تداوم روند کاهش سهم دلار از ذخایر ارزی جهان

صندوق بین المللی پول از تداوم روند کاهش سهم دلار از ذخایر ارزی جهانی خبر داد.

به گزارش ایسنا به نقل از رویترز، اقبال بانک‌های مرکزی جهان به دلار رو به کاهش است و ارزهای امن‌تر نظیر ین ژاپن و فرانک سوئیس در حال گرفتن جای اسکناس سبز هستند. آن‌طور که داده‌های جدید صندوق بین‌المللی نشان می‌دهد، سهم دلار از ذخایر ارزی جهان در پایان سه ماهه دوم سال به ۶۱.۳ درصد رسیده است تا بدین ترتیب بیشترین کاهش فصلی سهم دلار در ۱۱ سال اخیر به ثبت برسد. 

از سوی دیگر روند افزایش سهم یوان چین از ذخایر ارزی جهان کماکان ادامه دارد و این ارز حدود ۲.۱ درصد کل ذخایر را تشکیل می دهد که ۰.۲ درصد بیشتر از رقم ثبت شده در فصل قبل است. در طرف مقابل اما سهم ین به ۵.۴ درصد کاهش یافته است. سهم یورو از این ذخایر نیز به ۲۰.۶ درصد رسیده که ۰.۱ درصد بیشتر از رقم ثبت شده قبلی است. با بهبود وضعیت اقتصاد چین پس از همه گیری کرونا تمایل معامله گران به خرید و نگهداری یوان بیشتر شده است تا جایی که این ارز بیشترین صعود را در برابر دلار در بین ۹ ارز مهم جهانی داشته است. 

در حال حاضر ۶.۸۲ تریلیون دلار از ذخایر ارزی جهانی را دلار تشکیل می‌دهد که در مقایسه با پایان سه ماهه نخست سال، از نظر ارزشی ۳۴ میلیارد دلار و از نظر درصدی ۰.۸۲ درصد افزایش یافته است. بدین ترتیب در حال حاضر دلار بیش از ۶۱ درصد از کل ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد.

یکی از بانک های بزرگ آمریکایی نیز در گزارشی جداگانه از کاهش تمایل بانک های مرکزی به نگهداری دلار و افزایش تقاضای خرید طلا خبر داده است. به گفته بنک آف امریکا، بانک های مرکزی جهان در سال گذشته بیش از ۶۵۰ تن طلا به ذخایر ارزی خود افزوده اند. این بانک سهم دلار از ذخایر ارزی بانک های مرکزی جهان را ۶۱.۸ درصد ارزیابی کرده که ۰.۵ درصد بیشتر از برآورد صندوق بین المللی پول بوده است.

آشنایی با سامانه نظارت ارزی (سنا)

سامانه نظارت ارزی (سنا) توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی راه‌اندازی شده و مدیریت می‌شود.

سامانه نظارت ارزی (سنا) درگاهی است که صرافی‌ها می‌بایست معاملات روزانه ارزی‌شان را در آن ثبت کنند.

 بانک مرکزی جمهوری اسلامی به موجب مقرراتي همه صرافی‌ها را ملزم به ارائه اطلاعات نرخ‌های خرید و فروش ارز در سامانه نظارت ارزی(سنا) کرد. همه صرافی‌های مجاز باید نرخ خرید و فروش ارزهای خود را در ساعات مشخص شده و به طور آنلاین در سایت سنا ثبت کنند و این پایگاه میانگین وزنی نرخ خرید و فروش همه اسعار مورد معامله را محاسبه و نمایش می‌دهد. این سایت تمام نرخ‌های صرافی‌ها را جمع‌آوری کرده و پس از محاسبه میانگین موزون، نرخ ارز را نمایش می‌دهد و بنابراین از صحت بالایی برخوردار است و می‌توان جهت خرید و فروش ارز به آن استناد کرد. این سایت نرخ‌های ارز را روزانه بر اساس هر ساعت نمایش می‌دهد.

• مزایای سامانه سنا

خرید و فروش ایـنـترنتی ارز،‌ حسابداری، خزانه‌داری، دسترسی آنلاین به حساب بانکی و امکان گرفتن قیمت تمام‌شده بخش‌های مختلف این نرم‌افزار را تشکیل می‌دهند.

به واسطه تمام بخش‌هاي سامانه نظارت ارز، صرافی می‌تواند علاوه بر گرفتن قیمت تمام‌شده و تعریف سود و زیان معامله‌هایش، با اتصال به بانکی که در آنجا صاحب‌ حساب است عملیات برداشت و واریز وجه را نیز انجام دهد.

• سفارش اینترنتی ارز

یکی از جذاب‌ترین بخش‌های این سامانه خرید و فروش اینترنتی ارز است و یکی از شلوغ‌ترین و پرمراجعه‌ترین قسمت‌ها نیز شاید همین بخش باشد، چراکه همیشه مسافرانی وجود دارند که برای خرید ارز پا به صرافی می‌گذارند.

در این روش، مشتری یکی دو روز پیش از سفر می‌تواند درخواستش را ارایه دهد و اطلاعات شخصی را که نرم‌افزار از او خواسته از قبیل مقدار ارز مورد نیازش وارد کند. سامانه هم آن‌را به‌عنوان یک درخواست به بانک مرکزی اعلام می‌کند و بانک مرکزی بعد از بررسی درخواست‌ها و همچنین طی کردن فرآیند راستی‌آزمایی با سازمان ثبت احوال، از طریق کد رهگیری که سیستم به مشتری داده به او گفته می‌شود که از کدام صرافی می‌تواند ارز خود را تحویل بگیرد. از طرف دیگر به صرافی هم اعلام می‌شود که ارایه ارز به این فرد بلامانع است. در این مرحله هم مشتری با در دست داشتن مدارک فیزیکی‌اش با مراجعه به همان صرافی می‌تواند مبلغ را یا به حساب صراف بریزد یا آنکه از طریق کارت‌های بانکی به حسابش منتقل کند.

اينكه چرا با وجود سفارش اینترنتی ارز، مشتری بار دیگر باید به صرافی مراجعه کند، به اين دليل است كه اطلاعات ارایه شده توسط مشتری بايد برابر اصل شود. از طرف دیگر وقتی فرد اینترنتی ارز خود را سفارش می‌دهد می‌توان فرآیند راستی‌آزمایی را با دقت بیشتری انجام داد.

حتی از این طریق می‌توان خرید و فروش‌ها را هدایت شده به مسیر صرافی‌ها فرستاد به شکلی که یک صرافی پر کار و صرافی دیگر بیکار نباشد.

• اطلاعات در بانک مرکزی محفوظ می‌ماند

برخی از مشتریان در مواجهه با این سامانه و الزامی که برای وارد کردن اطلاعات شخصی‌شان به‌وجود آمده اطلاعات‌شان را ارایه نمی‌دهند. این افراد از به خطر افتادن امنیت اطلاعاتشان واهمه دارند و بسیاری از آنها با مطرح شدن این مساله از خرید ارز منصرف می‌شوند و ترجیح می‌دهند به جای خرید ارز دولتی و معامله با صراف از بازار سیاه، ارز مایحتاج‌شان را تهیه کنند.

بنابر قوانین و مقررات موجود، مبدا و مقصد خرید و فروش ارز یعنی فروشنده و خریدار باید در دستورالعمل‌های پولشویی مشخص باشد و براساس همین مقررات این نر‌م‌افزار تهیه شده و بنابرآن هم باید خریدار و فروشنده اطلاعاتشان را وارد سیستم کنند.

یک قسمت از سامانه نظارت ارز به بانک مرکزی و قسمت دیگر آن نیز به صرافی‌ها متصل است و بانک‌ها هم هیچ دخالتی در آن ندارند. صرافی‌های بانک‌های عامل هم مانند صرافی‌های شخصی موظف‌اند تمام تراکنش‌هایشان را وارد سنا کنند. بانک مرکزی در این سامانه تمام تراکنش‌های روزانه صرافی‌ها را به‌صورت لحظه‌ای رصد می‌کند.

سامانه ارز نیمایی چیست و چه تاثیری بر بورس دارد؟

دولت از روز ۲۱ فروردین ماه ۹۷ سیاست مالی جدیدی را در پیش گرفت و به‌ منظور هدایت محصولات وارداتی به سمت مجاری رسمی، اطمینان از تخصیص مناسب و عادلانه ارز بر اساس اولویت تقاضا، جلوگیری از قاچاق و خروج سرمایه‌های کشور و شفافیت کامل فرآیند عرضه و تقاضا، سامانه نظام یکپارچه معاملات ارزی موسوم به نیما را راه‌اندازی نمود.

ارز نیمایی چیست؟

از بهمن‌ماه سال ۹۶ زمزمه‌هایی درباره‌ی تشکیل بازار متشکل ارزی به گوش می‌رسید که درنهایت بانک مرکزی در اردیبهشت ۹۷ از سامانه ارز نیمایی رونمایی کرد. نیما درواقع مخفف شده‌ی عبارت «نظام یکپارچه‌ی معاملات ارزی» است و این سامانه باهدف سازماندهی بازار ارز در زمینه تجارت، واردات و صادرات کار خود را آغاز کرد. لزوم وجود ارز نیمایی و سامانه متشکل ارزی زمانی پررنگ شد که در سال گذشته شکاف عمیقی بین نرخ ارز دولتی و نرخ ارز بازار آزاد به وجود آمد و این موضوع نگرانی بسیاری از تجار و بازرگانان واردکننده را به همراه داشت. این موضوع سبب شد روند توسعه این سامانه سرعت بیشتری گرفته و نقش مؤثری را در کنترل نرخ ارز ایفا کند.

سامانه ارزی نیما چگونه کار می‌کند؟

مهم‌ترین ویژگی سامانه ارز نیمایی امنیت معاملاتی است. این بدین معنی است که خریداران و فروشندگان ارز یا به عبارت دیگر عرضه‌کنندگان و تقاضاکنندگان ارزی می‌تواند به سهولت درخواست‌های خرید یا فروش خود را به صورت آنلاین ثبت کرده و  معامله ی آن‌ها از طریق صرافی‌های مجاز موجود در نیما انجام می‌شود. در این سیستم واردکنندگان کالا و خدمات نقش تقاضاکنندگان ارز و صادرکنندگان نقش عرضه‌کنندگان را ایفا می‌کنند. در این میان صرافی‌های بانکی و تضامنی نقش واسطه‌گران مالی را داشته و روند خرید و فروش را تسهیل می‌کنند.

