .7امكان استفاده گروهي توسط كشاورزان ● •سایر روش ها خشک کن صنعتی(طبقاتی) آون الکتیریکی خشک کن انجمادی خشک کن خورشیدی خشک کننده هایی با انتقال هوا خشک کننده های تحت خلا

• •نتيجه گيری خشکاندن: 

    با توجه به اهميت مرحله خشكاندن زعفران در كيفيت نهايي محصول، اين مرحله پراهميت ترين جزء روند توليد زعفران ميباشد.      به همين دليل رعايت نكات زير در كاربرد روش مناسب براي توليد محصول نهايي ضروري مي باشد: 1)  كاربرد روش مناسب با توجه به شرايط هر منطقه و توليدكنندگان متقاضي 2)  مدت زمان جداسازي تا مرحله خشكانيدن كمتر از 24 ساعت باشد. • 3)  حرارت دهي يكنواخت و غيرمستقيم باشد. 4)  رطوبت نهايي محصول كمتر از 10% باشد. 5)  بهداشتي بودن روش 6)  ميزان استهلاك پايين 7)   پايداري قدرت رنگي و عطر و طعم محصول نهایی. با مطالعه روش هاي ذكر شده و با توجه بر شرايط كلي حاكم به بخش توليد زعفران مانند كوچك بودن اكثر باغات زعفران به واسطه وجود نظام خرده مالكي، عدم دارا بودن بنيه مالي مناسب اكثر توليدكنندگان و .... و همچنين مزايا و معايب هر روش، در حال حاضر امكان كاربرد روش تستينگ (الك و هيتر) بعنوان روش معمول در میان توليدكنندگان وجود دارد. •وجین علفهای هرز • بطور معمول اولین وجین زعفران بعد از برداشت گلها و دومین آن در صورت لزوم به فاصله در حدود یک ماه قبل از آب سوم انجام می‌شود. در مورد مبارزه شیمیایی با علفهای مزرعه باید توجه کرد که چون اثر این علف کشها بر روی گیاه آزمایش نشده لذا باید به هنگام رشد بوته‌های زعفران از مصرف علف‌کش‌های شیمیایی خودداری شود. •  وجود علفهاي هرز در مزارع زعفران باعث كاهش شديد محصول مي‌گردد كه براي توليد محصول زياد با كيفيت مطلوب لازم است عمليات وجين به خوبي انجام گيرد. علفهاي هرز مزارع زعفران بيشتر خارشتر، پنيرك، علف‌گندمي، سلمه تره و تاج خروس مي‌باشد كه براي مبارزه مي‌توان روشهاي شيميايي، مكانيكي و زراعي را بكار برد. در روش مكانيكي با استفاده از تيشه و بيل اقدام به وجين مي‌كنند و در روش شيميايي از علف‌كش‌هاي گراماكسون استفاده مي‌شود، گراماكسون كه يك علف‌كش تماسي مي‌باشد براي از بين بردن علفهاي هرز يكساله مثل سلمه تره، تاج خروس و علف‌ گندمي استفاده مي‌شود.

•آفات زعفران

(Rodentia)- جوندگان1 مهمترين آفات زعفران، جوندگان هستند که شامل یک نوع خرگوش، یک نوع تشی،موش ها (موش ها مهمترین آفات زعفران هستند) و آهو وگوزن می باشد.  (Lepus europaeus pallالف: خرگوش اروپایی ( •نحوه خسارت این خرگوش دردشت ها، مزارع وباغ ها سکنی کرده واز انواع گیاهان تغذیه می کند. خرگوش با زخمی نمودن پیازها و خوردن برگ های زعفران، خسارت وارد می کند به طوری که مردم عقیده دارند، دیگر پیاز به گل نمی رود.ازآنجا که در فصل زمستان تنها سبزی قابل توجه، علف سبز زعفران است، خرگوش برای رفع گرسنگی علاقه زیادی به خوردن این سبزی خوش خوراک دارد و به این ترتیب مزارع زعفران به نابودی کشیده می شود. •کنترل برای کنترل خرگوش می توان از روش های مختلف مانند محصور کردن باغ و مزرعه وتله گذاشتن استفاده کرد.همچنین از طعمه مسموم مانند فسفر دوزنگ به نسبت 2/5 درصد در بلغور گندم که به آن روغن زده باشند نیز یکی از راه های موثر در نابودی خرگوش است. با استفاده از مواد دور کننده مانند آربین نیز می توان با این حیوان مبارزه کرد. آربین فراورده ایست که از خسارت حیوانات خونگرم به جالیز،مزارع و باغ ها بدون آنکه مستقیما روی نباتات پاشیده شود،جلوگیری می کند. برای استفاده، تکه های پارچه کهنه یا فیبر چوبی آغشته به آربین را برروی چوب یا تخته ای آویزان کرده، به فواصل 5تا6 متری دراطراف مزرعه یا باغ با ارتفاع نیم تا یک متر ازکف زمین نصب می کنند. بوی این ماده حیوانات خونگرم را از محوطه دور کرده ومانع ورود آنها به باغ و مزرعه می شود.