کليساى هوانس مقدس

کليساى هوانس مقدس يا سهرل st.Hovannes يکى از کليساهاى ارامنه کاتوليک است و نام آن از اسم يکى از حواريون حضرت عيسى (ع) به نام ?يوحنا? که ارامنه به آن ?هوانس? مى گويند گرفته شده است.
اين کليسا روى تپه اى مشرف به روستاى شهرل يا سهرقه مرند واقع شده و در ۴۰ کيلومترى شمال غربى تبريز قرار دارد. هر چند قدمت بناى اين کليسا را به قرون پنج يا شش ميلادى نسبت داده اند ولى بناى اصلى بارها بر اثر ويرانى تجديد بنا شده است. قدمت بناى فعلى که توسط معماران روسى و فرانسوى ساخته شده است به سال ۱۸۴۰ ميلادى مى رسد. کليساى هوانس در اثر زلزله ۱۹۳۶ ميلادى آسيب جدى ديد و بعد از آن درها و پنجره هاى بنا به تاراج رفت. بنا به صورت مستطيل در ابعاد ۵/۱۸צ#1781;/۶ متر با نماى آجرى ساخته شده و شامل سه قسمت ورودى، تالار مرکزى و محراب است. ايوان آجرى بنا بوسيله دو راه پله به برج ناقوس کليسا که به صورت ستاره اى ۱۶ ضلعى است و ۱۲ متر ارتفاع دارد راه مى يابد. پوشش طاق مرکزى به صورت گريو استوانه اى و گنبد مخروطى است. محراب نيز در قسمت شرقى به گنبدى کوچک تر قرار دارد.

کليساى هريپ سيمه(موجومبار)
کليساى موجومبار يا سنت هريپ سيمه st.Herepsime در روستاى موجومبار حدود ۳۰ کيلومترى جاده تبريز-  مرند واقع شده است. مؤلف کتاب تاريخچه ارامنه در آذربايجان (نوره آيرمان) مي نويسد: ?وجود سنگهاى رج اول کليسا نشان مى دهد که ساختمان اوليه اين کليسا حدود ۸۰۰ سال قبل در اوايل قرن سيزدهم ميلادى ساخته شده است ولى به استناد سنگ نبشته روى سنگهاى زير بناى کليسا اين بنا يک بار در سال ۱۶۹۱ ميلادى باز سازى شده و در سال ۱۸۴۰ ميلادى نيز بر اثر زلزله شديدى که در منطقه روى داد، يکى از ديوارهاى کليسا خراب شد که مجدداَ بازساى گرديد. ابعاد کليسا ۱۳צ#1778;۳ و به ارتفاع ۸ متر با سقف شيروانى است که روى آن را خاک و شن پوشانده است. تمامى بنا با سنگ لاشه ساخته شده و روى چهار ستون قرار گرفته و محراب کليسا به شکل نيم دايره در ضلع شرقى و وسط ديوارهاى غربى و شرقى و ديوارهاى جنوبى و يکى نيز در سقف کليسا به فضاى محوطه بزرگ داخل بنا نور ملايمى مى بخشد.