سامانه‌ی نیما به‌عنوان حلقه‌ی مفقوده بین سامانه‌ی جامع تجارت و سامانه‌ی پنجره‌ی واحد تجارت فرامرزی ایفای نقش می‌کند. یکی دیگر از مزایای استفاده از سامانه‌ی نیما، دسترسی تجار به طیف گسترده‌ای از صرافی‌های بانکی و تضامنی است و از این‌ رو نیما می‌تواند رقابت سالمی بین صرافی‌های موجود در این سیستم ایجاد کند.

سامانه‌ی نیما چهار بازیگر اصلی دارد:

• واردکنندگان کالا و خدمات به‌عنوان متقاضیان ارز.
• صادرکنندگان کالا و خدمات (شامل دولت به‌عنوان صادرکننده‌ی نفت) به‌عنوان عرضه‌کننده‌‌ی ارز.
• واسطه‌گران شامل بانک‌ها و صرافی‌ها که منابع را از سمت عرضه‌کنندگان به متقاضیان هدایت می‌کنند.
• سیاست­گذار که بر اساس پیش‌بینی منابع و مصارف، نرخ، دامنه‌ی آزادی نرخ، اولویت‌ها و سقف مصارف را از طریق سامانه کنترل می‌کند.

چگونه می‌توان در سامانه نیما معامله کرد؟

اگر به عنوان یک بازرگان قصد تأمین ارز موردنیازتان از طریق سامانه ارزی نیما دارید کافی است پس از مراجعه به سامانه‌ی جامع تجارت به آدرس ntsw.ir، در قسمت سفارش‌های غیر بانکی درخواست تأمین ارز را ثبت کنید. به دلیل هماهنگی‌های موجود بین بانک مرکزی و وزارت سمت (صنعت، معدن و تجارت)، سفارش شما به سامانه برخط نیما منتقل‌شده و از سوی فروشندگان ارزی دیده خواهد شد.

در حال حاضر واردکنندگان کالا یا متقاضیان ارزی برای تأمین ارز موردنیاز خود می‌تواند به دو صورت عمل کنند؛ نخستین روش همان شیوه‌ی معمول و قدیمی است که واردکنندگان با مراجعه به بانک درخواست تأمین ارز داده و بانک مرکزی از طریق ارتباط با کارگزاری‌های داخلی و بانک‌های خارجی پرداخت ارزی به فروشندگان خارجی را انجام می‌دهد. این روش باوجود تحریم‌های بانکی در حال حاضر عملاً قابل‌استفاده نیست. روش دیگر همان روشی که در قسمت‌های قبلی توضیح داده شد. مزیت این روش نسبت به روش قبلی عدم دخالت مستقیم سیستم بانکی است. درواقع درروش تأمین ارز نیمایی صرافی‌های به عنوان واسطه‌ی اصلی تأمین ارز حضور دارند.

چند قدم قبل از نیما

سامانه نیما پیوندی‌ست میان دو سامانه «جامع تجارت» که بازرگانان در آن ثبت سفارش می‌کنند و سامانه «سنا» که صرافان در آن درخواست‌های خرید و فروش ارز را مشاهده می‌کنند. در ابتدای کار بازرگانان باید سفارشات غیربانکی خود را در سامانه جامع تجارت ثبت کنند. بانک مرکزی هم بر اساس آیین ‏نامه اجرایی مواد ۵ و ۶ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز، موظف است با همکاری وزارت صنعت، معدن و تجارت از سامانه ارزی بهره­‏برداری کند. بدین ترتیب تمام درخواست‌های بازرگانان در سامانه جامع تجارت ثبت و در اختیار سامانه نیما قرار می‌گیرد. صرافی‌هایی که از طریق سنا به درخواست‌های خرید یا فروش ارز دسترسی دارند، می‌توانند از خدمات رایگان نیما برای برقراری ارتباط با متقاضیان، ارائه پیشنهاد و جذب تقاضاها، بدون نیاز به مراجعه حضوری استفاده کنند.

خدمات نیما

در فاز نخست، ثبت درخواست ها برای ارزهای یورو و یوآن امکان پذیر بود اما هم اکنون امکان درخواست برای تمامی ارزها به جز وون کره جنوبی، بات تایلند و ین ژاپن فراهم شده است. در این سامانه ضوابط مربوط به تأمین ارز برای مسافران به خارج از کشور، دانشجویی و درمانی و سایر موارد در مبادی خروجی نیز فراهم شده است. این طرح با همکاری صرافی بانک ها کلید خورده و قرار است با فراهم شدن شرایط لازم، صرافی های غیربانکی نیز به این سامانه بپیوندند.

مزایای استفاده از سامانه‌ی نیما

سامانه متشکل ارز نیمایی در حال حاضر توانسته جای خالی بانک‌ها را در تأمین ارز به‌خوبی پر کند. تعداد زیاد خریدار و عرضه‌کننده در این سامانه این بازار را به سمت رقابتی سالم، سوق داده است که یکسان‌سازی نرخ ارز در فروردین‌ماه سال ۹۷ از سوی دولت جمهوری اسلامی در این موضوع بی‌تأثیر نبوده است. البته ناگفته نماند که در این راستا دولت نرخ ارز را با پیش‌بینی منابع و مصارف، اولویت‌های ارزی و سقف مصارف از طریق همین سامانه کنترل می‌کند.

 لزوم به وجودآمدن سامانه متشکل ارزی

خروج بخش بزرگی از سرمایه ارزی در سال ۹۶ که بر اساس آمار صندوق بین‌المللی پول ۲۷ میلیارد دلار تخمین زده شد، دو علت داشت؛ بیش اظهاری و کم اظهاری. این بدین معناست که یا صادراتی صورت نگرفته و یا کالاها به عنوان واردات ثبت سفارش شده ولی هیچ‌گاه وارد کشور نشده‌اند. البته در میان نباید از قاچاق گسترده‌ی کالاها بدون پرداخت حقوق گمرکی غافل شد. این موضوع مقدمه‌ای برای تشکیل بازار ارز نیمایی و نظارت کامل بانک مرکزی بر جنبه‌های ارزی تجارت شد تا از این طریق تمامی واردات کشور به صورت رسمی و قانونی انجام شود.

مطابق قوانین تصویب‌شده بانک مرکزی، بانک‌ها می‌تواند پس از گرفتن تعهد از واردکننده کالا و تشکیل پرونده، درخواست ارزی او را به صورت حواله در سامانه نیما ثبت کرده و سفارش واردکننده را از طریق صرافی‌های موجود در سامانه انجام دهند. علاوه بر این صادرکنندگان کالاها نیز باید تمامی ارز حاصل از صادرات خود را به جز مواردی که برای واردات از سوی او، بازپرداخت بدهی ارزی و یا سپرده‌گذاری مصرف می‌شود؛ در سامانه نیما به فروش برسانند.

ویژگی‌های اصلی سامانه نیما

نخستین ویژگی سامانه ارز نیمایی سازماندهی اطلاعات و داده‌های واقعی از عرضه و تقاضای ارز است که سبب می‌شود ارز موردنیاز بازرگانان در زمان مناسب در اختیارشان قرار بگیرد. ویژگی بعدی این سامانه یکسان‌سازی و نظم دهی به فرآیند تأمین و تخصیص مصارف ارزی است. قابلیت آخر پوشش نیازمند‌ی‌های خرد علاوه بر نیازمندی‌های کلان ارزی است بدین معنی که علاوه بر تأمین ارز تجاری، می‌توان از سامانه ارز نیمایی برای تأمین ارز دارویی، دانشجویی و مسافرتی بهره برد.

دو نکته مهم در رابطه با سامانه نیما

۱- نکته حائز اهمیت این است که طبق قوانین بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تمامی بانک‌ها علاوه بر این که می‌توانند حواله‌ای را از سمت خود بانک ایجاد کنند، پس از تشکیل پرونده و گرفتن تعهد از واردکنندگان کالا می‌توانند نسبت به ثبت درخواست ارز به صورت حواله در سامانه نیما و همچنین حواله ارز از طریق صرافی ها اقدامات لازم را انجام دهند.

۲- نکته مهم دیگری که باید به آن بپردازیم این است که تمامی صادرکنندگان کالا موظف هستند که ارز به دست آمده از صادرات کالای خود را از طریق سامانه نیما به بانک‌ها و صرافی‌های مجاز در کل کشور بفروشند. در این میان صادرکنندگان کالا می‌توانند ارز حاصل از صادرات کالاهایی را که صرف مواردی همچون واردات توسط خود و یا باز پرداخت بدهی‌های ارزی و یا سپرده‌گذاری می‌کنند را به سامانه وارد نکرده و از فروش آن صرف نظر کنند.

سوئیفت چیست؟

سوئیفت یک انجمن تعاونی غیرانتفاعی است که در ماه مه ۱۹۷۳میلادی توسط ۲۳۹بانک از پانزده کشور اروپایی وآمریکای شمالی راه اندازی گردید و هدف از آن جایگزینی روش های ارتباطی غیر استانداردکاغذی و یا از طریقTelex در سطح بین‌المللی با یک روش استاندارد شده جهانی بود. درحال حاضر بیش از ۷۰۰۰مؤسسه در ۱۹۷کشور جهان عضو آن انجمن می‌باشند.

لازم به ذکر است که در سال ۲۰۰۱بیش از ۵/۱بیلیون پیام از طریق سیستم سوئیفت در سطح جهان مبادله گردیده‌ است.

 مرکز اصلی شبکه سوئیفت در کشوربلژیک بوده و طبق قوانین آن کشور عمل می‌نماید و کشورهای آمریکا،هلند،انگلیس وهنگ کنگ به عنوان مراکز پشتیبان اعضا فعالیت دارند. سوئیفت در هر کشوری داری یک SAP یعنی نقطه دسترسی به سوئیفت می‌باشد که توسط مؤسسه سوئیفت کنترل می‌شود. (در ایرانSAP در بانک مرکزی واقع گردیده ‌است.)

سیستم سوئیفت جهت ارسال و دریافت هرگونه پیام ارزی در بین واحدهای ارزی بانک های داخل کشور و بانک های خارج از کشور مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر تمام بانک های داخلی ایران از طریق خطوطLeased  و یا ماهواره به یک مرکز به نام SAP در بانک مرکزی متصل گردیده و از طریق سیستم ماهواره‌ای پیام ها را برای بانک های مورد نظر ارسال می‌نمایند. این سیستم جهت سرعت بخشیدن به انجام معاملات ارز و جلب رضایت مشتریان و همچنین هماهنگی تمام عملیات ارزی در سطح جهانی با استفاده از یک نرم‌افزاراستاندارد مورد مورد توجه واقع گردیده‌ است.