آربین بوی نامناسبی درهوا پخش کرده وحیوانات خونگرم را فراری می دهد. •(Hystrix indica ) ب:تشی •نحوه خسارت نباتاتی که تشی ازآن ها تغذیه می کند زیاد است.زعفران یکی از نباتات مورد علاقه این حیوان می باشد. این حیوان معمولا به بنه های زعفران حمله می کند و پس از ورود به داخل مزارع که ممکن است تا محل زندگی تشی فاصله قابل توجهی داشته باشد، بنه ها را ازخاک درآورده ومی خورد وپوسته آنها را باقی می گذارد. وجود توده هایی از پوست بنه ها وکنده شدن خاک محل بوته ها و خرابی زمین گویای فعالیت و خسارت تشی می باشد. در مزارع کوهپایه ای که فاصله نزدیکی تا لانه تشی دارند، خسارت آن نمایان تر است. • کنترل  کنترل تشی با طعمه مسموم نتیجه خوبی نمی دهد. داخل کردن گاز کربنیک در داخل لانه نیز مقرون به صرفه نخواهد بود. بهترین طریقه که تا کنون به عمل آمده و نتیجه خوبی داده است، به این صورت است که به سرچوبی که طول آن حداقل دو متر است،0/5تا1/5 گرم پنبه می پیچند وسرآن را داخل درمحلول کلروپیکرین داخل نموده و خیس می کنند وآن را در داخل لانه جوجه تیغی می نمایند.باید دقت کرد چوب را هر چه ممکن است درلانه تشی فرو برد. سپس تمام منافذ لانه را مسدود می کنند. باید دقت کرد که درموقع اجرای این عمل، درجه حرارت هوا نباید کمتر از 19درجه باشد، زیرا در این صورت کلروپیکرین متصاعد نخواهد شد. شکارهم یکی از راه های کنترل است. •پ:موش ها (Ellobius lutescens Thomas الف: موش کور( •نحوه خسارت  این حیوان در مزارع زعفران معمولا از بنه های زعفران تغذیه می کند. خسارت مهم موش کور بیشتر لانه کنی وسوراخ های زیاد می باشد که در نتیجه باعث خرابی زمین می شود. •کنترل در صورت مشاهده این جانوردر مزارع زعفران باید به سرعت با آن اقدام نمود،چراکه این حیوان به سرعت زاد و ولد کرده و می تواند در مدت کوتاهی مزرعه زعفران را از بین ببرد. مناسب ترین روش کنترل موش کوراستعمال سموم گازی بویژه قرص فوستوکسن می باشد.دراین روش درداخل یکی از سوراخ های موش 2-1 عدد قرار داده وسپس کلیه سوراخ ها را می بندند که در نتیجه تصعید قرص ها موش ها  درمدت کم از بین می روند. قرار دادن طعمه مسموم فسفردوزنگ در مسیر رفت وآمد موش نیزباعث ازبین رفتن آن می شود.آب انداختن درلانه های جانوروانتظاربیرون آمدن وکشتن موش از طرف دیگریکی از راه های کنترل است. • دود دادن ازطریق اگزوزموتورنیزکه یک روش کلی وسنتی است، درکنترل انواع موش ها موثراست به این صورت که یک لوله پلاستیکی را از یک طرف به اگزوز موتور و از یک طرف به سوراخ موش متصل کرده وبقیه سوراخ ها را مسدود کرده و موتور را روشن کرده وبا ایجاد دود موشها از بین می روند. همچنین وارد کردن گازکپسول های گاز شهری به درون لانه،از راه های کنترل است. •)Allactaga williamsi Thomasب:موش دوپای کوهستانی( •نحوه خسارت موش دوپای کوهستانی نیز مانند موش کور از پیاز زعفران استفاده کرده وخسارات زیادی وارد می کند. •(Nesokia indica) پ: موش ورامین • نحوه خسارت و کنترل      این حیوان ریشه خواری وبنه خواری دارد.باتوجه به سیستم لانه کنی وفعالیت موش، میزان خسارت آن مخصوصا به صورت کندن وخرابی زمین وهدر رفتن آب ونابودی بوته ها در بعضی مناطق به نحوی نمایان می باشد. کنترل:     استفاده ازطعمه مسموم فسفر دوزنگ با علف یا گندم،به کار بردن کلرات،تله گذاری •)Mus musculus ت:موش خانگی ( •نحوه خسارت و کنترل نحوه خسارت: فعالیت این حیوان خیلی خفیف و محدود بوده وبه صورت خوردن علف ها وبرگ زعفران است. کنترل: کنترل آن مشابه با موش ورامین است. •)Rattus rattus Linnaeusث:موش صحرایی( •نحوه خسارت و کنترل نحوه خسارت: این موش اغلب به مساکن واماکن انسان نزدیک می شود. در صورتی که به مزارع زعفران حمله کند، بیشترین تغذیه را از برگ های زعفران می کند. کنترل: استفاده ازتله وقرار دادن طعمه مسموم درمسیر رفت وآمد موش از راه های مبارزه با آن است. طعمه مسموم می تواند ازمخلوط خمیربا سم استرکنین واز این قبیل با خرده شیشه باشد.همچنین می توان از مخلوط 10کیلوگرم دانه گندم دو لیتر روغن پارافین و 5کیلوگرم سم فسفر دوزنگ استفاده کرد که برای درست کردن ابتدا گندم را با روغن مخلوط  وچرب کرده وسپس به تدریج گرد فسفر دوزنگ را روی آن ریخته وبه تدریج به هم می مالند. •ج:روش های کلی مبارزه با موش ها 1- روش های مکانیکی: که با استفاده ازتله ها، سدها وحصارها می توان از ایجاد خسارت جلوگیری کرد که این روش در کشاورزی کارایی چندانی ندارد. 2- روشهای بیولوژیکی: استفاده از اشاعه بیماری در موشها یا استفاده از سگ وگربه که این روش در مبارزه با موش در کشاورزی عملا غیر ممکن است. ولی با کشت نعناع در نزدیکی مزارع زعفران میتوان با موش ها مبارزه کرد، زیرا موش ازبوی نعناع متنفر است وبه مزرعه نزدیک نمی شود. 3-روش استفاده از محیط: این روش کنترل بیشتر مواقعی مطرح است که با ایجادشرایط نامساعد برای موش از جمله کنترل آب وغذا، از ازدیاد موش ها جلوگیری کرد که به علت وجود همیشگی پیاز زعفران در خاک این روش عملا غیر ممکن است. • 4-کنترل شیمیایی: استفاده از خمیر نان آغشته به پروتکسی دوباریم، مبارزه با دانه گاستریکس با استفاده ازسایرمواد مثلا فسفردوزنگ که تولید سوزش دردهان موش نمی کند ولی خیلی سمی است،استفاده ازسیانوردوکلسیم که تولید اسید سیانیدریک می کند (درمقابل رطوبت)، طعمه مسموم با استفاده از مخلوط خمیروسم استرکنین وخرده شیشه یا با استفاده از مخلوط 10کیلوگرم دانه گندم و2 لیتر روغن پارافین و 5کیلو فسفردوزنگ، استفاده از موش کش های کومارینی که مانع تشکیل ویتامین شده وهمزمان با آن روی عروق اثر کرده وباعث تراوش خون از رگ ها در اعضای داخلی می شود مانند فومارسن وکوماگلر ودیکومارول وغیره. •چند نوع سم دیگربرای مبارزه با موش ها اشاره می شود 1-Brodifacoum  برعلیه موش های کشاورزیف انباری و خانگی 2-Zinc phosphide  برعلیه موش های ورامین و مغان 3-Sodium cyanide  برعلیه موش کلاهو 4-Coumatetralyl  برعلیه موش های انباری، خانگی، قهوه ای، سیاه ومهاجر 5- Coumahlor برعلیه موش های انباری، خانگی، قهوه ای، سیاه ومهاجر 6- Warfarin برعلیه موش های انباری، خانگی، قهوه ای، سیاه ومهاجر 7- Aluminium phosphide سم تدخینی است بر علیه انواع موش ها •ت:آهو وگوزن آهو وگوزن نیزبه لحاظ کمبود علوفه در ایام زمستان با پایین آمدن از کوه واستفاده از برگ های سبز زعفران،خسارت ایجاد می کنند. •)Acari2: کنه ها( در نمونه برداری هایی که طی سال های 1377تا1380به منظور شناسایی ومعرفی آفات انجام گرفت 5نمونه کنه جمع آوری شد که از میان آنها خسارت کنه بنه زعفران وکنه قهوه ای گندم، اهمیت دارند. •نحوه خسارت کنه زعفران بنه های زعفران را غالبا از محل زخم ها وگاهی قسمت های سالم بنه مورد حمله قرار می دهد.