تاریخچه

سوئیفت مؤسسه ای بین المللی است که در سال 1973 تحت قوانین داخلی کشور بلژیک تأسیس شد. این مؤسسه در سال 1977 با 239 عضو از 15 کشور فعالیت عملی خود را آغاز کرد. مؤسسه سوئیفت در پایان سال 1995 با حدود 5229 عضو (عضو اصلی Member، عضو فرعی submember، اعضای غیر بانکی (Participant) در 134 کشور (تقریباً 27 برابر رشد نسبت به سال 1977) به فعالیت خود ادامه داد. موسسه سوئیفت در سال 2007 شامل 8332 عضو در 208 کشور بود.

مرکز سوئیفت کجاست

مرکز اداری سوئیفت منطقه ای به نام Lahulpeنزدیک بروکسل واقع شده است. غیر از این مرکز اداری، سوئیفت دارای مراکز اداری منطقه ای در دیگر شهرها از جمله لندن، نیویورک، هنگ کنگ و توکیو و شعبه هایی (Branch offices) در شهرهای فرانکفورت، میلان، بحرین، سنگاپور و دفاتر نمایندگی در شهرهای مسکو، توکیو، سئول، بمبئی و سیدنی می باشد.

سوئیفت دارای دو مرکز فنی و تمام رایانه ای یکی در هلند و دیگری در ایالت ویرجینیا  می باشد. این دو محل از مراکز رایانه ای اصلی سوئیفت می باشند و کار کنترل و سازماندهی کل شبکه را به عهده دارند. هریک از این مـراکز در مـواقع اضطـراری و ایجـاد نقص فنی پشتیبان یکدیگر می باشند، به گونه ای که اختلالات احتمالی یکی از دو سیستم در روند کار مشکلی ایجاد نخواهد کرد.

نام موسسه از سر واژه های چه کلماتی تشکیل شده است.

نام مؤسسه( (Society for worldwide interbank financial telecommunicationبه اختصار S.W.I.F.Tنامیده می شود.

سوئیفت مؤسسه ای است که به شکل تعاونی (Cooperative) اداره می شود و از نظر حقوقی «با مسئولیت محدود» است. موضوع و وظیفه مؤسسه سوئیفت مطالعه ، ایجاد و به کارگیری همه امور لازم برای ایجاد ارتباط بین موسسه های مالی و مبادله پیام های محرمانه مؤسسه های مالی در سطح جهان با سرعت و اطمینان بالا است.

کلمات تشکیل دهنده سوئیفت را چنین می توان توضیح داد:

S  مخفف             Society، اداره به شکل تعاونی و با نظر اعضا

Wمخفف              Worldwide، شبکه ای در سطح جهانی

Iمخفف                Interbank، ایجاد ارتباط بین مؤسسه های مالی و بانکی

Fمخفف               Financial، مبادله پیام های مالی

Tمخفف             Telecommunication، استفاده از تکنولوژی پیشرفته برای ایجاد ارتباط در تمام نقاط جهان

فواید  سوئیفت

از آن جا که تعداد زیادی از بانک ها و مؤسسه های مالی عضو مؤسسه سوئیفت هستند، شبکه سوئیفت امکان ارتباط و مبادله پیام بین مؤسسه های زیادی را فراهم می نماید. پیام ها از طریق خطوط مخابراتی و اطلاعاتی با سرعت بسیار بالا بین مؤسسه های مالی مبادله می شود.

مزایای سوئیفت نسبت به سایر شیوه های مبادله پیام را به شرح زیر می توان عنوان نمود:

1ـ سرعت بالا

زمان ارسال پیام از طریق شبکه سوئیفت در صورت باز بودن بانک طرف مقابل حدود چند ثانیه است. اگر بانک مقابل باز نباشد، پیام ها در مرکز رایانه ای Swiftباقی می ماند و بانک گیرنده پس از باز کردن سیستم خود پیام ها را دریافت می کند.

2ـ مکانیزاسیون

سیستم Swiftسیستمی کاملاً اتوماتیک با استفاده از تکنولوژی پیشرفته رایانه ای است.

3ـ قابلیت دسترسی

Swiftدر تمام روزهای هفته و در تمام 24 ساعت قابل دسترسی است و مبادله پیام با کلیه مؤسسه های مالی عضو شبکه در دنیا را امکان پذیر می سازد.

4ـ ضریب اطمینان بالا

اطمینان بالا از دیگر مزایای این شبکه (Swift) است.

1ـ4ـ پیام ها از طریق خطوط مخابراتی و اطلاعاتی به شبکه ارتباطی Swiftمنتقل می شود. متن پیام ها در مسیر ارسال به کاراکترهای غیر قابل خواندن تبدیل می شود و فقط در مقصد دوباره به کاراکترهای قابل خواندن تبدیل می شود.

2ـ4ـ سیستم برای همه اشخاص قابل دسترسی نمی باشد. فقط افرادی که به سیستم معرفی شده باشند آن هم در حد اختیارات تعریف شده توسط افسران امنیتی به سیستم دسترسی دارند. افسران امنیتی حدود اختیارات هر کاربر را از نظر نوع پیام، ورود پیام، تایید پیام در حد امضای درجه دو (Verify) و امضای درجه یک (Approve)، مشخص می کنند.

5ـ استاندارد بودن

سوئیفت شکل و زبان استاندارد برای تنظیم پیام معرفی می کند. این شکل استاندارد همان فرم های مختلف برای ارسال هر پیام خاص است و لزومی به کارگیری جمله های طولانی و بعضاً نامفهوم در متن پیام را از بین می برد.

6ـ اطمینان از دریافت پیام

ارسال پیام از طریق شبکه Swiftبه فرستنده اطمینان می دهد که پیام حتماً به گیرنده خواهد رسید. یعنی هر پیامی که دارای تائیدیه (Acknowledgement) مؤسسه سوئیفت باشد، حتماً توسط گیرنده آن دریافت خواهد شد و هیچ بانکی نمی تواند ادعا کند که پیامی را دریافت نکرده است، مگر این که اشکال فنی در سیستم داخلی اش به وجود آمده باشد.

هم چنین ، هیچ پیام مخابره شده ای از طریق Swiftبه صورت ناخوانا (Garbele) به گیرنده نخواهد رسید و مسئله ای از جهت تماس برای ارسال مجدد پیام پیش نخواهد آمد.

قابلیت های دیگر سیستم

فعالیت اصلی در سیستم Swiftمبادله پیام بین بانک ها و مؤسسه های مالی است. اما این کار تنها قابلیت سیستم نیست، برخی از دیگر قابلیت های سیستم را می توان به شرح زیر نام برد:

1ـ سیستم دارای حافظه ای با حجم زیاد می باشد، این فایل حافظه به اعضا امکان می دهد که بنا به برنامه کاری خود اطلاعات مربوط به پیام های ارسالی و دریافتی چندماه قبل را در سیستم نگهداری کنند تا در موقع لزوم به آن دسترسی داشته باشند.

2ـ چنانچه هر عضو بخواهد موضوع خاصی را به کلیه بانک های دنیا اعلام کند می تواند با ارسال فقط یک پیام 094(Broadcast، اطلاعیه عمومی) آن را به اطلاع کلیه بانک های عضو شبکه سوئیفت در دنیا برساند، یا با یک پیام گروهی موضوعی خاص را به تعداد معینی بانک اعلام کند.

3ـ سیستم سوئیفت قابلیت الحاق به سیستم رایانه مرکزی بانک را دارا می باشد. چنانچه بانکی دارای Maine Frameباشد و سیستم سوئیفت به آن متصل شود، با استفاده از برنامه های جانبی مبالغ بدهکار/ بستانکار به طور اتوماتیک در مانده حساب عمل می شود و احتیاجی به عملیات دستی نیست.

اعضا (USER)

اعضای Swift، مؤسسه ها و بانک هایی هستند که با عضویت در این مؤسسه، مجاز به استفاده از خدمات Swiftمی باشند. اعضای Swiftبه سه گروه تقسیم می شوند:

1ـ اعضای اصلی (Member) : که شامل بانک ها هستند، مثل بانک ملی

2ـ اعضای فرعی (sub member) : مؤسسه هایی که 90% به طور مستقیم یا 100% به طور غیر مستقیم تحت مالکیت اعضای اصلی هستند و از طریق آن ها به عضویت Swiftدر می آیند. 3ـ اعضای غیربانکی (Participant) : مؤسسه هایی که در سطح بین المللی مبادلات سهام انجام می دهند، صادر کنندگان چک های مسافرتی، معامله گران در بازارهای ارز و ...

به هر عضو شناسه ای (براساس استانداردهای ISO) تعلق می گیرد که به عنوان نشانی آن بانک می باشد. در حال حاضر کلیه بانک های کشورمان ایران به شبکه Swiftملحق شده اند.

کدهای سوئیفت

مؤسسه سوئیفت،برای سهولت در امر اتوماسیون و به کارگیری روشی یکسان در پیام ها از کدهایی که ISOبرای نام بانک، کشورها، شهرها و ارزها پیش بینی کرده است، استفاده می کند.

ضروری است در پیام های سوئیفت حتماً از کدهای اختصاص یافته به بانک ها استفاده شود،  در غیر این صورت پیام قابل ارسال نیست.

کد بانک (BIC)

کد بانک (BIC) مخفف کلمه های Bank Identifier codeو شامل کدهایی است که برای اختصاص نامی استاندارد به بانک ها و مؤسسه های مالی دنیا در نظر گرفته شده است. هر کد اختصاص داده شده برای بانک ها شامل هشت یا یازده کاراکتر (حرف/ عدد) می باشد.

مبادله کلید رمز

بانک های عضو شبکه سوئیفت از ابتدای عضویت می توانند برای یکدیگر پیام بدون رمز (MT999) ارسال نمایند. اما چنانچه این بانک ها بخواهند پیام رمز دار ارسال/دریافت کنند، لازم است با یکدیگر کلید رمز مبادله نمایند. مبادله کلید رمز در سوئیفت روشی اتوماتیک، کاملاً مطمئن و مبتنی بر جدیدترین شیوه های مبادله رمز می باشد.

در حال حاضر از فرایند نوینی به نام Relationship management) = RMA) برای مبادله کلید رمز استفاده می شود. این فرایند جایگزین (BKE= bilateral key exchange) شده است که لایه های امنیتی بیشتری را در رمزهای سویفتی ایجاد می نماید.

این فرایند اعضا را قادر می سازد ارتباط کارگزاری خود را با بانک های دیگر کنترل نمایند. لازم به ذکر است در فرایند BKEبا ایجاد رمز سوئیفتی بین دو بانک، طرفین قادر بودند هر نوع پیام رمزدار مربوط به کلیه فعالیت های ارزی را برای یکدیگر ارسال نمایند. اما با پیاده سازی فرایند RMHاین امکان وجود خواهد داشت که بانک ها روابط کارگزاری خود را با سایر بانک ها بر اساس نوع فعالیت ارزی مورد نظر خود محدود نمایند. بدین نحو که بانک ها می توانند تعیین نمایند از کدام بانک پیـام های سویفتی مربـوط به اعتبـار اسنـادی را دریافت/ ارسـال نمـایند و یا با کدام بانک تنها پیام های حواله رد و بدل شود.

منابع اطلاعاتی سوئیفت

منابع اطلاعاتی که سوئیفت از استانداردهای جهانی آن ها برای تهیه و تدوین راهنمای کاربران استفاده می نماید عبارتند از:

-ISo International orgization for standardization

- ICC International chamber of commerce.

- ISDA International swap dealers association.

- ISITC Industry standardization for institutional trade communication

انواع پیام ها در سوئیفت

انواع پیام های قابل ارسال در شبکه سوئیفت را به سه گروه می توان تقسیم کرد:

1ـ پیام های ارسالی از یک عضو به عضو دیگر                      User to user

2ـ پیام های ارسالی از یک عضو به مؤسسه سوئیفت          User to system

3ـ پیام های ارسالی از Swiftبه اعضا                                 System to user

پیام های نوع دوم و سوم ، عموماً، توسط اداره مرکزی ارسال/دریافت می شود.

با توجه به کاربرد پیام های گروه اول، مختصری توضیح داده می شود. همان طور که ذکر شد، در صورتی می توان برای یک بانک از طریق شبکه Swiftپیام فرستاد که آن بانک عضو شبکه باشد (با مراجه به Bic Directory) برای سهولت در امر تنظیم پیام، مؤسسه Swiftمبادرت به طبقه بندی پیام های مختلف نموده است.

بر اساس این طبقه بندی پیام های اعضا به یکدیگر در 10 گروه دسته بندی شده است.

پیام های گروه ا ،              انتقال وجوه بین حساب های مشتریان ،چک ها و ...

پیام های گروه 2،              انتقال وجوه بین بانک ها

پیام های گروه3،               خرید و فروش ارز، وام ، سپرده گذاری

پیام های گروه 4،              وصولی

پیام های گروه 5،              سهام، اوراق بهادار

پیام های گروه 6،              فلزات گرانبها، وام های سندیکایی

پیام های گروه 7،              اعتبارات اسنادی، ضمانت نامه ها

پیام های گروه 8،              چک مسافرتی

پیام های گروه 9،              مدیریت وجوه، صورت حساب

پیام های گروه n،              پیام های مشترک در همه گروه ها

برای هر یک از گروه پیام های فوق راهنمایی با نام همان گروه وجود دارد. که در بانک ها موجود و توسط کاربران حسب مورد، قابل مراجعه خواهد بود.

بانکداران و کارشناسان محترم برای کسب اطلاعات بیشتر به پایگاه اینترنتی سوئیفت  http://www.swift.com مراجعه فرمایند.

سوئیفت (SWIFT)

آشنایی با زبان بین‌المللی بانکی

مقدمه

علاوه بر اهمیت سیستم‌های انتقال الکترونیکی وجوه در داخل یک کشور, سیستم‌های الکترونیکی انتقال وجوه در سطح بین‌المللی نیز حائز اهمیت است و حتی از اهمیت بالاتری برخوردار است زیرا کشورهای پیشرفته شیوه‌های الکترونیکی نقل و انتقال وجوه را به سرعت به کار می‌برند و سیستم‌های سنتی را کنار می‌گذارند چنانچه کشور ما بخواهد با آنها مبادله داشته باشد, باید حداقل در بخش نقل و انتقالات وجوه در سطح بین‌المللی, مجهز به سیستم‌های انتقال الکترونیکی وجوه باشد. احتمالاً همین عامل سبب شده است تا در بخش مبادلات بین‌المللی, بانکهای ایران سریع‌تر از بخش داخلی, بانکداری الکترونیکی راه‌اندازی شود.

مبادلات و پرداخت‌های بین‌المللی حداقل از دو طریق صورت می‌گیرد یکی کارت‌های بانکی بین‌المللی و دیگری سوئیفت (SWIFT). کارت‌های بانکی به تفصیل در مبحث بعد مورد بررسی قرار خواهند گرفت, لذا در این بخش در مورد ارتباطات بین بانکها در سطوح بین‌المللی از طریق سوئیفت (SWIFT) توضیحاتی ارائه می‌گردد.

تعریف سوئیفت[1] (SWIFT)

سوئیفت, یک شبکه بین‌المللی ارتباط مالی بین بانکی است که تسهیلات و خدماتی ویژه‌ای را از طریق مراکز رایانه‌ای در سراسر دنیا ارائه می‌دهد, سیستم مزبور به صورت چند کاربره[۲] می‌باشد و مؤسسه آن به صورت شرکت تعاونی اداره می‌شود و بانکهای عضو, در آن دارای سهام بوده و در سود مؤسسه سهیم هستند[۳].

بنا بر تعریف دیگر سوئیفت شبکه‌ای است که در حال حاضر پیغامهای مالی میان اعضاء و کاربران دیگر در ۱۶۳ کشور را انتقال می‌دهد. از طریق موسساتی که از SWIFT استفاده می‌کنند افراد می‌توانند پرداختهای خود را انجام دهند ارسال پیغامهای SWIFT می‌تواند جزئیات قراردادهای منعقده بین دو کاربر را تائید نموده و یا تبدیل ارزهای خارجی را انجام دهد. این شبکه را می‌توان به عنوان یک جایگزین برای سپرده داخل بانکی به حساب آورد[۴].

SWIFT راه مطمئنی برای تبادل انواع پیغامها, سفارش خرید, فروش, رساندن راهنماییهایی جهت نحوه تحویل, ارسال یا موارد مشابه می‌باشد.

هدف اولیه از ایجاد سوئیفت جایگزینی روشهای ارتباطی غیراستاندارد کاغذی و یا انتقال پیام از طریق تلکس در سطح بین‌المللی, با یک روش استاندارد جهانی بود. سوئیفت از بدو تأسیس تا به حال دچار تحول اساسی در روشها و مکانیزم‌های مورد استفاده خود گردیده است.

تاریخچه سوئیفت SWIFT

قبل از به وجود آمدن سوئیفت, مبادلات پولی در سطح بین‌المللی از امنیت, اطمینان و استاندارد لازم برخوردار نبود. بنابراین در این زمینه خلاء وسیعی احساس می‌شد. به دنبال این احساس که فقدان سرویس مالی بین‌المللی دارای استاندارد بسیار بالا از لحاظ ایمنی و قابلیت اطمینان بوده است, بررسیها و مطالعات اولیه آن توسط اداره‌ای در مرکز بلژیک با پشتیبانی ۲۳۹ بانک از ۱۵ کشور انجام شد. هدف از این مطالعات, تسهیل ارتباطات اطلاعاتی که در سراسر دنیا پخش شده و ایجاد یک زبان مشترک و استاندارد برای نقل و انتقال مالی بین‌المللی بوده است. سرانجام سوئیفت در سال ۱۹۷۴ با حضور اعضاء اصلی و شرکاء از ۱۷ کشور جهان و با ۵۰ مشتری بنیان‌گذاری شد[۵].

در سال ۱۹۷۵ قوانین امنیتی و اعتباری سوئیفت وضع شد و اعضای مالی پشت صحنه سوئیفت تعیین شدند. در این زمان ۵۱۰ مشتری از ۱۷ کشور عضو آن شدند ولی پیغام مالی رد و بدل نشد. در سال ۱۹۷۶ اولین مرکز عملیاتی سوئیفت راه‌اندازی شد, در سال ۱۹۷۷ آلبرت پرنس بلژیک اولین پیغام را از طریق سوئیفت ارسال کرد در این زمان بالغ بر ۵۱۸ بانک تجاری در ۱۷ کشور عضو سوئیفت بودند و ۵۱۸ مشتری از ۲۲ کشور قریب به ۰۰۰/۴۰۰/۳ پیغام از طریق این شبکه ارسال کردند. در سال ۱۹۸۰ برای اولین بار پای کشورهای آسیایی به سوئیفت باز شد و کشورهای هنگ کنگ و سنگاپور به عنوان پیشتاز کشورهای آسیایی شروع به فعالیت و کار با سوئیفت کردند در این سال سوئیفت در ۳۶ کشور فعال بود و حدود ۰۰۰/۹۰۰/۴۶ پیغام رد و بدل کرد.

در حال حاضر بالغ بر ۱۷۸ کشور و ۶۰۰۰ بانک و مؤسسه مالی در سراسر دنیا عضو شبکه سوئیفت هستند. مقر هسته اصلی آن در کشور بلژیک می‌باشد, در ضمن کشورهای, آمریکا, هلند, هنگ‌کنگ و انگلیس نیز به عنوان مراکز پشتیبانی مشتریان[۶] در این زمینه فعالیت دارند. در سال ۲۰۰۰ بالغ بر ۱۲۵/۷ کاربر فعال در کشورهای عضو بالغ بر ۰۰۰/۰۰۰/۲۷۴/۱ پیغام رد و بدل کرده‌اند[۷].

مزایا و اهمیت سوئیفت (SWIFT)

امروزه اهمیت سوئیفت به حدی است که شاید بتوان گفت بدون سوئیفت مبادلات و نقل و انتقالات پول در سطح بین‌المللی مبحثی امکان‌پذیر نیست. و در صورت نبود سوئیفت تجارت بین‌المللی و مبادلات پولی بین‌المللی مشکل جدی مواجه می‌شود. با توجه به اینکه امروزه اهمیت استفاده از ابزار فناوری اطلاعات و ارتباطات, در قالب مزایای امنیتی و سرعت آن سنجیده می‌شود در اینجا از دو جهت مذکور (سرعت و امنیت) مزایای سوئیفت مورد بررسی قرار می‌گیرد.

از دیدگاه تخصصی مزایای سوئیفت را علاوه بر کاهش ریسک مدیریتی و بهبود اتوماسیون, که تمام فناوریها و مؤسسات امروزه به دنبال آن هستند, می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد[۸]:

۱ـ استاندارد بودن SWIFT

قبل از راه‌اندازی این شبکه تبادل پیغامهای مالی توسط تلکس انجام می‌شد و پیغامهای مالی با استفاده از برداشت دریافت‌کننده از پیام, تعبیر می‌شد. ولی اکنون با استفاده از استانداردهای سوئیفت, تعبیر و تفاسیر پیامهای مالی کاملاً یکسان است.