سپس ضمن تغذیه وایجاد طونلی در بنه، درداخل بنه شروع به زاد و ولد کرده و حفره ای در بنه ایجاد می کند. این حفره به تدریج گسترش یافته وهمچنین عوامل گندزا به راحتی از محل زخم ها وحفرات در داخل بنه نفوذ کرده وباعث تسریع در پوسیدگی بنه می گردند. بوته هایی که بنه آنها توسط این کنه ها مورد حمله قرار گرفته است،دارای برگ ضعیف تر وکوتاه تراز بنه های سالم می باشند و این گونه برگ ها زودتر از حد معمول خزان می نمایند. •کنترل الف: کنترل کنه های مزارع احداث شده: فعالیت چشم گیر این کنه در مزارعی دیده می شود که عمق کاشت کمتر از حد معمول است ویا به دلایلی در تابستان آبیاری شده باشد. بنابراین توصیه می گردد: از آبیاری مزرعه در طول تابستان جدا خودداری گردد؛ مزارعی که عمق کاشت کمتر از حد معمول است، در طول تابستان(دوره استراحت زعفران) با افزودن خاک زراعی سبک ومناسب، به طوری که عمق کاشت به بیش از 15 سانتی متر برسد واین عمل هر دو سال یک بار تکرار شود. •         ب: کنترل کنه های مزارع در حال احداث: 1:بیرون آوردن بنه های زعفران از خاک برای کاشت مجدد به صورت خشک انجام گیرد واز آبیاری مزرعه زعفران برای سهولت در کندن بنه ها جدا خودداری شود. 2:بنه های سالم وفاقد لکه های تیره برای کاشت انتخاب شود. 3:بنه ها قبل از کاشت باقارچ کش- کنه کش مناسب ضد عفونی شود.(ضد عفونی بنه زعفران و خاک با کنه کش امایت) 4:عمق کاشت بسته به بافت خاک 20-15 سانتی متر انتخاب شود. 5:هر دوسال یک بار خاک زراعی سبک در طول تابستان به ارتفاع  1-2 سانتی متر اضافه گردد تا عمق کاشت همیشه ثابت باقی  بماند. 6:از آبیاری مزارع زعفران در تابستان جدا پرهیز شود ، زیرا با آبیاری تابستانه ، مهمترین فاکتور محدود کننده کنه ، یعنی رطوبت فراهم شده و باعث فعال شدن کنه ها وافزایش جمعیت آنها می شود. • 7:از خاک برداری مزارع زعفران برای کاشت مجدد آن خودداری شود. 8:درموقع کاشت بنه بیشتری در واحد سطح استفاده کردد تا در مدت زمان کوتاهتری مزرعه زعفران به برداشت اقتصادی برسد و کنه ها نیز فرصت کمتری برای افزایش جمعیت داشته باشند. 9:کود دامی گاوی پوسیده وعاری از بذر علف هرز مورد استفاده قرار گیرد، چون به تجربه ثابت شده است که کودهای گوسفندی و مرغی برای زراعت زعفران مناسب نمی باشند. 10- بنه ها برای کاشت فقط از هم جدا شده و از پوست گیری و جدا کردن تکمه ته بنه خودداری شود. 11- از انتقال بنه های زعفران مناطق آلوده ، به سایر مناطق جلوگیری به عمل آید. •)Petrobia lateens Mullerب: کنه قهوه ای گندم( :خسارت • •کنترل الف: زراعی : 1- شخم عمیق: با توجه به اینکه یکی ازعوامل پایداری این آفت گیاهی، میز بان هرز می باشد، انجام شخم عمیق، شرایط را برای فعالیت آفت نامساعد می کند ودر نتیجه سبب کاهش جمعیت می شود. 2- اجرای تناوب: استفاده از گیاهان غیر میزبان به مدت سه سال به نحوی که گیاهان میزبان مجدداً در زمین آلوده به این کنه کاشته نشود. ب: مکانیکی:     ازعوامل مؤثر برتغییرات جمعیت کنه قهوه ای گندم می توان نوع خاک،میزبان های ثانویه، رطوبت محیط، آبیاری، تناوب را نام برد. خاک های سنگین رسی، باد شدید، وتناوب کشت از عوامل مؤثر در کاهش جمعیت این کنه در منطقه می باشند. • پ: بیولوژیک : فعالیت این آفت عمدتاً در پاییز و زمستان است. بنابراین در این موقع از سال دشمنان طبیعی فعال نمی باشند. به نظر می رسد اکثر دشمنان طبیعی این آفت از زیر رده  کنه ها باشند. در این موقع ازسال جمعیت کنه های شکارگر درشرایط حداکثر قرارداشته باشند می توانند جمعیت قابل توجه ای از آن را کنترل نمایند ویکی از دلایلی که باعث شده جمعیت آن در شرایط نسبتاً ثابتی باقی بماند وجود تنوع قابل توجه جمعیت بالای کنه های شکارگر می باشد. ت:شیمیایی: ازترکیبات کنه کش برموپروپیلات(نئورون)، دیکوفول(کلتان) وکلوفنترین (آپولو) استفاده می شود. •(Insecta) 3- حشرات ازحشراتی که برای زعفران آفت شناخته شده اند، می توان به تریپس ها، شته ها و دم فنر مانندها اشاره کرد که ازاین میان تریپس توتون ازنظرخسارت زایی روی زعفران، حائز اهمیت است. •خسارت فعالیت این تریپس درپشت برگ های زعفران بوده وبه دلیل وجود دو شکاف طولی عمیق،  در پشت برگ های زعفران محیطی امن ومناسب برای تخم گذاری، فعالیت پوره ها وحشره بالغ فراهم می آورد. پوره ها وحشرات بالغ با خراش دادن اپیدرم برگ زعفران وتغذیه از شیره سلولی باعث بروز نقاط رنگ پریده نموده که درشدت خسارت این نقاط زیاد بوده که از به هم پیوستن آن ها، لکه های رنگ پریده مایل به زرد در برگ ایجاد می شود.خسارت این تریپس بر روی برگ های زعفران به صورت پیدایش برگ های زردتا سفید رنگ بوده که این نقاط محل فرو نمودن استایلت ها می باشند.برگ هایی که شدیدا آلوده اند زودتر خزان کرده و بطور مستقیم باعث کاهش محصول زعفران سال آینده می گردد. •کنترل با توجه به اینکه جمعیت بالای این آفت در اواخر فصل رویشی زعفران دیده می شود وبه نظرمی رسد که نیاز به مبارزه شیمیایی نباشد ، ولی چنانچه آفت نگران کننده وخسارت آن ملموس بود، پس ازانجام آزمایش سموم ، اقدام به کنترل شیمیایی می گردد،1- از بين بردن علفهاي هرز مزارع وضد عفونی بذور با سم گاچو. 2- ازسم متاسیستوکس در هنگام بروز مشکل می توان استفاده کرد. •سایر آفات زعفران      درنمونه برداری هایی که درطی سال های 1377 تا 1380 به منظورشناسایی آفات زعفران درمناطق جنوبی استان خراسان، توسط حسن رحیمی، سعید مودی وابراهیم یزدانی انجام گرفت، علاوه برکنه بنه زعفران، کنه قهوه ای گندم وتریپس توتون که خسارت اقتصادی دارند، نمونه های دیگری نیز جمع آوری شد که به دلیل نداشتن خسارت اقتصادی، فقط به ذکر نام آنها بسنده می شود: 1:کنه Tyrophagus putrescentias Schrank 2:کنه Bryobia praetiosa koch :3کنه Penthaleus major Duges :4تریپسCollembolothrips sp :5تریپسHoplothrips reuteri Karny 6:شته Myzus certus Walker 7:شته Aulacorthum palustre HRL 8:دم فنرمانند Xenylla boerneri Axels 9:دم فنرمانند Sphaeridia pumilis Krausb •بيماريها      زعفران گياهي نيمه كويري است كه در برابر سرما و كم آبي مقاومت دارد . در تمام مدتي كه آب براي ساير محصولات زراعي ضروري است ، براي گياه زعفران مضر و خسارت بار است . اين گياه هنگامي به آبياري نياز دارد كه آب كشاورزي مورد استفاده چنداني ندارد. با اين همه پايداري و مقاومت باز هم گياه زعفران در مقابل برخي از بيماريها آسيب پذير است .از مهمترين بيماريهاي گياه زعفران مي توان بيماري (تاكون) را نام برد كه كشاورزان مناطق كشت زعفران به آن ( سياهك زعفران ) مي گويند . عامل ايجاد اين بيماري نوعي قارچ به نام (فوساكو) است . اين قارچ بر روي برگها و غده زعفران قرار مي گيرد و به تدريج گياه را از بين مي برد .       در آغاز حمله اين بيماري ، لكه هاي ريز قهوه اي رنگي بر روي برگها ظلهر مي شود و پس از مدت كمي رنگ لكه ها به سياهي مي گرايد . براي مبارزه  با اين بيماري بايد به محض مشاهده آثار آن ، همه اندامهاي آلوده گياه را از مزرعه خارج كرد و در محلي سوزاند تا از انتشار و شيوع آن جلوگيري شود .