۲ـ سرعت

با توجه به اینکه پیغامها از طریق شبکه ارسال می‌شود کمتر از چند ثانیه پس از ارسال, پیام گیرنده آن را دریافت خواهد کرد این روش باعث تسریع در نقل و انتقال وجوه خواهد شد.

۳ـ قابلیت اطمینان

با عنایت به اینکه رمزنگاری و رمزگشایی, تماماً به وسیله شبکه انجام می‌پذیرد و کاربر نقشی در رمزنگاری و رمزگشایی آن ندارد در نتیجه, قابلیت اطمینان این شبکه برای کاربران آن رضایت‌بخش است و کاربران کاملاً به این شبکه اعتماد دارند.

۴ـ گستردگی

هم اکنون بالغ بر ۲۸۰۰ بانک (شامل ۱۵۰ بانک از آمریکا و بقیه از سایر کشورهای جهان) عضو سوئیفت هستند البته این تعداد علاوه بر سایر کاربران نظیر مؤسسات مالی (که تا سال ۲۰۰۰ بالغ بر ۶۰۰۰ مؤسسه مالی در ۱۷۸ کشور جهان بوده است) و همچنین دلالان سهام, مؤسسات مدیریت سرمایه‌گذاری, سازمانهای سپرده‌گذاری سهام و… بوده است[۹]. در تائید گستردگی آن لازم به ذکر است با توجه به این که هم اکنون معاملات طلا هم از طریق این شبکه انجام می‌پذیرد, این امر روند گسترش آن را سریعتر از پیش نموده است.

در طول سال ۲۰۰۰ از طریق شبکه سوئیفت بالغ بر ۲/۱ بیلیون پیغام مالی, منتقل شده و به طور متوسط روزانه ارزش پیغامهای مالی از طریق سوئیفت به تنهایی مبلغی بیش از ۵ تریلیون دلار آمریکا تخمین زده شده است. با اتخاذ سیاست افزایش خدمات برای کاربران در نقاط مختلف جهان, پیش‌بینی می‌شود که این روند همچنان سیر صعودی داشته باشد.

۵ـ هزینه کم

خدمات سوئیفت باعث می‌شود هزینه نقل و انتقال مالی بسیار کاهش یابد. هم اکنون هزینه مخابره هر پیام سوئیفتی (هر ۳۲۵ حرف یا علامت[۱۰]) برای ایران حدود ۸ فرانک بلژیک است که در صورت استفاده از شبکه با ظرفیت کامل و بهینه (توسط ادارات مرتبط با شبکه سوئیفت) این هزینه تا مقدار ۵/۵ فرانک بلژیک برای هر پیام قابل کاهش می‌باشد. این در حالی است که به استناد برآورد و نظریه کارشناسان فنی سوئیفت, هزینه سوئیفت کمتر از یک سوم هزینه مخابره پیامهای مالی از طریق تلکس است[۱۱].

۶ـ امنیت

با ملاحظه حجم زیاد تبادلات مالی, ارزی و سهام که امروزه در سطح جهانی صورت می‌پذیرد زیرساختار اصلی این امور همواره به تائید و تصدیق این ارتباطات از طریق یک مرجع معتبر (طرف سوم) نیازمند است. سوئیفت راه‌حلهای متعددی به منظور تائید و تصدیق پیامها به کاربران متعدد خود ارائه می‌دهد. با توجه به نقش بسیار مهم سوئیفت به عنوان مرکز پیغام‌رسانی برای اعضاء خود که می‌خواهند مبالغ زیادی از پول را رد و بدل کنند, امنیت درون شبکه نقش حائز اهمیت و تعیین‌کننده‌ای دارد. سوئیفت با استفاده از شبکه‌های اختصاصی خود و سیستم پیشرفته نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تاکنون از عهده این عمل به خوبی برآمده است. ”و تا به حال خبر یا گزارشی مبنی بر سوء استفاده از این شبکه دریافت و یا منتشر نشده است. از طرف دیگر این اعتبار امنیتی وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم این شبکه متعلق به کشور خاصی نیست و همه کشورها بسته به آمار پیامهای وارده و صادره می‌توانند در این شبکه سهم داشته باشند“.

کاربرد و کاربران سوئیفت

علاوه بر مواردی که به صورت گذرا در بخشهای قبل مطرح شد, در این بخش ابتدا توضیحاتی پیرامون انواع خدمات بانکی که توسط سوئیفت در سراسر دنیا ارائه می‌شود, داده شده, سپس فهرستی از کاربران متفاوتی که بیشترین سهم را در استفاده از این شبکه دارا هستند ارائه می‌گردد. خدماتی که توسط شبکه سوئیفت ارائه می‌شوند عبارتند از[۱۲]:

۱ـ حواله‌های بانکی[۱۳]

۲ـ حواله‌های بدهکار و بستانکار[۱۴]

۳ـ صورتحسابهای بانکی[۱۵]

۴ـ معاملات و تبدیلات ارز[۱۶]

۵ـ بروات[۱۷]

۶ـ اعتبارات اسنادی[۱۸]

۷ـ معاملات سهام بین بانکها[۱۹]

۸ـ گزارش مانده و تراز حسابها[۲۰]

۹ـ تسویه حساب مبالغ کوچک و بزرگ

تنوع خدمات فوق‌الذکر که توسط سوئیفت ارائه می‌شود دامنه و وسعت کاربرد آن را مشخص می‌کند با توجه به وضوح خدمات فوق, نیازی به تشریح آنها در اینجا احساس نمی‌شود[۲۱]. موضوع مهم دیگری که در بخش سوئیفت لازم است به آن اشاره شود, کاربران آن می‌باشد. به همین منظور در ادامه توضیحات مختصری پیرامون کاربران سوئیفت ارائه می‌گردد. کاربران سوئیفت به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

۱ـ عضو (سهامدار)[۲۲]

اعضاء شامل بانکها, دلالان واجد شرایط, واسطه‌های معاملات بازرگانی و سهام مؤسسات سرمایه‌گذاری می‌باشند

۲ـ عضو جزء[۲۳]

یک سازمان که واجد شرایط لازم جهت عضویت در سوئیفت می‌باشد و بیش از ۵۰% سهام آن به طور مستقیم و یا ۱۰۰% سهام آن به طور غیرمستقیم در اختیار یک عضو سوئیفت باشد یک عضو جزء باید کاملاً تحت کنترل مدیریتی اعضاء باشند.

۳ـ شرکاء[۲۴]

انواع شرکاء شامل:

۱ـ دلالان و واسطه‌هایی که در زمینه سهام و اوراق و مسائل مالی مربوطه فعالیت دارند.[۲۵]

۲ـ مبادله‌گرهای ارزی برای سهام, اوراق قرضه و ابزارهای مالی مرتبط.

۳ـ مؤسسات سپرده‌گذاری و تسویه (نقل و انتقال بانکی) مرکزی.[۲۶]

۴ـ دلالان (صرافان) پول[۲۷]

۵ـ شرکتهای خدماتی امانات[۲۸]

۶ـ تسهیل‌کنندگان فرعی امانات و سرویسهای ذینفع[۲۹]

۷ـ سازمانهای نمایندگی ـ انتقال و ثبت‌کننده[۳۰]

۸ـ شرکت‌کنندگان در سیستم پرداخت[۳۱]

۹ـ صادرکنندگان چکهای مسافرتی[۳۲]

۱۰ـ مؤسسات تجاری[۳۳]

۱۱ـ ارائه‌کنندگان خدمات تصدیق معاملات تجاری الکترونیکی ایمن[۳۴]

۱۲ـ دفاتر نمایندگی[۳۵]

۱۳ـ مؤسسات مالی غیرسهامی[۳۶]

۱۴ـ نمایندگیهای ارائه‌دهنده سیستم‌های مخفی امن[۳۷]

۱۵ـ زیرساخت‌های بازار سهام[۳۸]

۱۶ـ اعضای اداره‌کنندگان گروههای استفاده‌کننده[۳۹]

۱۷ـ مؤسسات مدیریت سرمایه‌گذاری[۴۰]

مکانیزم عمل سوئیفت

سوئیفت یک شبکه مطمئن برای مؤسساتی است که عضو آن هستند. بر طبق شرایط و قوانین سوئیفت, اعضاء آن حتماً باید بانک یا مؤسسه مالی باشد و از مؤسسه سوئیفت امتیاز خریداری کرده باشند. هر کدام از متقاضیان[۴۱] فرمی را مبنی بر تقاضای عضویت پر می‌کنند. پس از تائید عضویت سوئیفت, بخشی از تجهیزات ویژه از طریق مؤسسه سوئیفت تأمین و تجهیزات جانبی توسط متقاضی تأمین می‌شود. معمولاً هر کشوری که پیامهای آن به حدی رسیده باشد که به لحاظ اقتصادی توجیه‌پذیر باشد پایگاه دسترسی به سوئیفت یا SAP[۴۲] ایجاد می‌کند که هزینه این بخش را خود سوئیفت می‌پردازد, به طور مثال در ایران یک SAP وجود دارد که در محل بانک مرکزی استقرار دارد, این مرکز توسط سوئیفت از بانک مرکزی اجاره شده است.

یکی از مسائل بسیار مهم در سوئیفت, خطوط ارتباطی مورد استفاده می‌باشد. معمولاً خطوطی که برای اتصال به شبکه سوئیفت استفاده می‌شود به سه نوع تقسیم می‌شوند:

۱ـ خطوط اصلی برای اتصال CBTها به شبکه سوئیفت.

۲ـ خطوط مخابراتی PSTN[۴۳] یا Dialup.

۳ـ خطوط اجاره‌ای[۴۴].

مقر اصلی سوئیفت, کشور بلژیک می‌باشد و در ضمن کشورهای امریکا, هلند, هنگ کنگ و انگلیس نیز به عنوان مراکز پشتیبانی مشتریان[۴۵] فعالیت دارند.

لازم به ذکر است که هزینه‌های مربوط به استفاده از سوئیفت بر مبنای یورو[۴۶] محاسبه می‌شود. از لحاظ امنیتی, دسترسی به اطلاعات سوئیفت در مراکز و مؤسسه‌های مالی به صورت طبقه‌بندی شده است. به عبارت دیگر کاربران بنا به سلسله مراتب کاری و نیاز اطلاعاتی به اطلاعات شبکه سوئیفت دسترسی خواهند داشت. رمزنگاری توسط خود شبکه به صورت بسته‌های اطلاعاتی (Protocol X.25) انجام می‌شود و اعضاء استفاده‌کننده نقشی در آن ندارند. روش کار بدین صورت است که یک اپراتور, پیام مالی را که قرار است ارسال گردد, کنترل می‌کند. سپس اپراتور دیگر آن را تائید و ارسال می‌کند.

نرم‌افزاری که برای امور سوئیفت استفاده می‌گردید سابقاً ST 400 بوده که تحت VMS[۴۷] عمل می‌کرده اکنون از نرم‌افزار Swift alliance که تحت ویندوز NT یا ویندوز ۲۰۰۰ کار می‌کند استفاده می‌شود. هر اشتباه یا خرابی در تجهیزات موجب می‌شود, مرکز پشتیبان شبکه (مرکز پشتیبانی سوئیفت ایران در کشور هلند مستقر است) علائم اخطار و هشدار را به کار بیندازد. در مجموع پس از آنکه پیام مالی ارسال گردید اگر موجودی حساب کافی باشد اطلاعات دریافت می‌شود و تصدیق پیام صورت می‌گیرد در نتیجه حساب, بدهکار می‌گردد اگر موجودی حساب کافی نباشد, پیام تصدیق (تأیید) نمی‌گردد و پیام عدم موجودی ارسال می‌گردد.

به منظور رعایت اختصار, نحوه عملکرد سوئیفت به طور خلاصه تشریح می‌گردد.

برای این منظور فرض کنید یک فروشنده و یک خریدار می‌خواهند یک معامله تجاری را از طریق اینترنت که از گواهینامه دیجیتالی Identrus[۴۸] که به وسیله بانکشان صادر شده, استفاده می‌کنند, انجام دهند, در این صورت مراحل ذیل دنبال می‌شود:

۱ـ خریدار یک سفارش خرید را از طریق شبکه اینترنت صادر می‌کند.

۲ـ فروشنده نیاز دارد که هویت خریدار و همچنین گواهینامه و درخواست او, تضمین, تصدیق و اعتباریابی شود. خریدار سفارش خرید را از طریق trust Act[۴۹] گواهی و ارسال می‌نماید.

۳ـ Trust Act از بانک مربوطه اعتبار و تصدیق هویت مشتری را درخواست می‌کند. به طور همزمان Trust Act صحت و سقم هویت دو بانک را با Identrus بررسی می‌کند.

۴ـ زمانی که اعتبار اخذ شد, Trust Act سفارش تضمین شده و تصدیق شده را به فروشنده منعکس می‌کند. بنابراین فروشنده می‌تواند به آن اعتماد نماید.

۵ـ فروشنده یک رسید به خریدار می‌دهد. در نتیجه خریدار یک رسید تضمین شده قابل اطمینان دارد.

۶ـ Trust Act یک ثبت زمانی از همه پیغامها را حفظ می‌کند.

۷ـ پس از این مرحله کلیه نقل و انتقالات پیام‌ها مبادله و ثبت می‌شود.

[۱]. Society for World wide Interbank Financial Telecommunications (SWIFT)

[۲]. Multiuser

[۳]. برای اطلاع بیشتر به جزوه منتشر نشده بانک مرکزی در خصوص سوئیفت مراجعه نمایید.

[۴] . Morknorris & Stere, 2001.

[۵]. www.swift.com

[۶].CustomerSupportCenter

[۷]. همان منبع, History.

[۸]. www.swift.com/swift-home. “about swift”

[۹]– همان منبع, swift users.

[۱۰]. character

[۱۱]. جزوه منتشر نشده بانک مرکزی در خصوص سوئیفت.

[۱۲]. جزوه منتشر نشده بانک مرکزی در خصوص سوئیفت.

[۱۳]. Bank Transfer

[۱۴]. Debit Credit Advice

[۱۵].Bank Statements

[۱۶]. Foreign Exchange and Money Market Confirmation

[۱۷]. Collections

[۱۸]. Documentary Credits

[۱۹]. Interbank securities Tradings

[۲۰]. Balance Reporting

[۲۱]. علاقه‌مندان می‌توانند به منبع www.swift.com مراجعه نمایند.

[۲۲]. Member (shareholder)

[۲۳]. Sub – member

[۲۴]. Participant

[۲۵]. Brokers and dealer in Securities and Related Financial Instruments

[۲۶]. Central Depositories and Clearing Institutions

[۲۷]. Money brokers

[۲۸]. Trust and Fiduciary Services Companies

[۲۹]. Subsidiary Providers of Custody and Nominee Services

[۳۰]. Registrar and Transfer – Agent Organisation

[۳۱]. Payment System Participants

[۳۲]. Travellers Cheque Issuers

[۳۳]. Trading Institutions

[۳۴]. Securities Electronic Trade Confirmation (ETC) Service Providers

[۳۵]. Representative offices

[۳۶]. Non – Shareholding Financial Instiution

[۳۷]. Securities Prexy Voting Agencies

[۳۸].  Securities Market Infrastructures

[۳۹]. Member Administered Closed User Group Participants

[۴۰]. Investment Management Institutions

[۴۱]. منظور از متقاضیان مؤسسه‌های مالی, بانکها و دلالان مالی نظیر آن می‌باشد.

[۴۲]. Swift Access Point

[۴۳]. Public Switched Telephone Network

[۴۴]. Leased Lines

[۴۵]. Customer Suppot Centers

[۴۶]. یورو واحد پول مشترک کشورهای اروپایی می‌باشد.

[۴۷]. VMS یک سیستم عامل مخصوص رایانه‌های Main Frame می‌باشد.

[۴۸]. Identrus یک نوع نرم‌افزار مخصوص در شبکه اینترنت است که برای بررسی جوانب امنیتی پیغام‌ها مؤسسات در شبکه سوئیفت طراحی شده است.

[۴۹]. Trust Act برای مؤسسات یک سایت اینترنتی است که از طریق سرور Trust Act مسائل امنیتی را بررسی می‌نماید.

سوئیفت

سوئیفت چیست؟

* در سوئیفت پیام هاي بانکی استاندارد هستند و براي هر نـوع امـور بـانکی یـک  پیام مشخص و تعریف شده است و کلیه بانک هاي عـضو سوئیفت ملزم هستند براي مخابره پیام از فرمت خاص استفاده کنند.
* سوئیفت ادعا میکند که در حـدود 99/99 درصـد قابـل اطمینان  اسـت . علت وجودي این ادعا مفقود نشدن یک پیام سوئیفتی از اول تأسیس در ایـن  شبکه است. بنابراین با حجم زیاد پیام ها قابلیت اطمینان به سیستم نزدیک بـه صـد درصد است.
* مقررات سوئیفت اعلام می دارد هر عضو شبکه سوئیفت باید حداقل در روزهاي کاري هشت ساعت آمادگی دریافت پیام را داشته باشد و اگر از مقررات عدول کرد، باید به سوئیفت پاسخگو باشد.
* پس به طور کلی سوئیفت در کلیه 365 روز سـال و کل یـه  24 ساعت شبانه روز قابل دسترسی و مبادله پیام امکان پذیر است.
* به استناد ماده 14 اساسنامه سوئیفت، اعضاي 25 نفري هیأت مدیره سوئیفت را بانک هاي عضو انتخاب می کنند  و هر بانکی کـه بیش از 5/1 درصد از سهام سوئیفت را در اختیار داشته باشد، می تواند یک عضو هیأت مدیره را معرف کند.


مقدمه
عصر حاضر زمان پیشرفت کلیه علوم و فنون است و صنعت بانکداري از این قاعده مستثنی نیست. تحولاتی شگرف در صنعت بانکداري با به کارگیري فن آوري مخابراتی و رایانه اي، به وقوع پیوسته است که بسیاري از آنان در گذشته دور ازذهن بودند. حرکتی که در راستاي توسعه علوم وفنون بانکداري ایجاد شده، پایان نیافته است وبه نظر نمی رسد با توقف مواجه باشد و آنانی که با توجه به مقتضیات با این حرکت هم سو و آینده نگر نباشند، بالطبع مشکلات عدیده اي در پیش روي خواهند داشت و از آنجا که تجارت بین المللی روز به روز در حال گسترش است و یکی از ابزارهاي درگیر در این امر، بانک ها هستند که همواره باید بـراي ارایـه  خدمات و تسهیلات بهتر بـه تجار و سرعت بخـشیدن بـه انجـام مبادلات تجاري چاره اندیشی و از تجهیزات جدید و پیشرفته استفاده کنند، لذا به منظور پاسخ به نیاز شبکه بانکی، سوئیفت به عنوان یک ابزار مفید و پاسخگو در قیاس بـا سایر ابزارهاي مخابراتی تأسیس شد. 

سوئیفت چیست؟

سوئیفت (swift) انجمن ارتباط مالی بین بانکی بین المللی است کـه از حـروف اول عبارت
The Society For Worldwide Interbank Financial Telecopmmunication  مشتق شده است و مرکز آن در کشور بلژیک است و به صورت مؤسسه و بـه شکل تعاونی فعالیت می کند. بعد از خاتمه جنگ جهانی دوم، به ویژه در اواخردهه 1950، تجارت جهانی به سرعت شروع به رشد و شکوفایی کرد و به موازات آن حجم عملیات بین المللی بین بانکی گسترش یافت، لیکن رعایت نکردن استاندارد هاي بین المللی در محاورات بین بانکی باعث آشفتگی در پرداخت هاي بین المللی و افزایش هزینه هاي بانکی شده بود. از این رو در اوایل دهه 1960 حدود 60 بانک بزرگ اروپایی و آمریکایی به این فکر افتادند که چگونه می توان پیام هاي بین بانکی را به نحوي طرح ریزي و استاندارد کرد که اتوماسیون سیستم بانکی بین المللی را  به همراه داشته باشد. در دسامبر سال 1967 هفت بانک طراز اول کشورهاي آمریکا، اتریش، انگلستان، دانمارك، سـوئیس، فرانسه وهلند مطالعه را شروع و در سال 1971، 73 بانک از این کشورها هزینه مطالعه را تقبل کردند . این مطالعه به همت گروهی از متخصصان و به مدت یـک سـال طـول کشید و نتایج آن در سال 1972 ارایه شد. در نهایت در ماه می 1973 سوئیفت با عضویت 239 بانک از 15 کشور در شهر La Hulpe در نزدیکی بروکسل پایتخت کشور بلژیک تأسیس شد.
چهار سال طول کشید تا مراحل قانونی تأسیس سوئیفت، خرید تجهیزات و نصب و راه انـدازي انجـام بگیرد که در نهایت سوئیفت در نهم ماه می سال 1977 با عضویت 518 بانک از 23 کشور با ارسال پنج هزار پیام در اولین روز راه اندازي شد. در شروع راه اندازي پیش بینی می شد حداکثر روزانه  300 هزار پیام ازطریق این شبکه ارسال شـود (هـر 325 کاراکتر یک پیام سوئیفت را تشکیل می دهد)، ولی امروز بعد از گذشت چند دهه می بینیم که تعدد پیام ها بـا سرعت بالایی در حال افزایش است. 
 