•چرایی زعفران

همان طوریکه می دانیم برگها کارخانه مواد غذایی گیاه اند . و این مواد پس از ساخته شدن جهت مصرف غذایی متوجه پیاز و ریشه نبات می شود . بنا اگر برگ زعفران درو و یا جرا ییده شوند زعفران صدمه زیاد را می بیند . از این رو تنها موقع می توان برگها را جمع اوری کرد کا کاملا برگها زرد شده باشند . بالا کشیدن زودتر از موعد برگها موجب اسیب رساندن به پیا های زعفران می گردد . همچنان مواد غذایی در برگها در موقع ختم فصل نمویی به پیاز زعفران می رود . و در همین موقع پیاز های زعفران درشت و بزرگ می شوند .

•عمليات به زراعی زعفران

1) زمين اتخاب شده براي کاشت زعفران بايد حاصلخيز بوده و غني از مواد غذايي و آلي باشد. 2) پیازهای درشت وسالم وعاري از هر گونه بيماري و آلودگي براي کشت مزرعه انتخاب شود. 3) رديف کاري به جاي کپه کاري نتيجه بهتري مي دهد و عمليات ماشيني را در داخل مزرعه سهل و آسان مي کند. 4) از پيازهاي خشکه کن و محافظت شده در شرايط خشک و خنک و تهويه شده استفاده شود. • 5) در هنگام استراحت تابستاني گياه زعفران از آبياري آن خودداري شود. 6) در عمق کاشت پیازها دقت شود که در مناطق سردسير 20 - 15 سانتيمتر و در مناطق معتدل 15 - 10 سانتيمتر کمتر نباشد. 7) حتي الامکان در موقع خواب تابستانه با علف هاي هرز مبارزه شود. 8) چون هرساله پيازها به سطح خاک نزديک مي شوند افزودن لايه اي معادل 2 - 3 سانتی متر از کود و خاک و خاکستر سبب حفاظت بيشتر پيازها از تنش هاي محيطي شده و در عين حال مواد مغذي بيشتري به گياه مي رسد. 9) از اضافه کردن کودهاي حيواني بهمراه کودهاي شيميايي لازم که قبلا بهنگام تهیه زمین  به مقدار و زمان مصرف آن اشاره شده مايقه اي نشود. • 10) زمين ضرورت کامل دارد تا گلها به آساني بتوانند از خاک بيرون آيند منتهي بايد دقت کرد که پس از آبیاری،عمق سله شکني طوري نباشد که به پيازهاي زعفران آسيب برسد. 11) مبارزه با جوندگان بخصوص انواع موش از اهميت زيادي برخوردار است هرگونه سهل انگاري در اين خصوص باعث از بين رفتن محصول و استقرار موشها در زمين مي گردد. 12) برداشت گل در ساعات اول روز (4 - 9 صبح) موقعي که گلها بصورت غنچه باشند بايد انجام شود. 13) در خشک کردن گلها بايد دقت شود تا رنگ و عطر دلپذير زعفران محفوظ بماند. 14) بهترين روش خشک کردن زعفران روش توسينگ يا خشک کردن اسپانيايي است که بوسيله هيتر و الک نسوز انجام مي شود. 15) بالاخره زعفران بايد در ظروف در بسته فلزي، چوبي قلع دار يا شيشه اي دردار دور از نور و رطوبت و حرارت نگهداري شود. •

منبع:وب سامقان