مزایاي سوئیفت

رشد چشمگیر سوئیفت مرهون دارا بودن مزایاي  فـراوان این سیستم براي بهره گیران در تسویه معاملات بین المللی است که مهم ترین آنها به شرح زیر است:

1- استاندارد : سیستم به نحوي طرح ریزي شده است که با ارسال پیام از طریـق شبکه سوئیفت امکان برقراري ارتباط بین رایانه هاي دو بانک و انجام کلیه مراحل حسابداري از قبیل عملیات بستانکاري و بدهکار کـردن حـساب هاي زیربط ، تهیه صورتحساب و صورت مغایرت بدون دخالت نیروي انسانی امکان پذیر بوده و روز کاري بعد کلیه اقلام باز حساب هاي ارزي مشخص و امکان رفع مغایرت ها  بـه طـورسریع فراهم خواهد بود . انجام این گونه عملیات به صورت (سنتی دستی) با چند ماه تأخیر استخراج می شود . از طرفی در سوئیفت پیام هاي بانکی استاندارد هستند و براي هر نوع امور بانکی یک پیام مشخص و تعریف شده است و کلیه  بانک هاي عضو سوئیفت ملزم هستند براي مخابره پیام از فرمت خاص استفاده کنند. همچنین کلیه ارزها در سیستم سوئیفت استاندارد و بین المللی  هستند.
پس می توان گفت مزایاي استاندارد بودن عبارتند از: 

الف - جلوگیري از سلیقه اي عمل کردن افراد در تنظیم متون پیام هاي بانکی.
‌ب -  شناسایی سریع پیام ها.
‌ج - جلوگیري از اتلاف وقت در تنظیم متن پیام هاي بانکی.
‌د - سرعت بخشیدن به تنظیم متن پیام هاي بانکی.

در استاندارد سازي پیام هاي بین بانکی براي سهولت کار و ایجاد نشدن استانداردهاي جدید، سوئیفت استانداردهایی را که مؤسسات بین المللی از قبیل ISITC , ISDA , ICC , ISO ، ابداع کرده بودند، پـذیرفت و براي مـواردي کـه استانداردي وجود نداشت، استاندارد هاي جدید تهیه کرده است. 

2-  قابلیت اطمینان : طراحی سیستم سوئیفت به نحوي بوده که درصد اشتباه درآن بسیار اندك است و در صورتی که مشخـصه پیـام بـه طـور صحیح و مطـابق بـا استانداردها تنظیم نشود، سیستم از قبول آن خودداري می کند . سوئیفت ادعا می کند که در حدود 99/99 درصد قابل اطمینان است. علـت وجـودي ایـن  ادعـا مفقود نشدن یک پیام سوئیفتی از اول تأسیس در این شبکه اسـت . بنـابرا ین بـا حجم زیاد پیام ها قابلیت اطمینان به سیستم نزدیک به صد در صد است. 

3- امنیت: پیام هاي مبادله شده به صورت خودکار مخابره می شوند و متن پیام ها تا رسیدن به مقصد پراکنده و نامفهوم است و دسترسی به پیام هـا  توسـط افـرادغیرمجاز میسر نیست. از نظر امنیتی در مقایسه با  تلکس مزایاي زیـر  را مـی تـوان  برشمرد:

الف - در سیستم رمزدهی تلکس چهار یا پنج عامل از قبیل بانک دریافت کننـده، تاریخ ارسال پیام، شماره ردیف پیام، مبلغ و نوع ارز در محاسبه رمز به کـار بـرده می شود. از این رو زمانی که پیام رمزداري در اختیار مشتري قرار می گیرد، رمز را محو می کند تا مشتري نتواند رمز را کشف کند، زیرا اگر کسی تا حـدود ي بـه علـم ریاضی آشنا باشد، با در دست داشتن چندین پیـام  رمـزدار مبادلـه شـده بـین دو بانک قادر به کشف رمز خواهد بود، ولی در سوئیفت ابتدا باید کلید رمز سوئیفت بــین دو کــارگزار رد و بــدل شــده باشــد و رمــز بــا بــه کــارگیري یــک الگــوریتم (Algorithm) پیچیده ریاضی که کلیه حروف پیام از آغاز تا پایان در محاسبه رمـز به کار گرفته می شوند، محاسبه و به پیام اضافه می کند و در مقصد سیـستم رمـزرا کنترل و در صورت صحت تأیید می کند. به عبارتی عمل رمزدهـی و کـشف رمـزبه صورت خودکار به وسیله سیستم انجام می گیرد. علاوه بر رمـز یـاد  شـده، رمـز دیگري نیز به وسیله سوئیفت به پیام اضافه می شود و نشان دهنده ي این اسـت که پیام تحویل شده کاملاً مطابق با پیام دریافتی بوده است.
ب - با استفاده از دستگاهی به نامEncriptor  در سایت سوئیفت مبـدأ پیـام  بـه هم ر یخته و از حالت خوانا بودن آن خارج می شود و در شبکه مخابراتی بین المللی قرار می گیرد و هیچ کس حتی اگر بتواند به پیام سوئیفتی دسترسی داشته باشد ،قادر به خواندن یا تغییر در پیام نخواهـد بـود و فقـط در سـایت سـوئیفت مقـصدپیام به وسیله دستگاه دیگري بـه نـامDecriptor  بـه طـور مـنظم اولیـه  کـه قابـل خواندن به وسیله ترمینال باشـد، در مـی آیـد ، در صـورتی کـه در تلکـس بـه ایـن صورت نبوده و اگر منبعی به خطوط مخابراتی دسترسی یابد، پیام قابل خوانـدن وتغییر دادن است. سیستم فقط توسط افراد مجاز در حدود اختیارات تعیین شـده قابل بهره برداري اسـت. بـه عبـارتی ورود بـه سیـستم  و تقـسیم وظـایف کـاربران توسط دو مسئول بانک که کلید اصلی توسط سوئیفت در اختیارشـان  قـرار گرفتـه است، اجازه ورود به سیستم و تعیین یک قسمت از دو قسمت کلید رمز کاربران را دارند . کاربران با دریافت هـر دو قـسمت کلیـد رمـز (Password) منحـصر بـه فرد از این مسئولان و قرار دادن آن در کنار هم اجازه ورود به شبکه سوئیفت و کار با آن را در حد اختیارات تعیین شده خواهند داشت. کلید رمـز کـاربر هماننـد امضاي او است. به منظور جلوگیري از سوء استفاده هاي احتمالی اگـر رمـز کـاربري غلط وارد شود، سیستم براي آن کاربر قفل می شود و حداقل هر سه مـاه یـک  بـارکاربران اجبار به تغییر رمز خود دارند. 

4- سرعت: سرعت انتقال پیام در سیستم سوئیفت بسیار بالا است. ارسال پیام چند ثانیه بیشتر طول نمی کشد و به محـض ارسـال آن از طریـق  شـبکه سـوئیفت توسط آخرین امضاي مجاز، بلافاصله پیام تحو یل سوئیفت می شود، ولی در تلکـس این امر به سادگی ممکن نیست و در مواقعی که خط اشغال باشد، شا ید ساعت هـا طول بکشد . سوئیفت با دریافت پ یـام  مـسئولیت تحو یـل  فـور ي پیـام  بـه در یافـت  کننده را به عهده دارد و در صورتی که در ساعات کاري دریافت کننده پیام، بنا به علل خارج از کنترل سوئیفت، امکان تحویل پیام با یازده مراجعه به دریافت کننده در عرض 5/1 ساعت فـراهم نباشـد پیـام را بـه ارسـال کننـده عـودت مـی دهـد . مقررات سوئیفت اعلام می دارد هر عضو شبکه سوئیفت با ید حداقل در روزهـاي کاري هشت ساعت آمادگی در یافت پیام را داشته باشد و اگـر از مقـررات عـدول کرد، باید به سوئیفت پاسخگو باشد. 

5- هزینه مخابره پیام: هزینه مخابره پیام از طریق سیستم سوئیفت در مقایسه با سایر سیستم ها کمتر است و به صورت کاراکتري مورد محاسبه قرار مـی گیـرد .
هر چه تعداد پیام ارسال ی استفاده کنندگان بیشتر شود، هزینه هر پیـام  ارزان تـر می شود. در ضمن کارمزد دریافتی کـارگزاران بـراي  اجـراي پیـام هـاي  سـوئیفتی و تلکس متفاوت است و تقر یباً کارمزد اجراي یک پیام سوئیفتی با توجه به ایـن  کـه نیاز به نیروي انسانی ندارد و توسط رایانه خوانده و اجرا می شود، بین یک دوم تا یک سوم کارمزد اجراي یک پیام تلکسی که نیروي انسانی می باید آن را اجرا کند ،است.
6- قابلیت دست یابی: سیستم سوئیفت به صـورت شـبانه روزي و بـدون تعطیلـی  خدمات ارا یه می دهد. به این معنی که در هر زمان و مقطعی تنظیم پیام و ارسـال آن برا ي کارگزار امکان پذیر است . پس بـه طـور کلـی سـوئیفت در کلیـه  365 روز سال و کلیه 24 ساعت شبانه روز قابل دسترسی و مبادله پیام امکان پذیر است.

سازمان سوئیفت

سوئیفت یک مؤسسه تعاونی یا به عبارت ی دیگر یک مؤسسه غیرانتفاعی است کـه به بانک هاي عضو تعلق دارد و از سوي اعضا کنترل می شود و براي تـأم ین اهـداف مشترك آنها طرح ریزي شده است، بالطبع از طرف اعضا با پرداخت حـق عـضویت و هزینه تعداد پیام ارسال تأمین مالی می شود و مدیریت آن را هم به عهـده اعـضا است. بـه اسـتناد مـاده 14 اساسـنامه سـوئیفت، اعـضا ي 25 نفـري هیـأت  مـدیره سوئیفت را بانک هاي عضو انتخاب میکنند و هر بانکی که بیش از 5/1 درصـد ازسهام سوئیفت را در اختیار داشته باشد، می تواند یک عضو هیأت مدیره را معرف کند. (میزان سهام اختصاصی هر عضو هـر سـه سـال یـک  بـار بـا توجـه بـه میـزان  پیامهاي ارسال ی عـضو از طریـق  شـبکه تعیـین  مـی شـود ). اگـر عـضوي بـیش از 6 درصد سهم سوئیفت را در اختیار داشته باشد، می تواند حـداکثر دو عـضو هیـأت  مدیره مع رف کند و کشورهایی که کمتر از 5/1 درصد سهام را دارند، مـی تواننـد  به طور مشترك به شرطی که تعداد سهام آنها بیش از 5/1 درصد شود ،یک عـضو هیأت مدیره معرفی کنند . سود عملیاتی این مؤسسه تعاونی بالطبع به اعضا تعلـق دارد و میباید بین اعضا تقسیم شود، ولی سوئیفت این عمل را انجام نمی دهـد  و سود حاصله را برا ي سرمایه گذاري مجدد و کاهش هزینه پیام سـوئیفتی در سـال بعد استفاده می کند. 

استفاده کنندگان از سوئیفت

1- اعضا: ادارات مرکزي بانک ها به عنوان اعضا شناخته می شوند که سـهام داران سوئیفت هستند . مثل اداره مرکزي بانک صادرات یا بانک ملی در تهـران کـه یـک  عضو و سهام دار هستند. 
2- اعضاي فرعی: شعب خارج از کشور اعضا یا شرکت هاي فرعی که بـیش از 90 درصد سهام آن متعلق به عضو باشد به عنوان اعضاي فرعی پذیرفتـه  مـی شـوند . مثلاً شعب خارج از کشور بانک هاي ایرانی، که عضویت آن ها بعد از پذیرفته شدن بانک هاي ایرانی به عنوان عضو، تحت عنوان عضو فرعی پذیرفته شدند. 
3- شرکت کنندگان: اعضاي غیر بانکی که در یکی از رشته هاي عملیات بانکی فعال هستند، مثل دلال هاي بورس که در رشته هـای مختلـف از قبیـل  خریـد  و فـروش ارز، سهام و امثالهم فعالیت دارند . اعضا و اعضاي فرعی می توانند از کلیه خدمات سوئیفت بهره مند شوند . ولی شرکت کنندگان فقط می توانند یک نوع پیام خاص را با توجه به تخصصی که دارند، ارسال و دریافت دارند . به عبارتی اعـضا و اعـضاي فرعی می توانند از کلیه امکانات سوئیفت بهره مند شوند، ولی شـرکت کننـدگان ازامکانات محدود با توجه به رشته تخصصی خود می توانند استفاده کنند. 

شرایط پذیرش عضویت یک کشور در سوئیفت

قبل از اینکه پذ یرش یک کشور در سوئیفت از سوي هیأت مدیره مورد بررسـی قرار گیرد، می باید پذیرش سه شرط زیر توسط کشور متقاضی به سـوئیفت اعـلام شود:
1-  تأسیس سایت سـوئیفت (S.A.P)  (Swift access point ) : مـی بایـد در صـورت نیـاز  بـه راه انـدازي سایت در کشور متقاضی محلی به سوئیفت اجاره داده شود تا با هزینـه  خـود یـک  سایت سوئیفت در آنجا راه اندازي کند. 
2- معافیت مالیاتی: در ارایه گواهی مبنی بر معافیت از پرداخت مالیات ، چـون نرخ مالیاتی در کشورهاي مختلف متفاوت است ،در صورت رعایت آن، با همه اعضا رفتار یکسان می شود. 
3-  خط انتقال دیتا: یک خط انتقال دیتا بین المللی به منظور انتقال پیام ها از سایت سوئیفت به خارج از کشور حداقل براي اجاره پنج ساله به هزینه سوئیفت می باید در اختیارش قرار داد. 

شبکه سوئیفت
اگر تعداد پیام هاي ارسالی یک کشور به حدي باشد که نیاز بـه راه انـداز ي سایت سوئیفت در کشور متقاضی عضویت باشد، سوئیفت یک سایت در آن کشور تأسیس می کند. در غیر این صورت پیام هاي کشور متقاضی را به سایت سـوئیفت کشور همسایه منتقل می کند . هـر سایت سـوئیفت ز یر  چتر یکی  از دو مرکزي عملیاتی سوئیفت که در هلنـد و آمریکـا  مستقر هستند ، قـرار دارد. کشورها با توجه به وضعیت جغرافیایی خود زیر چتر حمایتی یکی از دو سایت آمر یکا یا هلند قرار دارند . مراکز عملیاتی هلند و آمریکا پشتیبان هـم نیـز  هـستند . بـه عبارتی، اگر یکی از آنها از مدار به علت نقص فنی خارج شـود ، بلافاصـله دیگـري  جایگزین می شود. استفاده کنندگان از سوئیفت مسئولیت دارند کـه پیام هاي  خـود را به سایت سوئیفت رسانیده و تحویل دهند . از آن جا به بعد تا سایت سوئیفت کشورمقصد پیام، مسئولیت تحویل پیام به عهده سوئیفت است. انتقال پیام از سایت سوئیفت در کشور مبدأ از طر یق خطوط انتقال دیتا و یا خطوط تلفن معمولی با نصب مودم (Modem) امکان پذیر است و اعضا موظفند یک خط پشتیبانی نیز به سوئیفت معرفی کنند که در مواقع اضطراري که خط اصلی از مدار خارج است، سوئیفت بتواند پیام ها را تحویل دهد. 

انواع پیام هاي سوئیفتی

به منظور سهولت در امر مخابره و دریافت پیام بین سـوئیفت و اعـضا با یکدیگر ، سوئیفت مبادرت به طبقه بندي پیام هاي مختلف در ده گروه صفر تا 9 به شرح زیر کرده است که گروه صفر پیام هاي سیستمی بین اعضاء و سوئیفت و گروه یک  تا نه پیام هاي مالی بین اعضا هستند: 

- پیام هاي گروه صفر: بین اعضا و سوئیفت.
-  پیام هاي گروه یک: انتقال وجوه بین حساب مشتریان، اعلامیه چک، دستور عدم پرداخت چک و . . . 
- پیام هاي گروه دو: انتقال وجوه بین بانک ها و بین حساب هاي مختلف یک بانک.
-  پیام هاي گروه سه: تأییدیه معاملات ارزي.
-  پیام هاي گروه چهار: وصولی ها.
-  پیام هاي گروه پنج: سهام و اوراق قرضه.
-  پیام هاي گروه شش: فلزات گران بها، وام هاي سندیکایی.
-  پیام هاي گروه هفت: اعتبار اسنادي، ضمانت نامه.
-  پیام هاي گروه هشت: تراولر چک.
-  پیام هاي گروه نه: صورت حساب، اعلامیه بدهکار و بستانکار.

عضویت بانک هاي ایرانی در سوئیفت

سال 1364: کارشناسان بانک مرکزي بررسی هاي اول یه را براي عضویت بانک هاي ایرانی در سوئیفت انجام دادند. ارزیابی  مطلوب و پیشنهاد  عـضویت بانک ها ي ایرانی داده شده، ولی با توجه به وقوع جنگ تحمیلی و اولویت هاي اساسی تر  به تعویق افتاد.
سال 1369: بانک مرکزي هیأتی را مأمور هماهنگی با بانکها ي تجاري به منظـورعضویت در سوئیفت کرد. 
سال 1370: پس از هماهنگی هاي لازم با بانک هاي تجاري تقاضاي عضویت سیستم بانکی ایران توسط بانک مرکزي به سوئیفت ارایه شد. 
سال 1371: پس از ارایه سه پیش شرط عضویت به سـوئیفت، بانـک مرکـزي بـه همراه پنج بانک تجاري صادرات، ملی، تجارت، ملت و سپه در آذرماه پذیرفته شد. 
سال 1372: پس از راه اندازي سایت، خرید تجهیزات نرم افزاري و سخت افـزاري و نصب آن ها در چهاردهم آذرماه بانک ملی ایران به شبکه سوئیفت ملحق شد. 
سال 1376: قبول عضویت و الحاق بانک توسعه صادرات. 
سال 1377: قبول عضویت بانک صنعت و معـدن و تقاضـاي عـضویت بانک رفاه کارگران. 
سال 1378: الحاق بانک صنعت و معدن و رفاه کارگران. 
 

تحریم سوئیفت ایران در سال ۱۳۹۰
 
با بالا گرفتن اختلاف نظرهای بین المللی در خصوص مسائل هسته ای کشور، شنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۰ در پایان ساعت اداری رسمی کشور سیستم سوئیفت بانک مرکزی ایران همسو با تحریم های اروپایی قطع شد. هر چند تحریم ها مراودات بین المللی بانک های ایرانی را متوقف نکرد، اما با این وجود هزینه های زیادی بر عملیات ارزی و بانکی کل سیستم بانکی کشور تحمیل شد.
 
اگرچه برخی از بانک های محروم از خدمات سوئیفت توانستند با اجاره خطوط تلفن و فکس از همتایان خود در دوبی، ترکیه و چین به انتقال پول بپردازند یا طبق گزارش دادستانی ترکیه بانک های تحریم نشده ایرانی را واسطه انتقال قرار دهند، اما این کار با کندی و هزینه فراوان انجام می شد.
علاوه بر این، صدور حکم تحریم علیه بانک های ایرانی، بانک های غربی را وادار کرد که از انجام سایر کارهای بانکی با بانک های تحریم شده نیز خودداری کنند.

نتیجه گیري

در حال حاضر متأسفانه سیستم بانکی کـشور بـه رغـم رشـدي کـه در اسـتفاده ازسیستم پیام رسانی سوئیفت در سال هاي اخیر  داشته است، استفاده بهینه  از سوئیفت به عمل نمی آورد و تعداد پیام هاي ارسالی ا یران از طریـق  این شبکه وبهره وري از مزایـاي  جانبی آن در حـد مطلـوب نیـست . مـسلماً ایـران  مـی توانـد  بـا استفاده بهینه از سـوئیفت، پیـام هـاي  بیـشتري  از طریـق سـوئیفت ارسـال کنـد وسهام بیشتري به خود اختصاص دهد، ضمن این که ریسک، هزینـه  ارسـال پیـام  و کارمزد کارگزران در زمان استفاده از سوئیفت به مراتب از تلکـس کمتـر اسـت و یکـی از  راه هـاي استفاده بهینـه  از سوئیفت، اتـصال هـر چه زودتـر شعب ارزي بانک ها در تهران و شهرستان ها به سوئیفت و برنامه ریـزي  بـه سـمت اتوماسـیون شبکه عملیاتی بین المللی بانک ها با استفاده از سوئیفت است.